REDDU'L-MUHTAR...TEHÂRÜÇ FASLI

TEHÂRÜÇ FASLI

METİN

Varisler aralarından birisini sulh yoluyla menkûl veya gayr-i menkul terekeden bir miktar mal veya

altın olan terekeden bir miktar gümüş ve-ya gümüş alan terekeden bir miktar altın veya altın ve

gümüş karışımı olan terekeden bir miktar altın gümüş vererek miras dışı bıraksalar, altın ve

gümüşte cinsi aksine sarf yapıldığından sulh ye teharüç geçerlidir. Miras dışı bırakılana verilen az

olsun, çok olsun hüküm değişmez. Şu-rası var ki sulh ile teharüç tereke altın ise gümüşten, gümüş

ise altın-dan olursa aynı mecliste iki tarafın da haklarını kabzetmeleri şarttır.

Teharüç, terekeyi taksim etmezden öncü,varislerin aralarında anlaşarak herhangi bir varisi bir

miktar mal karşılığında terekeden çıkarmaları, ihraç etmeleridir. M.T.

Tereke eğer, altın gümüş ve başka bir para ile karışık ise araların-dan birisini altın ve gümüşten bir

miktar vererek miras dışı bırakmaları geçerli olmaz. Ancak altın ve gümüşten verdikleri, varisin

terekedeki al-tın ve gümüş hissesinden daha fazla olursa ribadan korunulduğu için sulh geçerli

olur. Burada sulh zamanında altın ve gümüşün mevcut ol-ması ve miras dışı bıraktıkları varisin

payına düşeni bilmesi gerekir. Şurunbilâliye ve Celâliye.

Vârisi bir arz ile ihraç etmiş olsalar, mutlaka caizdir. Çünkü riba yoktur. Eğer çıkardıkları adamın

varis olduğunu inkâr etseler, o zaman onun aldığı sulh bedeli miras bedeli değil, anlaşmazlığı

kesmenin bede­li olur.

İZAH

«Miras dışı ilh...» Bir kimse diğerine malının üçte birini vasiyet ettikten sonra ölse, varisi üçte biri

vasiyet olunan şahısla malın altıda biri üzerinde sulh yapsa, caizdir. Hâvairzâde adıyla bilinen

İmam, «Tak-simden önce vasiyet olunan kişi ile varisin hakkı teîkîd edilmiştir. Her-hangi bir sebeple

hakları iskât edildiği takdirde düşer.» demiştir.

Geçmişte görüldüğü gibi taksimden önce alınan ganimet hakkı, re-hinin habis hakkı, mücerret akan

suyun hakkı, birisine bir evde otur-ması vasiyet edilmişse onun hakkı, taksimden önce sülüs (üçte

bir) ile vasiyet olunanın hakkı, taksimden önce varisin hakkı herhangi bir sebebten ötürü

düşürülebilir. Bu meselenin tamamı Eşbâh'tadır. Bu düşen kısım, eğer düşürülmeyi kabul eden

cinsten ise düşer. Düşürülmeyi ka-bul etmeyen cinsten ise düşmez. Hâmiş'te de böyledir.

«Kabzetmeleri şarttır, ilh...» Bahır kitabında. Metinde geçen, varis-lerin birisini miras dışı

bırakmaları meselesindeki sulhta terekedeki aynları bilinmesi de şart değildir.» denilmektedir.

Ancak sulh altın ve gü-müşten birisi üzerine yapıldığında tekâbuzun (karşılıklı alma) mecliste

yapılması şarttır.

Ancak, terekenin geri kalanı elinde kalan kişi, miras dışı bırakılan şahsın varis olduğunu inkâr

ediyorsa, bunda yalnız kabzetmek yeter-lidir. Çünkü onun kabzı tazminle yükümlü olma kabzı

olduğundan sulh kabzı yerine de geçer. Eğer terekenin geri kalanı elinde kalan kimse dışarda

bırakılmasının mirasçı olduğunu ikrar ediyorsa, onun kabzının yenilenmesi şarttır.

«Altın ve gümüş, hissesinden daha fazla olursa ilh...» Aldığı cinsten olan hissesinin ne kadar

olduğunu bilmese de hüküm değişmez. Sağlam olan, eğer şek (şüphe), aldığı cinsin terekede olup

olmadığında ise sulh yine caizdir. Fakat aldığı bedelin terekede olduğunu biliyor, ancak al-dığı

bedelin hissesinden az veya çok veya dengi olduğunu bilmiyorsa sulh fasit olur. Bahır, Hâniye'den.

«Varis olduğunu inkâr etseler ilh...» Sulh mutlaka caizdir. Şurunbulâlîye sahibi, «Hâkim-i Şehîd

şöyle demiştir: «Altın ve gümüş gibi ribâ kabul eden malda sulh yapılır ve taraflar birbirlerini tasdik

ederlerse, o zaman, ona verdikleri hissesinden az da olsa, caizdir. Bunun cevazının sebebi şudur:

İnkâr ettikleri takdirde onun aldığı, hissesinin karşılığı de-ğildir. Veren de onu hissesinin karşılığı

olarak değil, sulh bedeli olarak vermektedir. Merginânî de böyle zikretmiştir. Altın ve gümüşten

yapılan sulhun bedelinin mecliste kabzedilmesi şarttır. Çünkü bu bir sarf İş-lemidir. Geçen

şekillerin hepsinde sulh bedeli menkûl mal olursa, mec-liste alınması da, hissesinden az olsa da,

hissesinden az olsa da mut-laka caizdir.» demiştir.

METİN

Düyun (alacak) olan terekeden alacak diğer varislere ait olmak üzere varislerin birisi miras dışı

bırakılsa sulh bâtıldır. Çünkü miras dışı bırakılan varis, sulh yoluyla aldığı mal karşılığında

alacaktan hissesine düşeni diğer varislere temlik etmiş olmaktadır. Bu ise bâtıldır.

Musannif bu sulhun sıhhati için şöyle birtakım hileler düşünmüştür: Vârisler, sulh yoluyla

çıkardıkları varisin borçluları kendi hissesine dü-şen alacaktan ibra etmesini şart koşarlarsa sulh

geçerli olur. Çünkü o zaman deyn, üzerinde olan kişiye temlik edilmiş olmaktadır. Borçlular-dan

sulh yoluyla çıkarılan vârisin alacaktan hissesi kadarı düşülür.

Sulh yoluyla miras dışı bırakılan varise, alacaktan hissesi kadar bir miktar teberru edilir. O da onları

borçlulara hissesi ile havale eder.

Varisler ona alacaktan hissesi kadar karz verirler. Sonra onunla borcun dışındaki şeyden bedeli

olabilecek birşey üzerinde anlaşırlar. O da onları almış olduğu karzdan dolayı borçlulara havale

eder. Onlar da havaleyi kabul ederler. Bu hile geçen hilelerin en güzelidir. İbni Ke-mal.

En sağlam ve kolay olanı ise, onu alacaktan hissesi kadar hurma veya benzeri birşey satarlar, o da

aldığı malın parasını borçlulara ha-vale eder.

İZAH

«Duyûn (alacak) olan ilh...» Halkın üzerinde. Çünkü ilerisi buna işaret etmektedir. Ölen kimsenin

üzerinde borç varsa, bu hususta Bezzâziyye'de, Şemsü'l-İslâm, «Ölen adam borçlu ve alacaklılar

borcu taleb ediyorlarsa, varislerden birisini sulh yoluyla mira's dışı bırakmak geçerli değildir.

Çünkü şeriatın hükmüne göre borç bütün varislere aittir.» de-miştir.» denilmektedir.

«Bâtıldır ilh...» Bu butlan hepsine sirayet eder. Çünkü burada pa-zarlık birdir. İmam-ı Azam'a göre,

miras dışı bırakılanın alacaktan his-sesi, ister açıklansın, ister açıklanmasın bâtıldır. Fakat

İmâmeyn'e göre bu sulh, miras dışı bırakılan kişinin alacaktan hissesi beyân edildik-ten sonra

yapılırsa, caizdir. Uygun plan da budur. İbni Melek.

«Havale eder ilh...» Bu cümlenin yeri burası değildir. İbni Melek'in Vikaye şerhinde ise bu cümle

bulunmaktadır.

«Hilelerin en güzelidir ilh...» Çünkü birincisinde vârislere zarar var-dır. Zira varisler sulh yoluyla

miras dışı bıraktıklarının hissesi kadarını borçludan alamazlar. İkincisinde de varislere zarar vardır.

Çünkü nakit vadeliden daha hayırlıdır.

«En sağlam ve kolay olanı ilh...» Çünkü karz verdikleri şekil de, mal kendi ellerine daha geç

geçeceği için zarardan hâli değildir. İbni Melek.

METİN

İçinde alacak veya verecek olmayan, ayanı da bilinmeyen (meçhul) bir terekeden dolayı tartılacak,

ölçülecek bir mal üzerine sulh yapma konusunda görüş ayrılığı vardır. Sahih kavle göre böyle bir

sulh geçer-lidir. Zeylâî. Çünkü şüphenin şüphesine itibar edilmez.

İbni Kemal, «Eğer terekede sulh bedelinin cinsi varsa sulh caiz de-ğildir. Yoksa caizdir. Eğer olup

olmadığı bilinmiyorsa ihtilaflıdır.» demiş-tir.

Tereke ölçülecek, tartılacak birşeyden değil ve meçhul, aynı za-manda sulh yoluyla miras dışı

bırakılan varisin dışındaki varislerin el-lerinde bulunuyorsa, sağlam görüşe göre yapılan sulh

geçerlidir. Çünkü bu sulh anlaşmazlığa sebeb olmaz. Çünkü tereke kendi ellerindedir.

Terekenin hepsi veya bir kısmı sulh yoluyla miras dışı bırakılan va-risin elinde ise, onun elindeki

malın tamamı bilinmedikçe sulh geçerli değildir. Zira o mal teslime muhtaçtır. İbni Melek.

Ölen adam borçlu ve borç, terekeyi kapsıyorsa ne sulh, ne de tak-sim caizdir. Ancak varislerden

birisi rücû etmeksizin borcu üzerine alırsa veya o borç terekeden değil başka bir maldan

karşılanırsa sulh da, taksim de geçerli olur.

Terekeyi kapsamayan bir borç terekeden ödenmeden sulh veya tak-sim yapmak uygun değildir.

Fakat borç terekeden çıkarılmadan sulh ve-ya, taksim yapılırsa geçerlidir. Zira tereke az bir borçtan

hâli olamaz. Varisler malın (terekenin) taksimini durdururlarsa zarar görebilirler. O zaman taksimin

bozulmaması için istihsanen ancak borç miktarı bek-letilir. Vikaye. Bahır.

İZAH

«Şüphenin şüphesi ilh....» Çünkü terekede sulh bedelinin cinsinin ol-maması ihtimali de vardır.

Eğer terekede olma ihtimali varsa, sulh be-delinin terekedeki o cinsten olan hissesinden fazla olma

ihtimali de vardır. Eğer sulh bedeli terekedeki o cinsten olan hissesinin misli veya azı ise -ki bu da

ihtimalin ihtimalidir-, o zaman şüphenin şüphesine dü-şülmüş olunur ki, bu da muteber değildir.

«Tartılacak birşeyden ilh...» Bu terekede borç da olmamalıdır. Sulh tartılacak, ölçülecek birşey

üzerine yapılırsa. İtkânî.

«Sağlam olan görüşe göre ilh...» Bazı âlimler bu sulhun caiz olma-dığı görüşünü benimsemişlerdir.

Çünkü bu sulh, meçhul olan birşeyi satmaktır. Zira sulh yapılan kişi, meçhul olduğu halde hissesini

ölçüle-cek, tartılacak birşey karşılığında satmıştır. İtkânî.

Hâtime

İki ortağın iki hayvanın kazancında veya binilmesinde münâvebe yapmaları, İmam-ı Azam'a göre

zorla değil, sulh yoluyla caizdir. .Bir hayvanın kazancında veya binilmesinde sulh yoluyla

münavebe yapmak caizdir. Ama iki hayvanın kazancında cebren de olsa münâvebe yapmak fasittir.

Dürerü'l-Bihâr ve onun şerhi Gûrerü'l-Efkâr.

Malûm olsun ki, bir hayvan veya kölenin kazancında cebren münâ-vebe yapmak, farklılık az veya

dış görünüşe göre hiç olmadığından it-tifakla caizdir.

Bir veya iki evin gelirinde, bir veya iki evin oturmasında münâvebe yapmak, denklik mümkün

olduğundan ittifakla caizdir. Çünkü akarda dış görünüş bakımından değişme olmaz. Bu suretlerin

hepsinde sulh yoluyla münavebe yapmak caizdir. Nitekim İmam-ı Azam Ebû Hanîfe, kölenin sulh

yoluyla taksim edilmesine cevaz vermiştir.

«Taksimin bozulmaması için ilh...» Allâme Makdisî, «Terekeden bor-cun karşılığı olarak ayrılan

kısım helak olursa, terekenin taksimi bozulur.» demiştir.

METİN

Vârislerin aralarından miras dışı bıraktıklarına verdikleri sulh be-deli olan mal, terekeden değil

kendi mallarından ise, miras dışı bırakı-lanın terekedeki hissesi aralarında eşit şekilde taksim edilir.

Miras dışı bırakılana verdikleri mal terekeden ise, onun terekedeki hisssinin ka-lan kısmı varislerin

hisselerine göre taksim edilir.

Hassâf, bu son meseleyi, «Sulh inkâr ile olursa» diye kayıtlamıştır. Buna göre, sulh ikrar ile olursa,

onun hissesinden kalan kısım diğer varisler arasında hisselerine göre değil, eşit şekilde taksim

edilir.

Varislerden birisinin ayanın bazısından sulh yapması geçerlidir. Mi-ras dışı bırakma senedinde

terekede borcun olup olmadığı zikredilmese de senet geçerlidir. Terekede borç olup olmadığı

fetvada da zikredilme-se, yine o fetvanın geçerli olduğuna fetva verilir ve sıhhatinin bütün

şart-larının bulunduğuna hamidilir.

Terekeden bir miktar vasiyet olunan kimse, miras dışı bırakmanın bütün geçmiş meselelerinde

varis gibidir.

Varisler içlerinden birisini sulh yoluyla ihraç etseler, ihraçtan son-ra ölen kimsenin bir alacağı veya

bilmedikleri bir malı olduğu ortaya çık-sa, alacağın veya malın, zikredilen sulha dahil olup olmadığı

hususunda iki görüş vardır.

Meşhur olan görüşe göre, sonradan ortaya çıkan şey sulha dahil değildir. Hepsinin arasında

hisselerine göre taksim edilir. Haniye, sulha dahil olmadığını bildiren görüşü öne alarak her iki

görüşü de hikâye et-miştir. Haniye sahibi Feteva'sında, meşhur olan görüşün önce alına-cağını

bildirmiştir. Dayanılan görüş de budur. Bahır'da olduğu gibi.

Ben derim ki: Bezzâziyye'de de sağlam olan görüş budur. Sulh bâtıl değildir.

Vehbâniye'de şöyle denilir: «Çocuğun şahitlerle sabit olan malından sulh meşru değildir. Birisi bir

yetimin malından hak iddia etse, de-lil getirmese, sulh yine caiz değildir. «Her ayıptan beridir.» diye

ibra edi-lerek sulh yapılmış olsa, ibra ve sulh geçerlidir. Birisinin almış olduğu kö-lenin, meselâ

gözündeki kataraktan dolayı bir miktar mal ile sulh yapıl-mış olsa, sonra da katarakt gitmiş olsa, o

sulh bâtıl olur. Birisi davalıya, «Eğer yemin edersen iddia ettiğin şeyden berisin.» dese ve o da

yemin etse, bu sulh caiz değildir. Davacı bir ecnebi gibi kabul edilse de böyle-dir.»

İZAH

«Eşit şekilde ilh...» Bu ifadeye göre, vârislerden birisi diğerlerinin bir kısmıyla sulh yapmış olsa,

sulh geçerlidir ve hissesi yalnız sulh yaptık-larına kalır.

Vasiyet olunan şahıs varislerden bir kısmıyla veya hepsiyle sulr» yapmış olsa, bu sulhun hükmü de

önceki gibidir. Ankaravî'de olduğu gi-bi. Sâyıhânî.

Bir mesele:

Bir kimse öldüğünde geriye bir kadın, bir kız, üç de oğul bırakmış olsa, bu vârisler, bırakmış olduğu

terekeyi aralarında taksim ettikten sonra kadının elinde bulunan evin. murislerinin (ölen adamın)

olduğunu iddia etseler, kadın bu iddiayı inkâr ederek inkâr ile sulhtan ötürü bir miktar dirhem

vermiş olsa, bu sulh bedeli kalan varislerin terekedeki hisselerine göre mi taksim edilir, yoksa

sayılarına göre mi taksim edilir?

El-Cevab: Bahır'da şöyle denilmiştir: «Bunun hükmü, sulh bedeli bakımından mülkiyetin davacıya

sabit olmasıdır. Burada davalı ister in-kâr, ister ikrar etsin sonuç değişmez. Sulh konusu olan evin

mülkiyeti de davalıya sabit olur.» Bunun misli Minâh'ta da vardır.

Mecmaü'n-Nevâzil sahibine fasit davadan sonra inkârla yapılan sul-hun geçerli olup olmadığı

sorulunca, «İnkârla yapılan sulhun tashihi için davacının aldığı veya aldığının ivazı onun sabit hakkı

olması gerekir ki, sulhun tashihi mümkün olsun.» cevabını vermiştir. Zahîre'den.

Bahir sahibinin, «Sulh bedeli cihetiyle mülkiyetin davacıya sübutu-dur.» sözünün muktezası ile

Mecmaü'n-Nevâzil sahibinin, «Davacının al-dığı veya aldığının ivazı onun sabit hakkı olması

gerekir.» sözünün ge-reği, sulh bedelinin imrastaki hisselerine göre taksim edilmesidir. Mecmuat-ü

Molla Ali.

«Kendi mallarından ise ilh...» Eşit şekilde vermişlerse eşit şekilde taksim edilir. T.

«Hisselerine göre taksim edilir ilh...» Terekenin varisler arasındaki taksim şekli, «Ferâiz kitabının

sonunda gelecektir.

Tetimme: Birisi bir mal veya başka bir şeyi iddia etse, iddia ettiği şeyi bir başkası ondan satın alsa,

bu alış caizdir. Satın alan adam da-vada davacının yerine geçer. Eğer davadan birşey istihkak

ederse, ken­disinindir.

Eğer davada birşey istihkak edemezse bakılır: Davacının delili yok-sa ve davalı da inkâr ediyorsa, o

zaman malı satın alan adam hakkınt asıl davacıdan taleb eder. Bahır.

Bezzâziyye'nin, «Hibe kitabı»nın başında, «Deyni satmak caiz değil-dir. Fakat deynin borçluya

satılması veya hibe edilmesi caizdir.» denil-miştir.

«Sulh yoluyla miras dışı bıraksalar ilh...» Ben derim ki: Bezzâziyye' nin Sulh Kitabı'nm altıncı

fashında şöyle denilmiştir: «Miras dışı bırak-madan sonra terekede bir mal zuhur etse, bunun sulha

girip giremeyece-ği hususunda bir rivayet yoktur. Sulha gireceği de, giremeyeceği de söylenebilir.»

Dört sayfa sonra da, «Sadrü'l-İslâm'ın yazdığına göre Tacü'l-İslâm şöyle demiştir: «Varislerden

birisinin diğer varislerle sulh ya-parak onları umumî bir şekilde ibra etmesinden sonra sulh zamanı

te-rekede bulunmayan birşey ortaya çıksa, zuhur eden şeyin davasının cevazı hakkında hiçbir

rivayet yoktur. Bir âlim, «Zuhur eden şeydeki his-sesini dava etmesi caizdir.» diyebilir. Doğru olan

da budur. Fakat bir diğeri de, «Sonradan ortaya çıkan şeydeki hissesini dava etmesi caiz de-ğildir.»

diyebilir. Muhît'te de, «Varislerden birisi diğerini ibra ettikten son-ra terekeden bir hak iddia etse,

diğerleri de inkâr etseler, davacının id-diası dinlenmez. Onun iddiası üzerine diğerleri onu tasdik

ederlerse o zaman varislere onun hakkını vermesi 'emredilir.» denilmiştir.»

Bezzâziyye sahibi birkaç satır sonra, «Kocası ölen bir kadın tere-kedeki sekizde bir hakkından

ötürü diğer varislerle sulh yaptıktan son-ra varislerce bilinmeyen bir alacak veya bir mal ortaya

çıksa, bazı âlim-ler bu alacak veya malın sulha dahil olmadığını, bütün varisler arasın-da

hisselerine göre taksim edilmesi gerektiğini söylemişlerdir. Çünkü varisler kendilerince bilinen ve

açık olan tereke üzerine sulh yapmışlar-dır. Bu sebeple sonradan ortaya çıkan şey istisna gibi

kabul edilir ve sulh ibtal edilmez. Bazı âlimlere göre ise sonradan zuhur eden şey sul-ha dahildir.

Çünkü sulh terekeden ötürü yapılmıştır ve tereke bütün malın adıdır. Bu sebeble sulhtan sonra bir

alacak veya mal ortaya çıkarsa sulh fasit olur. Zuhur eden şey, sanki sulh zamanında varmış da

sulha dahil edilmemiş gibi kabul edilir.» demiştir.

Bezzâziyye'de söylenenleri kısaca şöyle özetleyebiliriz: Sulhtan son-ra terekeden bir ayn zuhur

ederse bu, sulha dahil edilir mi, edilmez mi? Zuhur eden şey sulha dahil edilirse iddia edenin

davası dinlenmez. Eğer sulha dahil değilse iddiacının davası dinlenir. Bu hususta iki görüş var-dır.

Sulhta umumî ibra yapıldıktan sonra terekeden bir mal zuhur etse, ibra eden varisin zahir olan

şeyle ilgili davası dinlenir mi, dinlenmez mi? Yine bunda da iki görüş vardır.

Sağlam olan görüşe göre davacının sözü dinlenir. Çünkü o mal sulha dahil değildir. Bu görüş,

gecen «Sulha dahil değildir.» görüşünü dü-zeltmektedir. Bu durum, diğer varisler, eğer ortaya çıkan

malın terekeden olduğunu itiraf ederlerse, böyledir. Eğer itiraf etmezlerse, ibradan sonra onun

davası dinlenmez.

Nitekim Bezzâziyye sahibinin, Muhit'ten naklettiği de bunu ifade etmektedir. Bezzâziyye sahibinin

meseleyi «ayn» ile takyit etmesinin se-bebi şudur: Sulhtan sonra terekede mal değil bir alacak

zuhur ederse, «Zuhur eden şey sulha dahil değildir.» görüşü üzere sulh geçerlidir. Alacak bütün

varisler arasında taksim edilir. Fakat «Sulha dahildir» sözü üzere sulh fasittir. Nasıl, sulh zamanı

alacak ortaya çıktığı halde sulha katılmadığında sulh fasit olursa, bu da öyledir. Ancak alacak

sulhtan çıkarılırsa sulh geçerli olur. Şöyle ki, sulh zamanı alacağın dışındaki mallar üzerine sulh

yapıldığı açıkça söylenirse sulh geçerli olur. Zira, Bez-zâziyye sahibi, «Birisini miras dışı

bırakmadan sonra ortaya çıkan şey sulha dahil değildir.» sözü üzerine, «Bu acıktır. Fakat ortaya

çıkan şey sulha dahildir denilirse, zuhur eden mal ise sulhun fesadını gerektirmez. Alacak ise ve

sulh zamanı sulhtan çıkarılmışsa bu da sulhun fesadını gerektirmez. Fakat alacak sulh zamanı

sulhtan çıkarılmamışsa, sulhu fa'sit kılar» demiştir.

«Hepsinin arasında ilh...» Sonradan zuhur eden terekeye ait şey hep-sinin arasında taksim edilir.

«Ben derim ki ilh...» Ben derim ki, Fusûleyn'in yirmisekizinci faslın-da, «Alacak değil mal ortaya

çıkarsa en uygun olanı budur.» denilmiştir.

«Sulh bâtıl değildir ilh...» Yani terekede bir mal zuhur ederse, bu ihtilaflıdır. Fakat bir alacak zuhur

ederse durum farklıdır. Bu hususta Bezzâziyye'de, «Sulh yapılırken eğer alacak sulhtan

çıkarılmışsa, sulh fasit değildir. Fakat eğer sulhtan cıkarılmamışsa sulh fasittir.» denil-miştir. Yani

yapılan sulh, alacaktan başkası üzerine yapılırsa sulh fasit değildir. Fakat sulh, terekenin tamamı

üzerine yapılmış ve sonradan ala-cak ortaya çıkmışsa, sulh fasit olur. Nitekim sulh zamanı, alacak

zahir olduğu halde sulha dahil edilmezse sulh fasit olur.

«Çocuğun malından ilh...» Yani çocuğun şahitlerle sabit olan ma-lında sulh caiz olmadığı gibi

herhangi bir kimsenin çocuğun malında bir hak iddia etmesi de caiz değildir. Bir kimse iddia

ettiğine dair delil de getiremez. Bundan anlaşılıyor ki, çocuğun malı delil ile tesbit edilmediği

takdirde, davacının onun malında hakkı olduğuna dair delili varsa sulh caizdir. İbni Şahne. Hâmiş'te

de böyledir.

«Her ayıptan beridir diye ibra edilerek ilh...» Satılan bir malda or-taya çıkan ayıptan ötürü sulh

yaptıktan sonra ayıp yok olsa, meselâ sa-tılan kölenin gözünde bir ayıp ortaya çıksa ve sulhtan

sonra yok olsa, sulh bâtıl olur. Davacı almış olduğu sulh bedelini iade eder. Zira sulh bedelinin

karşılığı olan ayıp ortadan kalkmıştır. Sulh da bâtıl olur. İbni Şahne, Şerh-i Vehbâniye. Hâmiş'te de

böyledir.

«Birisi davalıya ilh...» Meselâ davalının yemin ederek beri olması şartıyla sulh yapsalar, davalı,

«Davacının benim üzerimde az veya çok hiçbir hakkı yoktur.» diye yemin etse, sulh bâtıl olur.

Davacı yine davası üzere kalır. Eğer delil getirirse delili kabul edilir. Davacının delili bulun-maz ve

davalının hâkimin huzurunda yemin etmesini taleb ederse, bu hakka sahiptir.

Davasının doğru olduğuna dair davacının yemin etmesi şartıyla sulh yapsalar, meselâ davalı,

«Davacı yemin etsin, iddia ettiklerinin hepsini ödeyeyim.» dese, sulh yine bâtıldır. Çünkü açık

ibranın bir şarta bağlan-ması caiz değildir, ibni Şahne. Hâmiş'te de böyledir.