İSLAMİYET ÖNCESİ TÜRK TARİHİ
2 (Sun Zu (M.Ö.600); Savaş Dersleri El Kitabı)“Düşmanlarınız arasındaki farklılıklardan yararlanın, her türlü bağış, hediye ve armağanla durumundan memnun olmayanları kendi yanınıza çekin.”(Sun Zu (M.Ö.600); Savaş Dersleri El Kitabı)13 Makaleden oluşanÇin Savaş Kitabı
3 (M.S.VIII. Yüzyıl) II.Göktürk Devleti“… Ey TÜRK budunu (milleti), ÇİN’in tatlı sözüne, yumuşak ipeğine kanma, yok olursun…”Orhun Yazıtları(M.S.VIII. Yüzyıl) II.Göktürk Devleti
4 ORTA ASYA TÜRK DEVLETLERİTürklerde, yarı göçebe yaşam tarzı vardır. (Yaylak-Kışlak), sebebi; Coğrafi Koşullar.Ülke hükümdar ailesinin ortak malıdır. (Bu anlayış ilk Türk Devletlerinin ömrünün kısa olmasına ve çabuk yıkılmalarına sebep olmuştur)Türk devletlerinde ilk yazılı belgeler KUTLUK (II.Göktürk) devletine aittir ORHUN KİTABELERİ.İlk defa yerleşik hayat geçen ve şehir kuran Türk devleti UYGURLAR’dır.
5 ORTA ASYA BOZKIRLARI
6 TÜRK GÖÇLERİNİN SEBEPLERİ1. Orta Asya’nın çölleşmesi ve kuraklık (Temel ve ekonomik, doğal sebep)2. Salgın hastalıklar, hayvan hastalıkları.3. Taht kavgaları, iç çatışmalar (KUT anlayışı)4. Çin ve Moğol baskıları. (Siyasi sebep)5. Boylar arası mücadele (Siyasi sebep, bağımsızlık anlayışı)6. Nüfus artışı ve geçim sıkıntısı (Ekonomik sebep)
8 TÜRK GÖÇLERİNİN SONUÇLARI1. Türkler medeniyetlerini gittikleri yerlere taşıdılar. (Atı evcilleştirme, demiri işleme)2. Türklerin belli bir coğrafyada olmaması, Türk tarihinin incelenmesini zorlaştırmıştır.3. Türk kültürü yayıldı.4. Avrupa’ya giden Türkler, yerleşik kültüre sahip olan Slavlar arasında asimile (dejenere) olmuşlardır.5. Hindistan’a gidenler savaşçılık özelliğini kaybetmişlerdir.
10 BÜYÜK HUNLAR Teoman, bilinen ilk hükümdarı (M.Ö. 220)Türklerden korunmak için Çin devleti Çin seddini yaptı. (M.Ö. 214)Mete han hükümdar oldu (M.Ö.209)Hunlar ikiye ayrıldı (M.S.48)Kuzey ve Güney Hunları.
11 ÇİN SEDDİ
12 METE HAN İKİLİ TEŞKİLAT ONLU SİSTEMDevlet yönetiminde Askeri teşkilattır.Doğuyu kağan Onbaşı, yüzbaşıBatıyı yabgu binbaşı vs.Yönetir Günümüzde birçokordunun temeli busisteme dayanır.
13 KAVİMLER GÖÇÜ (375) SEBEPLERİ:1. Çin egemenliğine girmek istemeyen Kuzey Hunları Hazar denizinin kuzeyine oradan da Karadeniz’in kuzeyine göç etmişlerdir.2. En son Avrupa’ya ulaşılmıştır.
14 Barbar (yabancı) kavimler Avrupa’ya dağılacaktırBarbar (yabancı) kavimler Avrupa’ya dağılacaktır. (Ostrogot, Vizigot, Frank, Vandal)SONUÇLARI:Roma zayıfladı 395’te Doğu ve Batı olarak ayrıldı.Barbar kavimlerin Avrupa’ya dağılması ile;Bu günkü Avrupa’nın sosyal (millet) yapısı ortaya çıktı.Düzen ve asayişin bozulması Krallıkları zayıflattı Feodalite güçlendi.
16 Avrupa Hun devleti kuruldu (Kurucu Balamir, en önemli hükümdarı Attila)Batı Roma İmparatorluğu 476 yılında yıkıldı.İlkçağ bitti Ortaçağ başladı.
18 GÖKTÜRK Türk adı ile kurulan ilk Türk devletidir.Ülke prensler arasında paylaşılmıştır. Ülkenin doğusunu Bumin Kağan, batısını İstemi Yabgu yönetti.Batı Türkistan’ın Türkleşmesini sağladılar.
19 II.GÖKTÜRK (KUTLUK) Kutluk Kağan tarafından kuruldu.En parlak dönemi Bilge Kağan dönemidir.Bu dönemde Orhun yazıtları yaptırılmıştır.Uygur, Basmil ve Karluk saldırıları ile yıkılmıştır.
20 UYGURLAR (en uygar Türk devletidir)Yerleşik hayata geçen ve şehir kuran ilk Türk devletidir.Tarım ile uğraşmışlardır.Mimari eser bırakmışlardır. (mabet)Mani dinini benimsemişlerdir.Kağıt ve Matbaayı kullanan ilk Türk devletidir.Uygur alfabeleri vardır. (18 harf)
21 Avrupa Hun Devleti’nde Germen lehçeleri, Slav ve Fin-Ugor dilleri, Latince ve Grekçe konuşuluyordu.Bu durumun aşağıdakilerden hangisinin bir sonucu olduğu savunulabilir?A. Bizans’ın vergiye bağlanmasınınB. Göçebe yaşam biçimininC. Egemenlik sahasının genişlemesininD. Feodalite rejiminin güçlenmesininE. Ülkenin hanedan üyeleri arasında paylaştırılmasının
22 Avrupa Hun Devleti’nde Germen lehçeleri, Slav ve Fin-Ugor dilleri, Latince ve Grekçe konuşuluyordu.Bu durumun aşağıdakilerden hangisinin bir sonucu olduğu savunulabilir?A. Bizans’ın vergiye bağlanmasınınB. Göçebe yaşam biçimininC. Egemenlik sahasının genişlemesininD. Feodalite rejiminin güçlenmesininE. Ülkenin hanedan üyeleri arasında paylaştırılmasının
23 KÜLTÜR ve MEDENİYET Hükümdar Unvanları:hakan, kağan, han, şanyü, idikutDevlet yönetme yetkisi: KutKurultay (Toy) :Meclis (geniş yetkileri vardır)Uygurlarda meclisin yetkileri arasında hanedan dışından hükümdar seçilmesi bile vardır.
24 KAVRAMLARYabgu: Kağandan sonra gelen en büyük makamdır. Genellikle veliahtlar bu makam gelirdi.Vezir: Kağanın yardımcısıdır.Şad: Ülke yönetiminde tecrübe kazanması için boylara yönetici olarak gönderilen hükümdar soyundan gelen kişilerdir.Buyruk: Bakan, Apa: Saray görevlisi, Tudun:Vali, Tekin: Şehzade, Sübaşı:Ordu Komutanı, Bitigçi:Katipler
25 Şamanizm’de Din Adamı: Şaman, Kam, Baksi.Yuğ: Cenaze Töreni.Kurgan: Mezar.Balbal: Mezar Taşı.Totemcilik: Türklerin en eski dinidir.Ongun: Totem olarak seçilen hayvana denir.
27 TOY (KURULTAY)MECLİS*Türk devletlerinde hakanın yetkilerinin sınırsız olmadığını gösterir.*Meşrutiyet (Meşruti monarşi) anlayışının göstergesidir.*Boy beylerinin katılımı ile toplanırdı.*Kurultaya katılamayan boy beyi isyan etmiş bağımsız olmuş sayılırdı.
28 TÖRE (yazısız hukuk kuralları)Hükümdarın aldığı kararlarHalkın GelenekleriKurultayın aldığı kararlar
29 Genelde Atlı Birlikler Var (süvari)ONLU Sistem(Mete Han)Genelde Atlı Birlikler Var (süvari)ORDUKadın-ErkekASKERHİLALTAKTİĞİ
30 DİN Mani, Buda (Uygurlarda) Musevilik (Hazarlar) (Macar ve Bulgar)GÖKTANRI(Şamanizm)TotemcilikMani, Buda(Uygurlarda)DİNMusevilik(Hazarlar)Hıristiyanlık(Macar ve Bulgar)NOT: Türklerde Cennet-Cehennem (Ölümden sonraki yaşam) inancı vardır.
31 GÖKTANRI (ŞAMANİZM)
32 I. Uygur Devleti’nde Budistler ve Maniheistler,II. Hazar Devleti’nde Museviler ve Şamanlar,III. Selçuklularda Hıristiyanlar ve Müslümanlar bir arada yaşamışlardır.Buna göre, Türk devlet geleneğinde aşağıdakilerden hangisine önem verildiği öne sürülebilir?A.Dini mimari B.Dindarlığa C.DiplomasiyeD.Dinsel hoşgörüye E.Komşuluk ilişkilerine
33 I. Uygur Devleti’nde Budistler ve Maniheistler,II. Hazar Devleti’nde Museviler ve Şamanlar,III. Selçuklularda Hıristiyanlar ve Müslümanlar bir arada yaşamışlardır.Buna göre, Türk devlet geleneğinde aşağıdakilerden hangisine önem verildiği öne sürülebilir?A.Dini mimari B.Dindarlığa C.DiplomasiyeD.Dinsel hoşgörüye E.Komşuluk ilişkilerine
34 ÖLÜ GÖMME ADETLERİ Atı ile beraber Gömülürler(Cennet yolculuğunu kolaylaştıracağına inanılırdı)BALBAL: MezarlarındaÖldürdüğü kişilerin sayısı kadarheykelcik yada tahtaya kazınmış resimler bulunur.Öldürdüğü kişilerin cennette ona hizmet edeceği anlayışı
35 C. Devlet görevliliğinin D. Kahramanlığın E. Dini kişiliğinEski Türklerde mezarların başında “Balbal” adı verilen taşların dikilmiş olması aşağıdakilerden hangi unvanın ifadesidir?A. SoyluluğunB. Askeri kişiliğinC. Devlet görevliliğininD. KahramanlığınE. Dini kişiliğin
36 C. Devlet görevliliğinin D. Kahramanlığın E. Dini kişiliğinEski Türklerde mezarların başında “Balbal” adı verilen taşların dikilmiş olması aşağıdakilerden hangi unvanın ifadesidir?A. SoyluluğunB. Askeri kişiliğinC. Devlet görevliliğininD. KahramanlığınE. Dini kişiliğin
37 EKONOMİ HAYVANCILIK TİCARET TARIM (UYGURLAR) DEMİRCİLİK KÜRK yoluİPEK yoluEKONOMİTARIM (UYGURLAR)DEMİRCİLİK
38 Kervan ticareti (Deve kervanı)
39 SAKA DESTANLAR HUN KIRGIZ Alp Er Tunga, Manas Şu UYGUR Oğuz KağanTüreyiş,GöçGÖKTÜRKErgenekonDestanı
40 YAZI (ALFABE) UYGUR GÖKTÜRK ALFABESİ ALFABESİ (18 HARF) (38 HARF)NOT: Yazıtlarda, “fakir milletin zenginleştirilmesi, açların doyurulması, çıplakların giydirilmesi” SOSYAL DEVLET anlayışının göstergesidir.
41 ORHUN KİTABELERİ (Türklerin bıraktığı ilk yazılı belgeler)
42 Bilge kağan, Kültigin ve Vezir Tonyukuk adına diktirilmişlerdir.Türk adının geçtiği ilk Türkçe metindir.Devlet ve halkın karşılıklı görevlerini belirtir.Türk yasaları, kültür ve uygarlığı hakkında bilgi verir.Türklerde sosyal devlet ve demokrasi anlayışı olduğunu gösterir.
43 A. Yalnız I B. Yalnız II C. Yalnız III D. I ve II E. I, II ve IIII. Kalıcı mimari eserler bırakmamış olmalarıII. Yazılı kaynaklarının yetersiz olmasıIII. Göktanrı inancına bağlı kalmalarıYukarıdakilerden hangileri İslamiyet öncesi Türk devletlerinde konar-göçer yaşamın sonuçları arasında gösterilemez?A. Yalnız I B. Yalnız II C. Yalnız IIID. I ve II E. I, II ve III
44 A. Yalnız I B. Yalnız II C. Yalnız III D. I ve II E. I, II ve IIII. Kalıcı mimari eserler bırakmamış olmalarıII. Yazılı kaynaklarının yetersiz olmasıIII. Göktanrı inancına bağlı kalmalarıYukarıdakilerden hangileri İslamiyet öncesi Türk devletlerinde konar-göçer yaşamın sonuçları arasında gösterilemez?A. Yalnız I B. Yalnız II C. Yalnız IIID. I ve II E. I, II ve III
45 BİLİM-SANAT HAYVAN ÜSLUBU TAŞINABİLİR SANAT ESERLERİ 12 HAYVANLI TÜRKTAKVİMİHAYVANÜSLUBUDEMİRCİLİKBİLİM-SANATTAŞINABİLİRSANATESERLERİUYGURLARDAMİMARİESERLER
46 OTAĞ (çadır)
47 İslamiyet Öncesi Türk Devletlerinin Genel ÖzellikleriEkonomisi hayvancılığa dayalıdır.Konar göçer (yarı göçebe) yaşam vardır.Göçebe olmalarından dolayı ceza evleri yoktur yani cezaları uzun süreli değildir. (ölüm yada gün hapis gibi)Savaşçıdırlar ve bağımsızlıklarına düşkündürler.
48 Adalet ve hoşgörü sahibidirler.Teşkilatçı yapıları gelişmiştir. (İki Türk bir araya gelirse devlet kurmaya kalkar)Aileye büyük önem verilir.Gelenek ve göreneklerine (töre) bağlıdırlar.Sosyal sınıf farklılıkları ve kölelik yoktur. (göçebe yaşam olduğu için)
49 Aşağıdakilerden hangisi Orta Asya Türkleri için geçerli bir bilgi değildir?A. Yaşam koşullarını törenin belirlemesiB. Ekonominin hayvancılığa dayalı olmasıC. Konar-göçer yaşamı benimsemiş olmasıD. Sanat eserlerinin taşınabilir olmasıE. Merkezi bir yönetim yapısının olması
50 Aşağıdakilerden hangisi Orta Asya Türkleri için geçerli bir bilgi değildir?A. Yaşam koşullarını törenin belirlemesiB. Ekonominin hayvancılığa dayalı olmasıC. Konar-göçer yaşamı benimsemiş olmasıD. Sanat eserlerinin taşınabilir olmasıE. Merkezi bir yönetim yapısının olması
51 İslam öncesi Türk devletlerinde görülen;I. İkili teşkilat sistemini benimsemeleriII. Kurultay adı ile meclis oluşturmalarıIII. Kağanlarının Çinli prensesler ile evlenmelerigelişmelerden hangilerinin devlet yönetimi ile doğrudan bir ilişkisi olduğu söylenemez?A. Yalnız I B. Yalnız II C. Yalnız IIID. I ve II E. I, II ve III
52 İslam öncesi Türk devletlerinde görülen;I. İkili teşkilat sistemini benimsemeleriII. Kurultay adı ile meclis oluşturmalarıIII. Kağanlarının Çinli prensesler ile evlenmelerigelişmelerden hangilerinin devlet yönetimi ile doğrudan bir ilişkisi olduğu söylenemez?A. Yalnız I B. Yalnız II C. Yalnız IIID. I ve II E. I, II ve III
53 İslamiyet’ten önce Türklerin çok sayıda devlet kurmalarına; I. Bağımsızlıklarına düşkün olmalarıII. Teşkilatçı yapıya sahip olmalarıIII. Ticari etkinliklerde bulunmalarıHangilerinin etkisinin olduğu savunulabilir?A. Yalnız I B. Yalnız II C. Yalnız IIID. I ve II E. I, II ve III
54 İslamiyet’ten önce Türklerin çok sayıda devlet kurmalarına; I. Bağımsızlıklarına düşkün olmalarıII. Teşkilatçı yapıya sahip olmalarıIII. Ticari etkinliklerde bulunmalarıHangilerinin etkisinin olduğu savunulabilir?A. Yalnız I B. Yalnız II C. Yalnız IIID. I ve II E. I, II ve III
55 durumlarından hangileri gösterilebilir?İslamiyet’ten önce Türklerde demokratik bir anlayışın olduğunun kanıtı olarak;I. Devletin, hükümdar ailesinin ortak malı sayılmasıII. Toplumda sınıf ayrımının görülmemesiIII. Çin kültüründen etkilenmeleridurumlarından hangileri gösterilebilir?A. Yalnız I B. Yalnız II C. Yalnız IIID. I ve III E. I, II ve III
56 durumlarından hangileri gösterilebilir?İslamiyet’ten önce Türklerde demokratik bir anlayışın olduğunun kanıtı olarak;I. Devletin, hükümdar ailesinin ortak malı sayılmasıII. Toplumda sınıf ayrımının görülmemesiIII. Çin kültüründen etkilenmeleridurumlarından hangileri gösterilebilir?A. Yalnız I B. Yalnız II C. Yalnız IIID. I ve III E. I, II ve III
57 I. Kağıt ve matbaayı kullanmaları II. Mimari eserler inşa etmeleri Uygurların;I. Kağıt ve matbaayı kullanmalarıII. Mimari eserler inşa etmeleriIII. Mani dinini benimsemeleriÖzelliklerinden hangileri onların medeni bir toplum olduklarının göstergesidir?A. Yalnız I B. Yalnız II C. Yalnız IIID. I ve II E. I, II ve III
58 I. Kağıt ve matbaayı kullanmaları II. Mimari eserler inşa etmeleri Uygurların;I. Kağıt ve matbaayı kullanmalarıII. Mimari eserler inşa etmeleriIII. Mani dinini benimsemeleriÖzelliklerinden hangileri onların medeni bir toplum olduklarının göstergesidir?A. Yalnız I B. Yalnız II C. Yalnız IIID. I ve II E. I, II ve III
59 A. Hıristiyanlığın yayılması B. Etnik yapının değişmesi Türklerin Avrupa’ya göç etmeleriyle başlayan Kavimler Göçü’nün aşağıdaki sonuçlarından hangisi Avrupa’nın siyasi yapısının değişmesine neden olmuştur?A. Hıristiyanlığın yayılmasıB. Etnik yapının değişmesiC. Feodalitenin ortaya çıkmasıD. Sınıf farklılıklarının artmasıE. İlk çağın sona ermesi
60 A. Hıristiyanlığın yayılması B. Etnik yapının değişmesi Türklerin Avrupa’ya göç etmeleriyle başlayan Kavimler Göçü’nün aşağıdaki sonuçlarından hangisi Avrupa’nın siyasi yapısının değişmesine neden olmuştur?A. Hıristiyanlığın yayılmasıB. Etnik yapının değişmesiC. Feodalitenin ortaya çıkmasıD. Sınıf farklılıklarının artmasıE. İlk çağın sona ermesi
61 A. Hıristiyanlığın yayılması B. Etnik yapının değişmesi Türklerin Avrupa’ya göç etmeleriyle başlayan Kavimler Göçü’nün aşağıdaki sonuçlarından hangisi Avrupa’nın millet yapısının değişmesine neden olmuştur?A. Hıristiyanlığın yayılmasıB. Etnik yapının değişmesiC. Feodalitenin ortaya çıkmasıD. Sınıf farklılıklarının artmasıE. İlk çağın sona ermesi
62 A. Hıristiyanlığın yayılması B. Etnik yapının değişmesi Türklerin Avrupa’ya göç etmeleriyle başlayan Kavimler Göçü’nün aşağıdaki sonuçlarından hangisi Avrupa’nın millet yapısının değişmesine neden olmuştur?A. Hıristiyanlığın yayılmasıB. Etnik yapının değişmesiC. Feodalitenin ortaya çıkmasıD. Sınıf farklılıklarının artmasıE. İlk çağın sona ermesi
63 A. Kurultay B. İkta sistemi C. İkili sistem D. Göktanrı anlayışıAşağıdakilerden hangisi konar-göçer Türk devletlerindeki devlet kurumlarından birisi değildir?A. KurultayB. İkta sistemiC. İkili sistemD. Göktanrı anlayışıE. Askeri teşkilat
64 A. Kurultay B. İkta sistemi C. İkili sistem D. Göktanrı anlayışıAşağıdakilerden hangisi konar-göçer Türk devletlerindeki devlet kurumlarından birisi değildir?A. KurultayB. İkta sistemiC. İkili sistemD. Göktanrı anlayışıE. Askeri teşkilat
