OSMANLI HUKUKUNDA FETVA

OSMANLI HUKUKUNDA FETVA

MEVLEVİ EVRAD-I ŞERİF ŞİİRLERİ AĞIT

 

Hazreti Mevlânâ Muhammed Celâleddin-i Rûmî Hayatı ve Şahsiyeti..2

11. Hazret-i Mevlânâ'nın Şahsiyeti:

A. Hazret-i Mevlânâ'nın Tasavvufî Yaşayışı ve Anlayışı

I. Dış Görünüşü:

Mevlânâ, sararmış yüzlü ve ince vücutlu idi.

Bu sararmış ve zayıf bünyesinde öyle bir nur ve heybet vardı; gözleri o kadar keskin ve çekici idi ki, kimse dikkatle bakamazdı.⁽⁷⁶⁾

Mevlânâ başına, bilginlere mahsus bir şekilde sarık sarar, taylasan (sarıktan sarkan uç) bırakırdı. Sırtına da, bilginlerin giydikleri gibi, bol geniş kollu bir hırka giyerdi.⁽⁷⁷⁾

Şems'in kaybolmasından kırk gün sonra, ömrünün sonuna kadar, beyaz sarık yerine duman renkli bir sarık sardı ve Yemen ile Hint kumaşından yaptırdığı fereci (göğsü açık uzun kollu cübbe) giydi.⁽⁷⁸⁾

2. Hazret-i Mevlânâ'nın Tasavvufu:

Mevlânâ'nın tasavvufu, hiç bir zaman bir bilgi sistemi yahut hayalî bir idealizm değildir. Onun tasavvufu, irfan, tahakkuk, aşk ve cezbe âleminde olgunlaşmadır.

Mevlânâ, dâima hayâtın gerçeklerini görür, hayâtın bütün gerçeklerini kabul eder, ondan el etek çekmez. Miskinliği, hayattan el etek çekmeyi reddeder; hayâtı, hayâtın içinde yaşatır. Onun dünyayı tarifi, bize, onun tasavvufunu açıklar:

"Dünyâ nedir! Allah'dan gafil olmaktır. Kumaş, para, ölçüp tartarak ticaret yapmak ve kadın; dünya değildir.

Din yolunda sarf etmek üzere kazandığın mala, Peygamber, "Ne güzel mal" demiştir.

Suyun gemi içinde olması geminin helakidir. Gemi altındaki su ise gemiye; geminin yürümesine yardımcıdır.

Mal, mülk sevgisini gönülden sürüp çıkardığındandır ki Süleyman Peygamber, ancak yoksul adını takındı.

Ağzı kapalı testi, içi hava ile dolu olduğundan derin ve uçsuz, bucaksız su üstünde yüzüp gitti.

İşte yoksulluk havası oldukça insan, dünya denizine batmaz, O denizin üstünde durur.

Bütün bu dünya, onun mülkü olsa bu mülk, gözünde hiç bir şey değildir."⁽⁷⁹⁾

3. Hazret-i Mevlânâ'nın Tasavvufunda Gaye:

Mevlânâ'nın tasavvufunda gaye, kulluk ve yokluktur. Dolayısıyla hakîkî padişahlık; gerçek varlık makamına erişmektir:

"Asıl o Allah mülk ve saltanat sahibidir, kendisine baş eğene bu topraktan yaratılan dünya şöyle dursun, yüzlerce mülk, yüzlerce saltanat ihsan eder.

Fakat, Allah huzurunda bir secde, sana ikiyüz devlet ve saltanattan daha hoş gelir.

Ben ne mal isterim, ne mülk; ne devlet isterim, ne saltanat. Bana o secde devletini ihsan et, yeter diye ağlayıp sızlanmaya başlarsın."⁽⁸⁰⁾

"Senin taht dediğin şey, tahtadan yapılma tuzaktır. Konduğun yeri baş köşe sanmışsın ama, kapıda kalakalmışsın.

İğreti padişahlığı Allah'a ver de Allah sana herkesin kabul edeceği hakîkî bir padişahlık versin." ⁽⁸¹⁾

"Yok olmadıkça hiç kimseye yüce huzura varmaya yol yoktur."⁽⁸²⁾

"Kapıda dolaşan, Ben'den Biz'den dem vuran kapıdan sürülür, "Lâ" makamında dolaşıp durur."⁽⁸³⁾

"Kim benlikten kurtulursa bütün benlikler onun olur. Kendisine dost olmadığı için herkese dost kesilir. "⁽⁸⁴⁾

"Yokluk küheylânı, ne de güzel bir buraktır. Yok olduysan seni varlık makamına götürür." ⁽⁸⁵⁾

4. Hazret-i Mevlânâ'nın Tasavvufunda Aşk:

Mevlânâ'nın tasavvufunda, yaratılışın, hayâtın mânâsı aşktır. Aşk ise, kimseye niyazı, ihtiyâcı olmayan Allah'ın vasıflarındandır. Ondan başkasına âşık olmak da geçici bir hevestir. Yaratılışın sebebi, bütün hastalıkların tabibi; böbürlenmenin, bencilliğin devası, elemlerin merhemi ilâhî aşktır:

"Aşk, o şuledir ki, parladı mı sevgiliden başka ne varsa hepsini yakar," ⁽⁸⁶⁾

"Aşk, kimseye niyazı ve ihtiyâcı olmayan Allah'ın vasıflarındandır. Ondan başkasına âşık olma, geçici bir hevestir," ⁽⁸⁷⁾

"Ey bizim kibir ve azametimizin ilâcı, ey bizim Eflâtunumuz! Ey bizim Calinus'umuz'!

Toprak beden, aşktan göklere çıktı; dağ oynamaya başladı, çevikleşti.

Ey âşık! Aşk; Turun canı oldu. Tur sarhoş, Musa da düşüp bayılmış...

Kimin aşka meyli yoksa o kanatsız bir kuş gibidir, vah onul" ⁽⁸⁸⁾

5. Hazret-i Mevlânâ'nın Tasavvufunda Esas:

Mevlânâ'nın tasavvufunda esas, gönül sahibine erişmek ve cevher olmaktır.

Nitekim şöyle buyurur:

"Allah ile oturup kakmak isteyen kişi, velîler huzurunda otursun.

Velîlerin huzurundan kesilirsen, helak oldun gitti. Çünkü sen, küllî olmayan bir cüzsün.

Şeytan, birisini kerem sahiplerinden ayırırsa onu, kimsiz, kimsesiz bir hâle kor, o halde de bulunca başını yer, mahvedip gider." ⁽⁸⁹⁾

"Velîlerin huzurundan uzaklaşman hakikatte Allah'dan uzaklaşırsın." ⁽⁹⁰⁾

"Mânâ ehliyle düş kalk ki, hem ata ve ihsan elde edesin, hem de fetâ (yiğit, cömert) olasın.

Bu cisimde mânâsız can; hilâfsız, kılıf içinde tahta kılıç gibidir.

Kılıfta bulundukça kıymetlidir. Çıkınca yakmaya yarar bir alet olur.

Tahta kılıcı muharebeye götürme, âh u figâna düşmemek için önce bir kere muayene et;

Eğer tahtadansa, yürü başkasını ara; eğer elmassa sevinerek ileri gel!

Elmas kılıç, velîlerin silâh deposundadır. Onları görmek size kimyadır.

Bütün bilenler, ancak ve ancak bunu böyle demişlerdir: Bilen, âlemlere rahmettir.

Gülen nar bahçeyi güldürür. Erler sohbeti de seni erlerden eder.

Katı taş ve mermer bile olsan, gönül sahibine erişirsen cevher olursun.

Temizlerin muhabbetini tâ canının içine dik. Gönlü hoş olanların muhabbetinden başka muhabbetlere gönül verme.

Ümitsizlik diyarına gitme, ümitler var. Karanlığa varma, güneşler var.

Gönül, seni, gönül ehlinin diyarına; ten, seni su ve çamur hapsine çeker.

Agâh ol, bir gönüldeşten gönül gıdasını al, onunla gönlünü gıdalandır. Yürü, ikbâli bir ikbâl sahibinden öğren."⁽⁹¹⁾

B. Hazret-i Mevlânâ'nın İslâmi Esâslara ve Hazreti Muhammed Salla'llahu Aleyhi Vesellem'e Bağlılığı:

Mevlânâ'nın İslâmiyet'i anlayış tarzını belirtmeye çalışalım:

Mevlânâ, "Muhakkak ki sizin, Allah'ın yanında en kerîm olanınız Allah'dan çok korkup, günah işlemeyeninizdir." ⁽⁹²⁾ mealindeki âyetin şuuruyla dâima Kur'ân hükümlerinin âdabına riayet ederek Allah'ın haram kıldığı şeylerden çekinmiş; nefsinin hazlarını terketmiş, olgunluğu elde etmeye mani olan şeylerden el çekmiş; hülâsa Allah'dan kendisini uzaklaştıracak şeylerin hepsinden dâima sakınmış, gerçek takva sahibi bir şahsiyettir." ⁽⁹³⁾

1. Hazret-i Mevlânâ İslâmi Esâslardan Sapmadı:

Şems ile karşılaştıktan sonra, muhitin hazım ve idrâk edemiyeceği bir âleme giren Mevlânâ bütün vecd (kendinden geçerek ilâhî aşka dalma) ve istiğrak (mânâ âlemine dalarak dünyadan habersiz olma hâli) içinde dahi bir an İslâm Dîninin esaslarından hârice bir adım atmamıştır.⁽⁹⁴⁾

2. Hazret-i Mevlânâ'da İbâdet Şuuru:

Mesnevî'sinde:

"Bizim Rabbimiz "Secde et ki, Allah'ın yakınlarından olasın"⁽⁹⁵⁾ buyurmuştur. Bizim bedenlerimizin secdesi, ruhlarımızın Allah'a yaklaşmasına sebeptir. "⁽⁹⁶⁾diyen Mevlânâ, Allah sevgisini yalnız fikir ve mânâ olarak kabullenmez, üzerine farz olan ibâdetleri aşkla îfâ ederdi.

Eflâkî⁽⁹⁷⁾şöyle naklediyor:

"Mevlânâ, Ezân-ı Muhammedi'yi işitince, elleriyle dizlerinin üzerine basıp, olanca heybetiyle ayağa kalkar:

"Ey kendisiyle rûşen olan canımız! Adın ebediyete kadar kalsın" der; bunu üç defa tekrarlar, sonra:

" Bu namaz, oruç, hac ve cihâd, itikadın şahididir. Hediyeler, armağanlar ve sunulan şeyler benim seninle hoş olduğumun, seni sevdiğimin şahididir." ⁽⁹⁸⁾

"Eğer Allah sevgisi, yalnız fikir ve mânâ olsaydı senin oruç ve namazının zahirî suretleri de kalmazdı, yok olurdu.''⁽⁹⁹⁾ diyerek tam bir tevazu ve niyazla namaza dalardı.

3. Hazret-i Mevlânâ Kur'ân-ı Kerîm'e Hayran; Hazret-i Muhammed'e Kurbân'dır:

Mevlânâ, şu rubâisiyle Kur'ân-ı Kerîm'e ve Hazret-i Muhammed Sallallahu aleyhi ve sellem'e bağlılığını apaçık ilân ederek:

"Canım bedenimde oldukça Kur'ân'ın kuluyum;

Seçilmiş Muhammed in yolunun toprağıyım.

Birisi, sözlerimden, bundan başka bir söz naklederse,

O nakledenden de bezmişim ben, bu sözden de bezmişim." ⁽¹⁰⁰⁾demektedir.

4. Hazret-i Mevlânâ'nın Hüviyeti:

Mevlânâ'nın eserleri ve yaşayışı dikkatlice tedkik edildiğinde, rahatlıkla şöyle söylenebilir:

Mevlânâ kendi ilmini, Hazret-i Muhammed'in ilminde; irfanını, Hazret'i Muhammed'in irfanında; benliğini, Hazret-i Muhammed'in benliğinde; hâsılı bütün varlığını, O'nun varlığında yok ederek manevî hüviyetini, Hazret-i Muhammed'in manevî hüviyetinin parlak meş'alesi nurundan yakıp uyandırmıştır. ⁽¹⁰¹⁾

Nitekim kendisi de, bu hakikati şu mısralarında belirtmektedir:

"Biz Allah'ın sâyesiyiz, Mustafâ'nın nûrundanız.

Sedef içine damlamış çok kıymetli bir inciyiz.

Herkes suret gözüyle bizi nereden görecek?

Biz Kibriya'nın (büyüklük ve yücelik sahibi Allah'ın) su ve balçık içinde belirmiş nuruyuz"⁽¹⁰²⁾

5. O'nun insana Bakış Dâiresinin Merkezi:

Bilinmelidir ki, Mevlânâ'nın, bir kâmil mürşid olarak manevî vazifesi, yaratılışın gayesi çerçevesinde, insanların hidâyetine ve ebedî saadetine vesîle olabilmektir. Bu ilâhî gayenin gayreti ve yüklendiği manevî vazifenin şuuruyla:

"Biz pergel gibiyiz. Bir ayağımız Şeri'at'de (âyet, hadis, icma-i ümmet ve kıyas-ı fukahâ üzerine kurulmuş olan din kaidelerinde) sağlamca durur, öteki ayağımız yetmişiki milleti dolaşır."'⁽¹⁰³⁾ demektedir.

6. O'nun Engin Hoşgörüsündeki Sır, Nur, Şuur, Huzur.

O'nun engin hoş görüsünde Tefhîd'in sırrı, Kur'ân'ın nuru, îmânın şuuru ve Muhammedi ahlâkın huzuru vardır.

Mevlânâ'nın Tevhidin neş'esiyle ve Muhammedi feyzin coşkunluğu ile özünde olan engin hoşgörüsünü yaşayışı ile de, nükteli bir biçimde, ortaya koyduğunu görmekteyiz. Zâten Mevlânâ'nın şahsiyetindeki olgunluk ve bariz vasıf, söylediğini yaşamasıdır ve fikrini hareketiyle göstermesidir.

Bu hususa bir misâl verelim.:

Bir Semâ meclisinde Mevlânâ, Semâ etmektedir. Birdenbire Hristiyan sarhoş Sema'a girer. O sarhoş heyecanlar göstererek Mevlânâ'ya çarpmaktadır. Bunun üzerine dostlar o sarhoşu incitirler. Mevlânâ, o sarhoşu incitenlere hitaben:

"Şarâbı o içmiştir, sarhoşluğu siz ediyorsunuz" buyurur. Dostlar, o sarhoşu tanıtmak için, cevaben:

"Tersâdır (hıristiyandır)." dediklerinde Mevlânâ, tersânın diğer, korkak ve korkan, mânâsını îmâ ederek:

"O tersâ (korkar ve korkan) ise siz niçin değilsiniz?" Der ve dostlar, yaptıkları hatâdan dolayı özürler dilerler. ⁽¹⁰⁴⁾

C. Hazret-i Mevlânâ'nın Eğitimci Yönü

1. O'nun insana Bakışı:

Mevlânâ, insana fâsık (günahkar) da olsa, kâfir de olsa, engin bir görüşle ve rahmet dolu bir nazarla bakmıştır. Çünkü o, Mesnevi'sinde ⁽¹⁰⁵⁾ de ifade ettiği gibi Allah'ın, fâsık ve putperest de olsa, kendisini çağırana icabet edeceğini müdriktir.

Mevlânâ, Muhammedi feyze tam mazhar olarak rahmet mâdeni olmuş, Kur'ân-ı Kerîm'de buyurulan:

"Allah'ın rahmetinden ümidinizi kesmeyiniz."⁽¹⁰⁶⁾ mealindeki ilâhî müjdenin hakikatine ermiş bir Allah dostudur. Onun içindir ki, bütün insanlığa coşkunlukla:

"Ümitsizlik semtine gitme; ümitler vardır.

Karanlık tarafa gitme; güneşler vardır." ⁽¹⁰⁷⁾ diye haykırır.

Kâmil insan olarak, böylesine, ilâhî rahmet ve Rahmânî ümitlerle dopdolu olan Mevlânâ'nın hiç kimseye hor bakmıyacağı gayet tabiîdir ve hassasiyetle şu tavsiyede bulunur:

"Hiçbir kâfiri hor görmeyin. Olur ya, müslüman olarak ölebilir. Ömrünün sonundan ne haberin var ki ondan tamamiyle yüz çeviriyorsun?"⁽¹⁰⁸⁾

2.  O'nun Halka Bakışı:

Mevlânâ'nın nazarında, kim olursa olsun, her şeyden evvel insan vardı. Halk tabakasından olsun, yüksek tabakadan olsun, onun için farketmezdi. Bilakis halka pek merhametliydi. Gariplere karşı dâima gönül alıcı davranırdı.

Mevlânâ bir gün Ilıca'ya gitti. Emir Âlim Çelebi, daha önce davranarak hamama vardı ve Mevlânâ'nın dostlarıyla beraber kalabilmesi için bütün insanları hamamdan dışarı çıkarttı, sonra havuzu kırmızı ve beyaz elmalarla doldurttu. Mevlânâ içeri girdiği vakit, hamamın soyunma yerinde insanların acele ile elbiselerini giydiklerini ve havuzun da elmalarla dopdolu olduğunu gördü. Emir Alim Çelebi'ye hitaben dedi ki:

"Ey Emir Alim! Bu insanların canları elmadan daha mı az kıymetli ki, onları dışarı edip havuzu elmalarla doldurdun. Onlardan biri, elmaların otuz mislidir. Yalnız elmalar değil, bütün dünya ve içindeki şeyler, insanlar için değil midir? Eğer beni seviyorsan, söyle de hepsi hamama girsinler. Fukarası, zengini, sağlamı ve zayıfı dışarıda kalmasın ki, ben de onların davetsiz misafiri olarak suya girebileyim, onların sayesinde biraz dinlenebileyim."⁽¹⁰⁹⁾

3. O, Çevresine Rahmettir:

Etrafındakilerin ve kendisi ile oturup kalkmak isteyenlerin, sultanlar, emîrler, zenginler ve hep ileri gelen kimseler olmasına rağmen Mevlânâ, daha çok fakirlerle, zaruret içinde olanlarla düşüp kalkardı. Müridlerin çoğu da, zâten hor ve hakir görülen kimselerdi.

Müridlerini kınayanlara, Mevlânâ'nın verdiği cevap dikkat çekicidir.

"Benim müridlerim iyi insanlar olsalardı, ben onların müridi olurdum. Kötü insan olduklarından, ahlâklarım değiştirip iyi olmaları, iyiler ve iyi amel eden insanların arasına girmeleri için müridliğe kabul ettim. Allah'ın rahmetine mazhar olanlar kurtulmuşlardır, fakat lanetine uğramışlar tedaviye muhtaç hastalardır. İşte biz bu lânetlikleri rahmetlik yapmak için dünyaya geldik."⁽¹¹⁰⁾

4. O'nun Aileye Bakışı:

a- Hazret-i Mevlânâ İnce Ruhlu Nâzik Bir Baba:

Mevlânâ, ince ruhlu, gayet hassas ve nâzik bir baba; gönül almakta, gönül okşamakta ve kadirşinaslıkta örnek bir aile reisidir.

Gelini Fatma Hatun'a ve oğlu Sultan Veled'e gönderdiği mektupları okuduğumuzda, onun ince ruhunu, nezâketini ve kadirşinaslığını açıkça görmekteyiz.

Gelinine hitap ederken kullandığı:

"Bizim de gönlümüzün, gözümüzün ışığı aydınlığı; âlemin de gönlünün ve gözünün ışığı, aydınlığı..."⁽¹¹¹⁾

"Canım canımı karışmıştır, birleşmiştir. Seni inciten her şey beni de incitir... Sizin gamınız, on kat fazlasıyla bizimdir. Sizin düşünceniz, tasanız; bizim düşüncemiz, bizim tasamızdır... Aziz oğlum Bahâeddin sizi incitirse, gerçekten sevgisini ve gönlümü ondan alırım..."⁽¹¹²⁾ ifadeleri onun hassas ruhunun, nezâketinin ve gönül okşayıcılığının delilidir.

b- Hazret-i Mevlânâ Kıymet Bilen Bir Dost:

Oğluna hitaben yazdığı mektubundaki şu cümleler de onun kadirşinas şahsiyetinin aynasıdır:

"Pâdişâhımız Şeyh Selâhaddin'in kızının hatırına riâyet etmeniz için şu birkaç satır yazıldı... Allah için şu babanızın yüzünü, kendi yüzünü, bütün soyumuzun, sopumuzun yüzlerini ak etmek istersen, onun hatırını aziz, ama pek aziz tut, onu can ve gönül tuzağıyla avlamak için her günü ilk gün, her geceyi gerdek gecesi say..."⁽¹¹³⁾

c- Hazret-i Mevlânâ Gönül Alıcı; Örnek Bir Baba:

Mevlânâ'nın, davranışıyla ve tavsiyesiyle, nasıl bir baba ve nasıl bir ruh terbiyecisi olduğunu anlamak için de Sultan Veled'in şu hâtırasını okuyalım:

"Birgün bana büyük bir ruh bezginliği ve iç sıkıntısı geldi. Beni bezgin ve sıkıntılı gören babam: "Birinden mi incindin de böyle sıkıldın?" dedi. Ben: "Bilmiyorum, bu ne hâldir?" dedim. Babam kalkıp eve gitti ve bir müddet sonra, kurt postunu çevirip başına ve yüzüne geçirmiş bir hâlde ve çocukları korkuttukları gibi "Bu! Bu! Bu!" yaparak yanıma geldi. Babamın bu hoş hareketinden bana bir gülmedir geldi; anlatılamayacak derecede güldüm. Yere kapanarak ayaklarını öptüm. Babam: "Bahâeddin! Eğer bir güzel sevgili sana sıkı sıkıya bağlansa, dâima seninle şaka, şenlik etse ve birdenbire yüzünün şeklini değiştirip gelse ve sana" Bu! Bu! Bu!" dese ondan hiç korkar mısın?" buyurdu. Ben de "Hayır, korkmam." dedim. Buyurdu ki:

"Seni sevindiren, seni sevinç ve neşe içinde tutan sevgili, seni üzen ve kendisinden sıkıntı duyduğun aynı sevgilidir. Hep odur, hep ondandır ve ondan feyizlenirsin. O hâlde niçin boş yere üzgün duruyor, sıkıntının elinde âciz kalıyorsun?" ⁽¹¹⁴⁾

"İçinde sıkıntı görünce onun çâresine bak; çünkü dalların hepsi kökten biter.

İçinde genişlik, ferahlık görünce ona su ver. Kalb ferahlığının verdiği meyvayı da, dostlara ve ahbaplara sun." ⁽¹¹⁵⁾

Ç. O'nun Ahlâkî ve Sosyal Yönü

1. İnsanî Münasebetlerde Dikkat Ettiği Hususlar:

Mevlânâ, hasımları tarafından kendisine reva görülen dil uzatmalara ve uygunsuz lakırdılara hiç acı cevap vermez; yumuşaklıkla mukabelede bulunurdu.

Molla Câmî, şöyle naklediyor: ⁽¹¹⁶⁾

Mevlânâ'ya düşmanlık güden Konyalı Sirâceddin'e Mevlânâ'nın: "Ben yetmişiki milletle beraberim" dediğini söylediler. Sirâceddin de düşmanlığından, Mevlânâ'yı huzursuz etmek ve kıymetten düşürmek niyetiyle, yakınlarından olan bir âlimi ona gönderdi. O âlim, Sirâceddin'in talimatına göre, büyük bir kalabalık içinde Mevlânâ'ya, sen böyle mi söyledin, diye soracak, şayet ikrar ederse kendisini edep dışı sözlerle incitecek, insanlar arasında mahcup edecekti.

O âlim, Mevlânâ'nın huzuruna geldi ve sordu: "Sen yetmişiki milletle beraberim diye söyledin mi?" Mevlânâ da cevaben:

"Evet demişim" deyince, o âlim ağzına geleni söyledi, aşırı derecede ileri geri konuştu. Mevlânâ tebessüm ederek dedi ki:

"Senin bu söylediklerine rağmen, seninle de beraberim."

2.  Hizmetkârlara Karşı Davranışı:

Mevlânâ, cariyelere, hizmetkârlara karşı muamelesinde ve anlayışında da güzel ahlâklıdır. O dâima gönül verdiği Hazret-i Muhammed'in güzel ahlakıyla ahlâklanmış bir şahsiyettir. Hazret-i Muhammed'in, "Onlara giydiğinizden giydiriniz; yediğinizden yediriniz." hadisinin şuûrundadır.

Mevlânâ'nın kızı Melike Hatun, birgün cariyesine sert davranmış, onu azarlamıştı. Kızının bu durumunu gören Mevlânâ, ona:

"Onu neden incitiyorsun? Acaba, o hanım; sen de cariye olsaydın ne yapardın? ister misin ki, bütün dünyâda Allah'dan başka kimsenin kölesi yoktur, diye fetva vereyim. Hakikatte onların hepsi bizim kardeşlerimizdir."⁽¹¹⁷⁾ der.

3.  Suçlulara Karşı Muamelesi:

Mevlânâ, güzel ahlakıyla hep affedici olmuş, suçlulara karşı gösterdiği hoş anlayış ve muâmelesiyle, onları cemiyete, insanlığa kazandırmıştır.

Mevlânâ, birgün odasında namaz kılıyordu. Birisi içeri girdi ve fakirim, hiçbir şeyim yoktur, dedi. Sonra Mevlânâ'yı namazın huzuruna dalmış, kendisinden habersiz olduğunu anlayınca ayağının altındaki halıyı çekti ve alıp gitti.

Hoca Mecdeddin bu durumu öğrenir öğrenmez, o şahsı aramaya başladı ve onu bit pazarında halıyı satarken yakaladı, sonra eziyet ede ede o fakiri Mevlânâ'nın huzuruna getirdi. Mevlânâ, Hoca Mecdeddin'e söyle dedi:

"İhtiyâcından ötürü bunu yapmıştır, ayıp değildir. Onu mazur görüp, ondan halıyı satın almak lâzımdır."⁽¹¹⁸⁾

4. Çocuklara Karşı Şefkati:

Mevlânâ, çocuklara karşı çok merhametli ve şefkatli idi: Birgün Mevlânâ, mahalleden geçiyordu. Çocuklar da yolda oynuyorlardı. Uzaktan Mevlânâ'yı görünce hepsi birden koşarak saygı ile huzurunda durdular. Yalnız çocuklardan biri uzakta idi. Ben de geliyorum, diye bağırdı. Mevlânâ, çocuk işini bitirip gelinceye kadar bekledi.⁽¹¹⁹⁾

5. Hazret-i Mevlânâ Sevgi ve Barış'ın Sembolü:

Mevlânâ, dâima birleştiricidir, barıştırıcıdır; sevginin ve barışın adetâ sembolüdür.

İki ulu kişi birbirlerine düşmanlıkta bulunuyor, münasebetsiz sözler söylüyorlardı. Onlardan biri ötekine:

"Eğer yalan söylüyorsan, Allah senin canını alsın!" diyor, diğeri ona:" Eğer sen yalan söylüyorsan, Allah senin canını alsın." diyordu. Mevlânâ, onların arasına girip:

" Hayır, hayır. Allah ne senin, ne de onun canını alsın.

O, benim canımı alsın, çünkü canı alınmaya ancak biz lâyıkız" dedi.

Her ikisi de barıştı. ⁽¹²⁰⁾

6.   O'nun Anlayışında Çalışma ve İnsan:

"İnsanın elde ettiği şey, zararsa çalışmamasından ileri gelmiştir; kârsa çalışıp çabalamasından." ⁽¹²¹⁾

"Kazanmak da ekin ekmeye benzer, ekmedikçe ona sahip olmaya hakkın yoktur."⁽¹²²⁾

"Hiç buğday ektin de, arpa verdiğini gördün mü.^"(123)

Sözleriyle Mevlânâ, dostlarına çalışmayı emrederdi.

Miskinliği reddeden Mevlânâ derdi ki:

"Tevekkül ediyorsan, çalışmak hususunda da tevekkül et; kazan da sonra Allah'a dayan. "⁽¹²⁴⁾

"Birisi bir define buluverir, " Ben de onu istiyorum, dükkanla, alışverişle ne işim var?" der.

Baht işi bu, fakat nâdirdir. Tende kudret oldukça çalışıp kazanmak gerek. Çalışıp kazanmak, define bulmaya manî değil ya. Sen işten kalma da, nasibinde varsa define de arkandan gelsin." ⁽¹²⁵⁾

7.  O, Dostlarına, Helâl Kazanç ve Helâl Lokmayı Tavsiye Ederdi:

Mevlânâ, dostlarına, ne olursa olsun helâl kazancı, helâl lokmayı tavsiye ve emrederdi:

"Nur ve kemâli arttıran lokma, helâl kazançtan elde edilen lokmadır.

ilim ve hikmet helâl lokmadan doğar; aşk ve rikkat (gönül inceliği) helâl lokmadan meydâna gelir." ⁽¹²⁶⁾

8. O'nun Dostlarına Emri: Dilenmeyin'....

Mevlânâ, dostlarına dilenmeyi yasaklamış ve: "Biz, kendi dostlarımıza dilencilik kapılarını kapattık. Dostlarımız, ticâret, kitabet veya harhangi bir el emeği ve alın teri ile geçimlerini temin etsinler. Biz Hazreti Peygamber'in "Gücün yettikçe, istemekten sakın." emrini yerine getirdik. Bizim müridlerimizden kim bu yolu tutmaz ise, onun bir pul kadar değeri yoktur." ⁽¹²⁷⁾ buyurmuştur.

III. Hazret-i Mevlânâ'nın Kâinatı Kucaklayan Değeri: insan Sevgisi ve Hoşgörüsü...

Mevlânâ'nın kâinatı kucaklayan değeri, insan sevgisi ve hoşgörüsü, Allah'a olan hudutsuz aşkının ve Muhammedi feyze tam mazhar olarak rahmet mâdeni oluşunun tabiî neticesidir. Taşıdığı ilâhî aşk, eriştiği Muhammedî feyz, onu mahviyet sahibi yapmış; benliğini, kibrini almıştır. Mevlânâ'nın işlerinde kendini beğenmişliğin zerre kadar görülmemesi bundandır. O, kibirden ve nefretten arınmış; mahviyet ve muhabbetle bezenmiştir.

Mevlânâ, alçak gönüllülükte büyüklük, büyüklükte alçak gönüllük; varlıkta yokluk, yoklukta varlık; hiçlikte kemâl, kemâlde hiçlik gösterirdi.

Mevlânâ'nın hudutsuz insan sevgisinde ve hoşgörüsündeki temel esaslardan bir diğeri de, Müslümanlığın üzerinde' hassasiyetle durduğu, "insan yaratılmışların en şereflisidir" düstûrudur. Mevlânâ bu şerefin şuuruyla insanları kucaklar; yaratılmışları, âşık olduğu yaratandan ötürü, herhangi bir nefis mücadelesine girmeden, rahatlıkla hoş görüverir.

Mevlânâ'nın, kim olursa olsun insanları hoş görüşü, insanlara hoş davranışı, kendisini dâima küçülterek insanlara hayırlı dualar etmesi, kendi önünde kapananlara, kâfir de olsa, mukabelede bulunması, onun İlâhî aşkla, ilâhî cezbelerle ve Allah'ın cemâl nurlarına gömülmüş olarak yaşamasındandır.

a. O'nun Toprak gibi Yaşayışından Bir Tablo:

Birgün bir Ermeni kasabı, Mevlânâ'ya rastladı, onun önünde yedi defa yere baş koydu. Mevlânâ da baş koydu. Mevlânâ hâl diliyle yaşadığını haykırıyordu:

"insan oğullarının hamuru topraktandır. Eğer insan, toprak gibi olmazsa Adem oğlu değildir."'⁽¹²⁸⁾

b. O'nun Tevazuu (Alçakgünüllüğü) ve Mahviyyeti (Yokluğu):

Rivayet edilen şu vak'a çok dikkat çekici, hayret vericidir:

İstanbul'da bilgin bir rahip vardı, Mevlânâ'nın ilmini, hilmini, tevâzûunu işitmiş, ona hayran olmuştu. Mevlânâ'yı görmek üzere Konya'ya geldi. Kendisini karşılayıp ağırlayan şehrin rahiplerinden Mevlânâ'nın ziyaretini rica etti. Toplu bir halde, Mevlânâ'nın ziyaretine giderlerken yolda karşılaştılar. Rahip hemen Mevlânâ'nın önünde yere baş koydu. Yerden başını kaldırınca, Mevlânâ'nın başının yerde olduğunu gördü.

Mevlânâ'nın önünde defalarca yere baş koyan rahip, her başını kaldırdığında, Mevlânâ'nın başının yerde olduğunu görüyordu. Nihayet dayanamayıp feryâd ederek:

"Ey dinin sultânı! Benim gibi zavallı ve kirli birine karşı gösterdiğin bu ne tevazu; bu ne kendini hor görmekliktir" dedi. Mevlânâ da şu cevâbı verdi:

"Allah'ın rızıklandırdığı, mal ile cömertlik yapan; güzellikle., iffet sahibi olan; şeref ile tevazu gösteren; saltanat ile adaleti icra eden kimselere ne mutlu" diyen bizim sultanımız Muhammed Mustafa'dır. Öyleyse, Allah'ın kullarına nasıl tevazu göstermiyeyim ve niçin kendi küçüklüğümü belirtmiyeyim. Eğer bunu yapmaz isem neye ve kime yararım?"

"Yolun güneşi olan Peygamber bile "Nefsini aşağılayan kişiye ne mutlu!" dedi.

Ona kulluk etmek, sultanlıktan iyidir; çünkü "Ben, ondan hayırlıyım" sözü, şeytan sözüdür.

Adem'in kulluğu ile Iblis'in kibrine bak da aradaki farkı gör, Adem'in kulluğunu seç."⁽¹²⁹⁾

Rahip ve arkadaşları, Mevlânâ'nın bu hâli ve sözleri karşısında müslüman oldular.

Mevlânâ, huzur içinde, medresesine döndüğünde, neşeyle ve sevinçle oğlu Sultan Veled'e:

"Bahâeddin, Balıâeddin! Bugün zavallı bir rahip, bizim tevâzûmuzu elimizden kapmaya niyet etti, fakat Allah'a hamd olsun, Allah'ın bağışladığı hidâyetle ve Peygamber Efendimizin yardımı ile tevâzûda ona galip geldik?" ⁽¹³⁰⁾ demiştir.

Haçlıların kılıcı müslümanlarm kanı ile boyanmış olduğu tarihi bir hakikat iken, büyük bir din adamının, Hak dinin dışında olanlara karşı gösterdiği tevazu hayret verici bir durumdur. Fakat onun, islâm adına dâima kazandığını görmekteyiz. Elinden tuttuğunun, gözüyle baktığının, önünde eğildiğinin hidâyetine ve ebedi saadetine vesile olmuş, Allah'a ulaştırmıştır.

c. Hazret-i Mevlânâ Oğluna Der ki:

Mevlânâ'nın, biricik oğlu Sultan Veled'e etmiş olduğu bugün de tazeliğini muhafaza etmekte olan öğütleri, -onun tanıtmaya çalıştığımız- şahsiyetinin özü, özetidir; hudutsuz çerçevesidir.

Mevlânâ, oğluna der ki:

"Bahâeddin! Eğer dâima cennette olmak istersen, herkesle dost ol, hiç kimsenin kinini yüreğinde tutma!

Fazla bir şey isteme ve hiç kimseden de fazla olma!

Merhem ve mum gibi ol,

iğne gibi olma,

Eğer hiç kimseden sana fenalık gelmesini istemezsen

fena söyleyici,

fena öğretici,

fena düşünceli olma!

Çünkü bir adamı dostlukla anarsan, daima sevinç içinde olursun, iste o sevinç Cennetin tâ kendisidir.

Eğer bir kimseyi düşmanlıkla anarsan, dâima üzüntü içinde olursun, işte bu gam da Cehennemin tâ kendisidir.

Dostlarını andığın vakit içinin bahçesi, çiçeklenir, gül ve fesleğenlerle dolar.

Düşmanları andığın vakit, için dikenler ve yılanlarla dolar, canın sıkılır, içine pejmürdelik gelir.

Bütün peygamberler ve velîler, böyle yaptılar, içlerindeki karakteri dışarı vurdular. Halk onların bu güzel huyuna mağlup olup tutuldu, hepsi gönül hoşluğu ile onların ümmeti ve müridi oldular. ⁽¹³¹⁾

ç. Hazret-i Mevlânâ Oğluna Der ki:

Mevlânâ, oğluna der ki:

"Bahâeddin.' senin düşmanını sevmeni, düşmanının da seni sevmesini istersen, kırk gün onun hayrını ve iyiliğini söyle. O düşman senin dostun olur; çünkü gönülden dile yol olduğu gibi, dilden de gönüle yol vardır.

Allah'ın sevgisini de onun aziz isimleriyle elde etmek mümkündür. Allah buyurdu ki: "Ey kullar, kalbinizde arınma olması için beni çok anmaktan geri durmayın."

Kalbinizde arınma ne kadar çok olursa, Allah'ın nurunun parlaklığı da kalbde o nispette fazla olur. Nitekim, ekmekçinin tandırı ne kadar sıcak olursa, o kadar ekmek alır. Soğuk olunca ekmek almaz"⁽¹³²⁾

d. Son Söz

Hazret-i Sultan Veled'den:

Bahsimizi, Mevlânâ'nın çok yüce, pek engin feyiz nurlarının parlaklığı içinde teessüs etmiş olan Mevlevi Yolunun gelişmesine, yayılmasına, ilmiyle, irfânıyla, şiir ve eserleriyle, yüksek fazilet ve himmetiyle büyük hizmetler etmiş; Mevlânâ'nın "Sen yaratılış ve huy bakımından, insanların bana en fazla benziyenisin" ⁽¹³³⁾dediği oğlu Sultan Veled'in Rebâb-nâme'sindeki Türkçe manzumelerinden şu beyitleriyle bitirelim:

REBÂB-NÂMEDEN

1. Mevlânâ gibi cihanda olmadı,

Ançılayın kimse Hak'dan tolmadı.

2. 0 güneşdür evliyalar yulduzı,

Dükeline ol degürür uruzı.

3. Terinden her bir kişi bahşiş bulur

Haslarım bahşişi ayruksı olur.

4. Bahşîşi, kim verdi Hak Mevlânâ'ya,

Anı ne yoksula verdi ne baya.

5. Siz anı binüm gözümle görünüz,

Anun esrarını binden sorunuz.

6. Ben deyem sözler ki, kimse demedi

Ben verem ni'met ki, kimse yemedi.

7.  Ben verem hil'at ki, kişi geymedi,

Kimse binüm bahşîşümi saymadı."⁽¹³⁴⁾

REBÂB-NÂME'DEN

1. Dünyâda, Mevlânâ gibi, hiç bir kimse olmadı (yetişmedi); kimse de onun gibi Hak'dan dolmadı (ilâhi aşk ve feyze ermedi)

2. O, güneştir, veliler yıldızıdır. O, herkese nasip eriştirir.

3.  Herkes, Allah'dan, bir ihsana nail olur, fakat has kullarının armağanı başka türlü olur.

4.  Allah, Mevlânâ'ya verdiği ihsanı, ne bir yoksula, ne de bir zengine vermiştir.

5.  Siz onu, bir de, benim gözümle görünüz; onun sırlarını benden sorunuz.

6.  Ben, kimsenin söyleyemediği sözleri söyleyebilirim. Ben kimsenin yemediği nimetleri verebilirim.

7.  Ben kimsenin giymediği hil'atı verebilirim. Kimse benim verebileceğim manevî armağanı, sayı ile hesap edemez.

---

DİPNOTLAR

(1) EFLAKİ, Ahmed. Ariflerin Menkıbeleri (Tahsin Yazıcı Çevirisi), Şark islam Klasikleri: 26, Milli Eğitim Basımevi, istanbul, 1964 C, 1 (1/3)

(2)  a- SİPEHSALAR, Feridun b Ahmed, Risale-i Sipehsalar ve Menakım-ı Hazret-i Hüdavendigar (M. Bahari Tercümesi), Der, Saadet, 1331. s. 15

    b-EFLAKİ, a.g.e., C. (1/1)

    c- CAMİ, Nefehatül-Üns (Lamii Tere.), istanbul, 1289,5.514

(3)  a- BEYTUR, Midhat Bahari, Divan-ı Kebir'den Seçme Şiirler, Milli Eğitim Basımevi, istanbul, 1965, s. XVIII

    b- TAHİRÜ'L MEVLEVİ, Mesnevi Şerhi, Ahmed Said Matbaası, istanbul, 1963, C.ls. 19

(4)  CAMİ, a.g.e., s. 513-514

(5)  SİPEHSALAR, a.g.e., s. 16

(6) a- SULTAN VELED, İbtida-Name (AbdülbakiGölpınarlı Çevirisi), Ankara, 1976,5.237-238

    b-SİPEHSALAR, a.g.e., s. 1 7-i 8 c-EFLAKİ, a.g.e., C. 1 (1/5)

(7)  BEYTUR, Midhat Bahari, Divan-ı Kebir'den Seçme Şiirler, Milli Eğitim Basımevi, istanbul, 1965, C.l.s. XVII

(8)  SİPEHSALAR, a.g.e., s. 19-20

(9)  GÖLPINARLI, Abdülbaki, Mevlânâ Celâleddin, inkılap Kitabevi, istanbul, 1985,.s.40

(10)  a-SİPEHSALAR, a.g.e., s. 19-20

    b- EFLAKİ, a.g.e.,C. 1(1/5)

(11)   EFLAKİ, a.g.e., C. 1(1/10

(12)  DEVLETŞAH, Devletşah tezkiresi (Necati Lugal Çevirisi, Tercüman 1001 Temel Eser: 1 12, istanbul 1977, s. 249

(13)  BEYTUR, Midhat Bahari, Mesnevi Gözüyle Mevlânâ, Şiirleri, Aşk ve Felsefesi, Sulhi Garan Mevlânâ, istanbul, 1 965, s. 91

(14)  EFLAKİ, a.g.e., C. 1 (3/1 16)

(15)  B. ÇELEBİ, Celâleddin, Kongreye Katılan Delegeler Adına Bitiş, Konşuması, S.Ü. I. Milli Mevlânâ Kongresi 3-5 Mayıs  1985. Konya Tebliğler, S.Ü. Basımevi, Konya, 1986. s. 449

(16) EFLAKİ, a.g.e., C. 1(1/22)

(17)  SULTAN VELED, a.g.e., s. 242

(18)  EFLAKİ, a.g.e., C. 1 (1/24)

(19) ANBARCIOĞLU, Meliha, Sultanü'l-Ulema Bahaeddin Veled'in Hayatı, Eseri ve Düşünceleri, S.Ü.   I. Milli Mevlânâ Kongresi 3-5 Mayıs  1985, Konya, Tebliğler, S.Ü. Basımevi, Konya, 1986,5.137

(20)  DEVLETŞAH a.g.e., s. 250

(21)  SULTAN VELED, a.g.e.. s. 244

(22) SEYYİD BURHANEDDİN, Muhakkik Tirmizi, Maarif, Çeviren: Abdülbaki Gölpınarlı, Türkiye iş Bankası Yayınla rı - 1 34, Ankara, s. 206

(23)  EFLAKİ, a.g.e., C. 1(2/1)

(24)  EFLAKİ, a.g.e., C. 1(2/1)

(25)  SULTAN VELED a.g.e., s. 246

(26)  SULTAN yELED, a.g.e., s.248

(27)  MEVLÂNÂ, Mesnevi, (Veled İZbudak Tercümesi), Şark-islam Klasikleri: 1, Milli Eğitim Basımevi, istanbul,  1960, C.2, b. 1319, 1320

(28)  a- SİPEHSALAR, a.g.e. s. 111 b-EFLAKİ a.g.e., C. 1(1/24)

(29)  EFLAKİ a.g.e.. C. 1 (3/9)

(30)  EFLAKİ a.g.e., C. 1 (3/9)

(31)  DEVLETŞAH, a.g.e., s. 050

(32)  SULTAN VELED, a.g.e., s. 248

(33)  EFLAKİ, a.g.e., C. 1(3/10)

(34)  a-EFLAKİ, a.g.e., C. 1 (3/10)

    b-SİPEHSALAR, a.g.e., s. 168

    c- ŞEMS TEBRİZİ, Makalat (M. Nuri Gençosman Çevirisi), Hürriyet Yayınları: 71, İstanbul, 1 974 s. 1 3

(35)  EFLAKİ,a.g.e..C.I (3/10)

(36) SULTAN VELED, a.g.e.. s. 249-250

(37)  SULTAN VELED a.g.e., s. 249

(38)  MEVLÂNÂ, Mesnevi, C. 1, b: 1739- 1741

(39)  BEYTUR, Midhat Bahari, Mesnevi Gözüyle Mevlânâ Şiirleri, Aşk ve Felsefesi, Sulhi Garan Matbaası, istanbul, 1965,s.96

(40)  BEYTUR, Midhat Bahari, Divan-ı Kebir'den Seçmeler, s.XXX

(41)  BEYTUR, Midhat Bahari, Divan-ı Kebir'den Seçmeler, s.XXX

(42) TARLAN, Ali Nihat, Mevlânâ, Hareket Yayınlan: 53, istanbul, 1974, s.35

(43)  a- SULTAN VELED, a.g.e., s. 55 b-SİPEHSALAR a.g.e., s. 172

(44)  SİPEHSALAR, a.g.e., s.64

(45)  SULTAN VELED, a.g.e.. s. 64

(46)  SULTAN VELED a.g.e.. s. 64

(47)  EFLAKİ a.g.e., C.2 (4/51)

(48)  SULTAN VELED) a.g.e., s. 73

(49)  EFLAKİ a.g.e., C.2 (5/4)

(50)  SİPEHSALAR a.g.e., s. 171

(51)  SİPEHSALAR, a.g.e., s. 180

(52)  EFLAKİ a.g.e., C.2 (5/3)

(53)  a-SİPEHSALAR, a.g.e., s. 181 b- EFLAKİ, a.g.e., C.2 (5/7)

(54)  EFLAKİ, a.g.e., C.2 (5/20)

(55)  SULTAN VELED a.g.e., s. 93

(56)  SULTAN VELED a.g.e., s. 93

(57)  SULTAN VELED, a.g.e., s. 146-147

(58)  MEVLÂNÂ, Mesnevi, C.l, b: 2378- 2385

(59) TARLAN, Ali Nihat, a.g.e., s. 18

(60)  SİPEHSALAR. a.g.e., s. 18

(61)  EFLAKİ, a.g.e., C.2 (6/3)'

(62)  FİRUZANFER, Bediuzzaman, Mevlânâ Celâleddin (F. Nafiz Uzluk Çevirisi), Şark islam Klasikleri için Yardımcı Eserler: 2, Milli Eğitim Basımevi, istanbul, 1963, s. 212

(63)  EFLAKİ, a.g.e., C.2 (3/569)

(64)  EFLAKİ, a.g.e.. C.2 (3/571)

(65)  EFLAKİ, a.g.e., C.2 (3/565)

(66)  EFLAKİ, a.g.e., C.2 (3/575)

(67)  a- EFLAKİ, a.g.e., C.2 (3/574)

    b-CAMİ, a.g.e., s. 519

(68)  a-SULTAN VELED, a.g.e., s. 153

    b- EFLAKİ, a.g.e., C.2 (3/580)

(69)  SİPEHSALAR, a.g.e., s. 156

(70) EFLAKİ, a.g.e., C.2 (6/9)

(71)  EFLAKİ, a.g.e., C. 1 (3/320

(72) MEVLÂNÂ, Celâleddin, Mecalis-i Seb'a, E Nafiz Uzluk Basımı, Bozkurt Basımevi, istanbul,  1937, Mukaddime, s. 105

(73)  MEVLÂNÂ, Celâleddin, Divan-Kebir (Abdülbak Gölpınarlı Çevirisi), Remzi Kitabevi, Yükselen Matbası, istanbul, 1959 C. III., s. 169 MEVLÂNÂ, Celâleddin, Külliyat-ı Divan-i Şems-i Tebrizi, Çap-u Intişarat-ı Meri-i kebir, 1345 Hicri Şemsi, Gazel 91 1

(74)  a- GOLPINARLI, Abdülhaki, Mevlânâ Celâleddin, inkılap Kitabevi, istanbul, I985,s. 132

    b- Mevlânâ, Celâleddin, Külliyat-ı Divandı Şems-i Tebrizi, Gazel 683

(75)  Bu beyit, Mevlânâ'nındır diye rivayet edilir.

(76)  FÜRÜZANFER, Bediuzzaman, a.g.e.. s. 190

(77)  EFLAKİ, a.g.e., C. I (3/9)

(78)  EFLAKİ, a.g.e., C.2 (4/93)

(79)  Mevlânâ, Mesnevi, C. 1 b: 983-989

(80)  MEVLÂNÂ, Mesnevi, C.4, b:664-666

(81)  MEVLÂNÂ, Mesnevi, C4, b: 661- 2778

(82)  MEVLÂNÂ, Mesnevi, C.6, b:232

(83)  MEVLÂNÂ, Mesnevi, C.l, h: 2665

(85)  MEVLÂNÂ, Mesnevi, C4, b: 555

(86)  MEVLÂNÂ, Mesnevi, C.5. s:588

(87)  MEVLÂNÂ, Mesnevi, C.6, b:972

(88)  MEVLÂNÂ, Mesnevi, C. 1, b: 23-26,3 1

(89)  MEVLÂNÂ, Mesnevi, C.2, b: 2163-2165

(90)  MEVLÂNÂ, Mesnevi, C.2, b:2214

(9 !) MEVLÂNÂ, Mesnevi, C. 1, b:7 i 1 -7 1 7, 721-726

(92)  KUR'AN El-Hucarat (49). 13

(93)  SİPEHSALAR, A.G.E., S. 59-60

(94)  Tarlan, ALİ NİHAT, a.g.e.,s.26

(95)  KURAN,, El,Âlak(96), 19

(96)  MEVLÂNÂ, Mesnevi, C.4, B: 1 I

(97)  EFLAKİ, a.g.e., C. 1, (3/1 06)

(98)  Mevlânâ, Mesnevi, C.5, b: 183. 185

(99)  MEVLÂNÂ, Mesnevi, C. 1, C.5, b: 2625

(100) MEVLÂNÂ, Celâleddin, Külliyat-ı Divan-ı Şems-i Tebrizi, Rubaiyyat: 133!

(101) BEYTUR, Midhad Bahari, Mesnevi Gözüyle Mevlânâ, s. 133

(102)  BEYTUR, Midhat Bahari, Mesnevi Gözüyle Mevlânâ. s.99

(103)  BEYTUR, Midhat bahari, Mesnevi Gözüyle Mevlânâ, s. 103

(104)  EFLAKİ, a.£.e., C. 1 (3/291)

(105)  Mevlânâ, Mesnevi, C.3, b: 756

(106)  KUR'AN, EzZumer(39),53

(107) MEVLÂNÂ, Mesnevi, C.J. b:724

(108) MEVLÂNÂ, Mesnevi. C.6, b: 2451, 2452

(109)  EFLAKİ, a.g.e., C. 1 (3/46)

(110)  EFLAKİ, a.g.e.. C 1(3/46)

(111)  MEVLÂNÂ Celâleddin Mektuplar (Abdülbaki Gölpınarlı Çevirisi), inkılap ve Aka Kitabevleri, Yeni Matbaa, istanbul, 1963. s. 13-15 Mektup: VI

(112)  MEVLÂNÂ Celâleddin, Mektuplar, s.85, Mektup: LVI

(113)  MEVLÂNÂ, Celâleddin, Mektuplar, s. 14, Mektup: VI (!I4) EFLAKİ, a.g.e., C.l (3/148)

(115)  Mevlânâ, Mesnevi, C, 3 b: 362, 363

(116)  CAMİ, a.g.e., s.5 17

(117)  EFLAKİ, a.g.e., C.l (3/344)

(118)   EFLAKİ, a.g.e., C.l (3/306)

(119) EFLAKİ,a.g:e., C.l 3/68)

(120) EFLAKİ, a.£.e., C.l (3/421)

(121) Mevlânâ, Mesnevi, C.6, b:403

(122) MEVLÂNÂ, Mesnevi, C.3, b:2392

(123)  MEVLÂNÂ, Mesnevi, C. 1, b: 1646

(124)  MEVLÂNÂ, Mesnevi, C. 1, b:947

(125)  Mevlânâ, Mesnevi, C.2, b:733, 735

(126)  Mevlânâ, Mesnevi. C.l, b: 1642, 1644

(127)  EFLAKİ, a.^.e., C.l (3/155)

(128) EFLAKİ, a.g.e., C.l (3/66)

(129)  Mevlânâ, Mesnevi, C.4, b: 3342. 1644

(130)  EFLAKİ, a.g.e., C. 1 (3/296) (131) EFLAKİ, a.g.e.. C.7/17

(132)  EFLAKİ, a.g.e., C.l (3/212)

(133)  SULTAN VELED, a.g.e., s.2

(I34)MANSUROĞLU,  Mecdut,  Sultan Veled'in Türkçe Manzumeleri, i.Ü. Edebiyat Fakültesi Yayını: 765, istanbul, 1958, sh. 19

BİBLİYOGRAFYA

ANBARCIOĞLU, Meliha, Sultanü'l-Ulema Bahaeddin Veled'in Hayatı, Eseri ve Düşünceleri, S.Ü. I. Milli Mevlânâ Kongresi 3-5 Mayıs, 1985, Konya, Tebliğler, S.Ü. Basımevi, Konya, 1986, s. 1 35

B. ÇELEBİ.Celâleddin, Kongreye Katılan Delegeler Adına Bitiş Konuşması, S.Ü. 1. Milli Mevlânâ Kongresi, 3-5 Mayıs, 1985, Konya, Tebliğler, S.Ü. Basımevi, Konya. 1986, s. 449

BEYTUR, Midhat Bahari Uivan-ı Kehir'den Seçme Şiirler, Milli Eğitim Basımevi, istanbul, 1965

BEYTUR, Midhat Bahari, Mesnevi Gözüyle Mevlana, Şiirleri, Aşk ve Felsefesi, Sulhi Garan Matbaası, istanbul, 1965

CÂMÎ, DEVLETŞÂH.Nefehatü'l, Üns, Lamii Tercümesi, istanbul, 1289 Devlctşah Tezkiresi (Necati Lugal Çevirisi), Tercüman 1001 Temel Eseri 12, istanbul, 1977

EFLÂKÎ, Ahmed, Ariflerin Menkıheleri (Tahsin Yazıcı Çevirisi), Şark islam Klasikleri: 26, Milli Eğitim Basımevi, istanbul, 1964

FÜRÜZANFER, Bediuzzaman, Mevlânâ Celâleddin (F. Nafiz Uzluk Çevirisi), Şark islam Klasikleri için Yardımcı eserler: 2, Milli Eğitim Basımevi istanbul 1963

GÖLPINARLI Abdulbaki, Mevlânâ Celâleddin, inkılap Kitabevi, istanbul 1985

MANSUROĞLU, Mecdut, Sultan Veled'in Türkçe Manzumeleri, i.Ü. Edebiyat Fakültesi Yay: 765, istanbul, 1958

MEVLÂNÂ, Celâleddin, Divan-ı Kebir (Abdulbaki Gölpınarlı Çevirisi), Remzi Kitabevi. Yükselen Matbaası, istanbul 1 959

MEVLÂNÂ, Celâleddin, Külliyat-ı Divan-ı Şems-i Tebrizi, Çap-u intişarat-ı Emir-i Kebir 1 345 Hicri, Şemsi

MEVLÂNÂ, Celâleddin, Mecalis-i Seb'a F. Nafiz Uzluk Basımı, Bozkurt Basımevi, istanbul, 1937

MEVLÂNÂ, Celâleddin, Mektuplar (Abdulbaki Gölpınarlı Çevirisi), inkılap ve Aka Kitabevleri, Yeni Matbaa, istanbul, 1963

MEVLÂNÂ, Celâleddin, Mesnevi (Veled izbudak Tercümesi), Şark islam Klasikleri: 1 Milli Eğitim Basımevi, istanbul, 1960

SEYYİD BURHANEDDİN Muhakkik-Tirmizi Maarif (Abdulbaki Gölpınarlı Çevirisi), Türkiye iş, Bankası Yayınları -1 34, Ankara

SİPEHSALAR, Feridun b. Ahmed, Risale-i Sipehsalar be Menakıb-ı Hazret-i Hudavendigar (M. Bahari Hüsami Tercümesi), Der- Saadet, 133

SULTAN VELED, 1 ibtida-Name (Abdulbaki Gölpınarlı Çevirisi), Ankara, 1 976

ŞEMS-İ TEBRÎZÎ Makalat (M.Nuri Gençosman çevirisi), Hürriyet Yayınları: 81, istanbul 1954

TAHİRU'L MEVLEVİ Mesnevi Şerhi, Ahmet Said Matbaası, istanbul, 1963

TARLAN, Ali Nihat, Mevlânâ, Hareket Yayınları: 53, istanbul, 1974