TAM İLMİHAL'DEN....21 — BOZUK DINLER

21 — BOZUK DINLER

Semâvî dinlerden, bozulmus olanları bildirecegiz:

1 — SÂMÂNÎLER: Nûh aleyhisselâmın üçüncü oglu Yâfes, yüzlerce torunları

ile Asyanın ortalarına yerlesdi. Orada çogalarak, dogu Asyaya ve o zemân

mevcûd olan kara yolları ile, Okyânus adalarına yayıldılar. Yâfes öldükden nice

yıllar sonra, insanlar azmaga, Nûh aleyhisselâmın ve Yâfesin dînini, nasîhatlerini

unutarak, hayvan gibi yasamaga basladılar. Yıldızlara, aya, günese, heykellere,

cinne tapınmaga koyuldular. Çesid çesid yollara ayrıldılar.

Böyle, uydurulan, meydâna çıkan sapık yollardan biri, Sâmânîlikdir. Avrupalıların

Chamanisme dedigi bu bozuk yol, vakti ile dogu Asyada kâfirlerin uydurdugu

bir din olup, bugün Sibiryadaki ve Okyânus adalarındaki vahsîler arasında

yayılmıs hâldedir. Bunlar, günesde bulunuyor dedikleri bir tanrıya ve cinne ve meleklere

tapınır. En büyügüne seytân derler. Sâmân dedikleri papasları bir at kuyrugu

takar. Güyâ cinni kovmak için boyunlarına bir davul asarlar. Bu davulu ara

sıra çalarlar. Sihr, ya’nî büyücülük, bunlarda kerâmet sayılır. Bu da, Berehmen ve

Buda dinleri gibi, Peygamberlerin “aleyhimüssalevâtü vetteslîmât” getirdigi hak

dinlerin, asrlar boyunca, câhiller, zâlimler tarafından bozulması, degisdirilmesi ile

meydâna gelmisdir.

2 — BEHÂÎLER VE BEHÂÎLIK: Islâmiyyeti yıkmak için ugrasanlardan biri

de, Behâîlerdir. Bu dinsizlerin bası, Behâullahdır. Elbâb Alî Muhammed ismindeki

bir acemin talebesi ve halîfesi idi. Elbâb, kendisine ayna derdi. Bu aynada Allah

görünüyor derdi. Ölünce, Behâullah bunların reîsi olup, behâîlik ismini verdigi

safsatalarını yaymaga basladı. Ölmeden önce, yerine, oglu Abdülbehâ Abbâsı

geçirdi. Abbâs (Gasniyyi a’zam) ismini aldı. Avrupa ve Amerikaya giden Abbâs,

yüzbinden ziyâde Behâî topladı ve 1339 [m. 1921] de öldü. Yerine, oglu Sevkî

geçdi. Bu da, Behâî tarîkatini yaydı. Behâullah, kendinin Peygamber ve âhır zemânın

büyük kurtarıcısı oldugunu söylerdi. Kendisine ilk küfr damgasını bu sözü

ile vurmusdur. Ikibin yıl sonra bir Peygamber dahâ gelecegini söylemisdir. Islâmiyyet

ile ilisigi olmıyan bu kâfirlere göre, ondokuz adedi mukaddes imis. Orucları ondokuz

gün imis. Her Behâînin, ondokuz günde bir, ondokuz Behâîyi da’vet etmesi

sart imis. Dinsiz yollarını, (Umûmî adâlet evi) dedikleri, yüksek meclislerine seçilen

ondokuz kisi idâre edermis. Her Behâî, her sene, kazancının besde birini bu

hey’ete vermege mecbûr imis. Onbir yasında evlenmek lâzım imis. Bekâr yasamak

yasak imis. Çıplak kadınlarla toplantı yapmak ibâdet olup, baska dürlü ibâdete lüzûm

yok imis. Her dürlü ahlâksızlık, seref sayılırmıs.

Behâîlerin, bütün dünyâda seksensekiz yerde teskilâtı vardır. Hıristiyan, Yehûdî,

Mecûsî, Sîhî, Zerdüstî ve Budistleri aldatarak, kendilerine çekmekdedirler. Bunların

en korkdukları, dayanamadıkları, amansız düsmanları, islâm âlimleridir.

Dînini bilen, anlıyan hiçbir müslimânı aldatamamıslardır. Kitâblarını, propaganda

nesriyyâtlarını kırksekiz dile terceme edip, her yere dagıtdıkları ve bu yolda milyonlarca

lira harc etdikleri hâlde, islâmiyyet karsısında âciz kalmakda, eriyip gitmekdedirler.

Buna karsılık, Avrupada ve Amerikada ve Afrikada ve Avustralyada

yetmisyedi mahallî mahfil, resmen tescil edilmis bulunmakdadır. Rus Türkistânında

[m. 1902] de yapılmıs ve Sikagoda [m. 1920] de yapılmıs büyük ma’bedleri

vardır. Irk ve milliyet tanımazlar. Komünistler gibi, bütün dünyâya yayılmak,

tek bir (salâhiyyetli mübeyyin)in emrleri ile idâre edilmek gâyesindedirler.

Ferdlerin menfe’atini düsünmezler. Devlet kapitalizmini desteklemekdedirler.

Tapınmaları, teskilâtları, vazîfeleri (Akdes) dedikleri kitâblarında ve (Vasıyyetler

levhaları)nda yazılıdır. Allahü teâlâya inanmaları ve birçok bilgileri, islâm

dîninden alınmısdır. Islâmiyyete uymıyan, uydurma tarafları da çokdur. Mantıkî

ve çogu sosyal olan dünyâ görüsleri, din diye, ilâhî vahy diye anlatılmakdadır.

Nemâzları, Hayfaya karsı durup, Allahı düsünmek imis. Hacları, Bâbın Sîrâz-

– 483 –

daki evini veyâ Behâullahın Bagdâddaki evini gidip görmek imis. Âyet okumak,

kalb ile Allahı düsünmek demek imis.

Simdi, dünyâdaki ve hele memleketimizdeki islâm câhilleri, Islâmiyyeti yıkmak

için her kılıga giriyor, islâma karsı olan her kötülügü, yaldızlı sözlerle övüyorlar.

Behâîlige bir deger vermedikleri hâlde, yalnız islâmın karsısında oldugu için, bu

dinsizleri de öven, sisiren, göklere çıkaran kitâblar yazıyor ve dagıtıyorlar.

3 — AHMEDIYYE (KÂDIYÂNÎ): Hindistânda, Pençabda, 1298 [m. 1880] senesinde,

Mirzâ Gulâm Ahmed Kâdıyânî tarafından kurulmusdur. Kendisi [m.

1835] de dogmus, [m. 1908] de ölmüsdür. Görülüyor ki, sapık fikrlerini, Ingilizler

Hindistânı sömürge yapdıkdan bir sene sonra yaymaga baslamısdır. Islâmiyyeti içerden

yıkmak için, Ingilizler tarafından kurulmus ve beslenmis, Ingiliz câsûslarının

yardımı ile sür’at ile yayılmısdır. Abdürresîd Ibrâhîm efendi,[1] 1328 [m. 1910] de

Istanbulda basılan türkçe (Âlem-i islâm) kitâbının ikinci cildinde, (Ingilizlerin islâm

düsmanlıgı) yazısının bir yerinde diyor ki: (Hilâfet-i islâmiyyenin bir an evvel

kaldırılması, ingilizlerin birinci düsünceleridir. Kırım muhârebelerine sebeb olmaları

ve burada türklere yardım etmeleri hilâfeti mahv etmek için bir hîle idi. Pâris

muâhedesi, bu hîleyi ortaya koymakdadır. [1923 de yapılan Lozan sulhunun gizli

celselerinde, bu düsmanlıklarını açıkca göstermislerdir.] Her zemân türklerin basına

gelen felâketler, hangi perde ile örtülürse örtülsün, hep ingilizlerden gelmisdir.

Ingiliz siyâsetinin temeli, islâmiyyeti yok etmekdir. Bu siyâsetin sebebi, islâmiyyetden

korkmalarıdır. Müslimânları aldatmak için, satılmıs vicdanları kullanmakdadırlar.

Bunları islâm âlimi, kahraman olarak tanıtırlar. Sözümüzün hulâsası,

islâmiyyetin en büyük düsmanı ingilizlerdir.) Amerikalı hukûk ve siyâset

adamlarından Bryan William Jennings, kitâbları, konferansları ve 1891 ile 1895 arasındaki

ABD kongresi Temsilciler meclisinde a’zâlık yapması ile meshûrdur.

1913-1915 arasında ABD hâriciyye vekîli idi. 1925 de öldü. (Hindistânda Ingiliz hâkimiyyeti)

kitâbında, ingilizlerin islâm düsmanlıgını, vahsetlerini, zulmlerini uzun

yazmakdadır.

Ingilizlerin masası olan gulâm Ahmed Kâdıyânî öldükden sonra, yerine Hakîm

Nureddîn halîfesi oldu. 1914 de bunun yerine geçen Besîrüddîn Mahmûd, 1307 [m.

1889] de tevellüd, 1385 [m. 1965] de vefât etmisdir. Ahmed, 1323 [m. 1905] de Hindistânda

Kâdyân sehrinde (El-vasıyyet) kitâbını nesr ederek, kendisinin, va’d

edilmis Mesîh [ya’nî Îsâ aleyhisselâm] oldugunu bildirdi. Oglu Besîr, Ahmedîlerin

merkezini Rabwah kasabasına nakl edip, Ahmediyye yolunun sapık inançlarını

(Gerçek islâmiyyet) adı altında yaymaga basladı. (Kur’ân tefsîri) diyerek çıkardıgı

büyük iki kitâbı, Kur’ân-ı kerîme uymıyan sapık, bozuk yazılarla doludur.

Binüçyüz seneden beri müfessirlerin hiçbirinin dikkatini çekmedigi ekonomik

hakîkatleri görüp yazdıgını bildirmekdedir. Allahın böyle bir bilgiyi, ancak Peygamberlere

ve onların halîfelerine bahs etdigini güvenle iddiâ edebilirim demekdedir.

(Kur’ân-ı kerîmi, kendi görüsü ile tefsîr eden kâfir olur) hadîs-i serîfi, bunların

islâmiyyetden ayrı, sapık bir yolda olduklarını açıkca göstermekdedir. Vehhâbîlerin

(Feth-ul-mecîd) kitâbının ikiyüzyetmisbesinci sahîfesinde, Muhammed

Sıddîk Hasen hânın (Kitâb-ül-izâ’a) kitâbından alarak, (Zemânımızdaki deccâllerden

biri de, frenk deccâlı, gulâm Ahmed Kâdıyânî habîsidir. Allah onu dahâ çirkin

eylesin! Kötülügünü herkese duyursun! Onun küfr yoluna sürüklenmis olanları

da, onun gibi eylesin! Çünki o, büyük fitne uyandırdı. Önce, Mehdî oldugunu

söyledi. Sonra Peygamberlik da’vâsına kalkdı. Hıristiyan devletlerin, müslimânları

parçalamak siyâsetlerine âlet oldu) yazmakdadır. Bunlar, gerçek müslimânlık,

yalnız Ahmedîlikdir diyor. Her ikisi de, hadîs-i serîf ile övülmüs olan ilk iki asrın

dogru yolundan ayrılarak, insanları küfr ve dalâlet felâketine sürüklemekdedirler.

Pençâb ve Bombayda câhil halk arasında sür’at ile yayılan bu bâtıl yol, simdi

– 484 –

[1] Abdürresîd efendi, 1944 de Japonya’da vefât etdi.

Avrupa ve Amerikada yerlesmekdedir. Kendilerine müslimân dedikleri hâlde, bozuk

inançları ve âyinleri ile, müslimânlıkdan ayrılmıslardır. Küfrlerine sebeb olan

seyler çok ise de, su üçü mühimdir:

1 — Ahmedî ve Kâdıyânî adını alanlara göre, Îsâ aleyhisselâmı asmak istememislerdi.

Fekat, kendiliginden öldü ve topraga kondu. Sonra kabrinden çıkıp,

Hindistânda, Kesmîre gitdi. Orada, Incîli ögretip tekrâr öldü diyorlar.

2 — Mehdînin çıkmasında ve herkesi dîne çagırmasında da, islâmiyyetden ayrılıyorlar.

Îsâ ve Muhammed aleyhimesselâmın rûhları insan seklinde görünecekdir.

Bu da, Mirzâ Ahmeddir. Baska Mehdî yokdur diyorlar.

3 — Müslimânlıkda cihâd vardır. Fekat, top ile, kılınc ile degil, nasîhat ile, irsâd

iledir. Kan dökmek, cân yakmak yokdur, soguk harb vardır diyerek, Kur’ân-ı kerîmin

ma’nâsını degisdiriyor, cihâd için olan âyet-i kerîmeleri inkâr etmis oluyorlar.

Gulâm Ahmedin oglu Besîrüddînin (Yeni dünyâ nizâmı) kitâbı, küfr saçmakdadır.

Hindistân âlimlerinden, seyh Muhammed Enver sâh Kesmîrî, Kâdiyânîleri

red için, (Akîdet-ül-islâm fî hayât-i Îsâ aleyhisselâm) ve (Ikfâr-ül-mülhidîn)

ve (Hâtem-ün-nebiyyîn) kitâblarını yazmısdır. Bu kitâbların ön sahîfelerinde çesidli

âlimlerin takrîz ve medhiyyeleri vardır. Bunlar arasında, Karasideki (Medrese-

i islâmiyye) müderrislerinden seyyid Muhammed Yûsüf Benûrî, Muhammed

Enver sâhın hayâtını ve salâhını uzun yazmısdır. Burada, asrının derin âlimi,

Osmânlı devletinin son seyhulislâmı Mustafâ Sabrî efendinin “rahmetullahi teâlâ

aleyh” (Mevkıful’ilm vel’akl veddîn) kitâbının, üçüncü cildi, üçyüzyirmiyedinci sahîfesinde,

Hindin büyük âlimi Muhammed Enver sâhı görüp hayrânı oldugunu yazdıgını

da bildirmisdir. Muhammed Enver sâh “rahmetullahi teâlâ aleyh”, binüçyüzelliiki

1352 [m. 1933] de vefât etmisdir. Bu üç kitâbında, Mirzâ Gulâm Ahmed

Kâdıyânî için diyor ki:

Îsâ aleyhisselâmın gökden inecegine inanmıyor. O, asıldı, öldürüldü. O, babasız

degildi. Yûsüf-i Neccârın oglu idi diyor. Bu yüce Peygambere, yehûdîler gibi

çok çirkin seyler söyliyor. Kendisinin Peygamber oldugunu, yeni bir din getirdigini

bildiriyor. Îsâ gökden inecekdir demekle, benim gelecegim bildirilmisdir diyor.

Nassları degisdirip, inanılması zarûrî olan bilgileri inkâr ediyor. Muhammed

aleyhisselâmın, Peygamberlerin sonuncusu olduguna, hepsinden üstün olduguna

inanmıyor. Kendisinin binlerce mu’cizeleri oldugunu, mu’cizelerinin, Peygamberlerin

hepsinin mu’cizelerinden dahâ çok ve dahâ üstün oldugunu bildiriyor. Birçok

âyetlerin, kendisini haber verdigini, Kur’ânda övüldügünü bildiriyor.

Ahmed Kâdıyânî, mogol, tâtâr kavmindendir. Ismâ’ilî fırkasından bir zındık idi.

Çok kitâb okudu. Ehl-i sünnetin azılı düsmanı idi. Ingilizler, islâmiyyeti içerden

yıkmak için hâzırladıkları plânları uygulayacak Hindistânda da bir masa arıyorlardı.

Bunu seçdiler. Bol para ile satın aldılar. Önce, Behâî olarak ortaya çıkarıldı.

Müceddid oldugunu söylerdi. Sonra, Mehdîyim dedi. Dahâ sonra, gökden inecegi

bildirilen Îsâ Mesîh oldugunu söyledi. Nihâyet, Peygamber olup, yeni bir din

getirdigini i’lân etdi. Kâdıyândaki mescidi, Mescid-i aksâ imis. Sehri de Mekke imis.

Sonradan yerlesdigi Lâhor sehri de, Medîne imis. Bir mezârlık yapıp, buna (Makberet-

ül-Cenne) dedi. Buraya gömülen Cennete gider dedi. Kendi kadınlarına (Ümmehât-

ül-mü’minîn) dedi. Aldatdıgı kimselere (ümmetim) dedi. Mu’cizelerinin en

büyügü (Muhammedî beygüm) dedigi nikâh imis. Gökde yapılırmıs. Vahy olarak

kendisine bildirilmis. Dînini, 1305 [m. 1888] de i’lân etdi. 1326 [m. 1908] de Cehenneme

gitdi. Kendisine inanmıyanlara kâfir dedi.

Bunun, (Hakîkat-ül-vahy) kitâbının 148. ci sahîfesinde, (Allah, bu ümmet arasında,

Îsâdan dahâ üstün bir mesîh yaratdı. Îsâ, simdi sag olsaydı, benim yapdıklarımı

yapamazdı. Bende görülen mu’cizeler, onda görülmezdi) diyor. 107. ci sahîfesinde,

(Fir’avna resûl gönderdigim gibi, size de Resûl gönderdim) âyet-i kerîmesindeki

Peygamberin kendisi oldugunu yazıyor. 68. ci sahîfesinde, (Allah, be-

– 485 –

ni Peygamber olarak gönderdi. Va’d olunan Mesîh sensin dedi. Bana üçyüzbin

mu’cize verdi) diyor. (Berâhîm-ül-Ahmediyye) kitâbının ellialtıncı sahîfesinde, kendi

mu’cizelerinin, Muhammed aleyhisselâmın mu’cizelerinden dahâ çok oldugunu

yazıyor.

Muhammed aleyhisselâmın, Peygamberlerin sonuncusu oldugunu bildiren yüzelli

hadîs-i serîf vardır. Bunlardan otuz kadarı (Kütüb-i sitte)de yazılıdır. Îsâ aleyhisselâmın

gökden inecegi de, zarûrî bilinmekdedir. Bunlara inanmıyan kâfir

olur.

(Kâdıyânî) ve (Ahmedî) denilen bu yolun, islâmiyyeti içerden yıkmak için ingilizler

tarafından kurulmus oldugunu vesîkalarla anlatan bir kitâb elimize geçdi.

(El-mütenebbi-ül-Kâdıyânî) adındaki bu arabî kitâb, Pâkistânda, Mültânda, (Meclis-

i tehaffuz-i hatm-in-nübüvve) tarafından 1387 [m. 1967] de basılmısdır. Bu kitâb,

Enver sâh-ı Kesmîrînin, (Ikfâr-ül-mülhidîn) kitâbının basındaki allâme Muhammed

Yûsüf Benûrînin kıymetli yazılarını ve (Havenet-ül-islâm) risâlesini de

ekliyerek, 1393 [m. 1973] de ofset ile Istanbulda basdırılmısdır.

4 — MELÂMÎLER VE KALENDERLER: (Mekâtîb-i serîfe)nin altmıssekizinci

mektûbunda diyor ki, (Sôfiyye-yi aliyye, ikinci asrın sonunda meydâna çıkdı).

Yetmisdokuzuncu mektûbunda ve (Nefehât-ül-üns) kitâbının basında ve seyyid Abdülhakîm

efendi, (Er-rıyâd-ut-tesavvufiyye) kitâbının yüzondördüncü sahîfesinde

buyuruyorlar ki:

Tesavvuf yolunda nihâyete varanlar “rahmetullahi teâlâ aleyhim ecma’în” iki

dürlüdür: Birincisi, Resûlullahın “sallallahü aleyhi ve sellem” izinde giderek kemâle

erdikden sonra, insanları gafletden uyandırmak için, halk derecesine indirilmis

olanlardır.

Ikincisi, yükseldikleri derecelerde bırakılıp, insanların yetismesi ile vazîfeli

olmıyan (Evliyâ)dır “rahmetullahi teâlâ aleyhim ecma’în”. Bunlara, (Kutb-i medâr)

denir.

Tesavvuf yolunda yürüyenler de iki kısmdır: Birincisi, Allahü teâlâdan baska herseyi

unutup, yalnız Onu istiyenlerdir. Ikincisi, âhıreti, Cenneti istiyen tâliblerdir.

Allahü teâlâyı irâde edenler, istiyenler de, iki dürlüdür: Biri, nefslerini temizleyip

nihâyetden birkaç seye kavusmuslardır.

Ikincisi, (Melâmî)lerdir. Bunlar, sıdk ve ihlâs kazanmaga çalısır. Ibâdetlerini,

hayrâtı gizler, sünnetleri, nâfile ibâdetleri de çok yaparlar. Bu ibâdetlerin görünmesinden

korkarlar. Bunlar çok kıymetli ise de, mahlûk ile mesgûl olduklarından,

tevhîd makâmına varamıyorlar. Melâmîler muhlisdir. Sôfîler ise muhlasdır.

Âhıretin tâlibleri dört dürlüdür: Zâhidler, fakîrler, huddâm ve âbidler.

Bütün bu sekiz sınıfın taklîdcileri vardır. Bu taklîdcilerin herbiri de, yâ dogru

veyâ yalancı olur. [Biz burada, yalnız Melâmîlerin iki dürlü taklîdcisini bildirecegiz]:

Melâmîlerin dogru taklîdcileri, ibâdetlerinin görünmesine ehemmiyyet vermezler.

Âdetlere uyarlar. Herkese tatlı söyliyerek, gülerek kalb kazanmaga ugrasırlar.

Nâfile ibâdetleri yapmazlar. Farzlara dikkat ederler. Dünyâya düskün degildirler.

Bunlara, (Kalender) denir. Bunlar, riyâ, gösteris yapmadıkları için, Melâmîlere

benzer. Abdüllah-ı Dehlevî “rahmetullahi teâlâ aleyh”, yetmisdokuzuncu

mektûbunda buyuruyor ki, (Kalender, bâtınını temizlemek, nefsini yok etmek

için çalısır. Çok ibâdet yapmaz. Sôfî ise, bunun ikisine de çalısır. Mahlûkları

görmez. Kalenderden dahâ üstündür). Zemânımızda, Kalender ismini tasıyan

birçok kimse, bu saydıgımız seyleri yapmıyor. Bunlara Kalender yerine (Hasevî)

dense yerinde olur. [(Hasevî) Allahü teâlâyı mahlûklara benzeten, madde, cism diyen

kâfirlere verilen ismdir. Yetmisiki bid’at fırkasından biri olan (Müsebbihe) ve

(Mücessime) denilen fırkadakilerin çogu Hasevî olmuslardır.]

– 486 –

Melâmîlerin yalancı taklîdcileri, zındıklardan bir kısmdır ki, her dürlü günâh isler.

Kalblerimiz temizdir, her isi Allah rızâsı için yapıyoruz derler. Riyâdan, gösterisden

kurtulup, hâlis Allah adamı olmak için günâh isliyoruz derler. Allahü teâlânın

ibâdete ihtiyâcı yokdur. Kulların günâh islemesi, Ona zarâr, ziyân vermez.

Asl günâh, mahlûkları incitmek, can yakmakdır. Ibâdet de, insanlara iyilik,

ihsân etmekdir derler. Bunlar, dinsiz, zındıklardır. Bugün, Melâmîlerin bir seyhleri

vardır. Onun yanında bir iki dakîka oturanın kalbi Allah dermis. Gönülde içilen

serâb ile hemen serhos gibi olurmus. Kendini (rabbî) âhengine uygulıyarak, gerçek

insan olurmus. Sâh damarından dahâ yakın olan Allahın varlıgını duyup,

Onunla bir arada yasarmıs. Kendi özünden üstün bir etki ve yetki tanımazmıs. Kendinde

görüp duyduklarına inanılıp, baska birseye inanılmazmıs. Özünden ve kendi

tekliginden baska varlık yokmus. Bu sözler, Allahü teâlâyı inkâr etmek olup,

küfrdür, zındıklıkdır.

5 — DEREZÎLER: Dürûz, ya’nî Derezîlere, yanlıs olarak, Dürzü deniliyor. Ibni

Âbidîn, üçüncü cildde, mürtedleri anlatırken buyuruyor ki:

(Derezîler, müslimân adı tasır. Nemâz kılanları da vardır. Fekat, îmânları bozukdur.

Tenâsüha inanırlar. Serâba, alkollü içkilere ve zinâya halâl diyorlar.

(Ülûhiyyet sıfatları) tanrılık insandan insana geçer diyorlar. Öldükden sonra dirilmege,

nemâza, oruca, hacca inanmazlar. Bunların ma’nâları, dünyâda yasama

yollarını düzeltmekdir derler. Peygamberimize “sallallahü aleyhi ve sellem” çirkin

seyler söylerler. Sâm müftîsi allâme Abdürrahmân, (Imâdî fetvâsı)nda, bunların

Mülhidler gibi ve Ismâ’îliyye gibi inandıklarını bildirmekdedir. Dört mezhebin

âlimleri, bunlardan cizye alarak islâm memleketlerinde oturmalarına izn vermek

halâl olmaz dedi. Bunlardan kız almak, kesdiklerini yimek câiz degildir.

(Fetâvâ-i Hayriyye)de, bunlar uzun bildirilmekdedir. Bunlara, zındık, mülhid ve

münâfık denir. Inanısları bozuk oldugu için, sehâdet kelimesini söylemekle müslimân

sayılmazlar. Dîn-i islâma uymıyan inanıslarından vaz geçmedikçe, müslimân

olmazlar. Bunlar, kitâblı ve kitâbsız kâfirlerden dahâ zarârlıdır). Ibni Âbidînden

“rahmetullahi teâlâ aleyh” terceme temâm oldu. Bu (Mülhidler), Allah, Alînin ve

çocuklarının seklinde göründü derler. Onbirinci imâm olan Hasen bin Alî Askerînin

adamlarından oldugunu iddi’a eden Ibni Nusayrın uydurdugu çirkin sözlere

inanırlar. Sûriyede bulunanların kendilerine alevî dedikleri (Müncid)de yazılıdır.

Türkiyede böyle alevî yokdur.

Mısrdaki Fâtimî hükümdârları, Ehl-i sünnetden ayrıldı. Bozuk yollara sapdı.

Bunlardan Hâkim bi-emrillah, müslimânlıkdan da çıkmısdı. Dırâr isminde bir

dönme, Hâkimi aldatdı. Islâmiyyeti yıkmaga ugrasdı. Dırârın talebesinden Hamza

bin Ahmed sapık inanıslar uydurmus, Hâkimi ve Mısrdaki Derezîleri, bu bozuk

yola sokmusdu. Bu inanısları alan Derezîler, Sûriye ve Lübnandakilere de asıladı.

Selmân-ı Fârisîyi “radıyallahü anh” çok severiz derler. Inanıslarını gizli tutarlar.

Iri, inâdcı, yagmacı, merhametsiz kimselerdir. Yavûz sultân Selîme “rahmetullahi

teâlâ aleyh” tâbi’ oldular. Sultân üçüncü Murâd zemânında ısyân etdiler ise

de, Bosnalı dâmâd Ibrâhîm pâsa, terbiyelerini verdi. Sûriyedeki hıristiyanlarla da,

ara sıra savasdılar. Derezîler, Arabistândan Irâka gelmisdir. Îrânlılar, Irâkdaki Hîre

devletini yıkınca, Hîrelilerle birlikde derezîler de Mısr, Sâm ve Halebe göç etmisdi.

Sâmın fethinde islâm askerine yardım etdiler. Fâtimîler zemânında yolu sapıtdılar.

6 — ISMÂ’ÎLIYYE: (Milel-nihal) kitâbında diyor ki, (Eshâb-ı kirâma dil uzatanlar

yirmi fırkaya ayrılmıslardır. Bunlardan biri, Ismâ’îliyye fırkasıdır. Bunların

yedi ismi vardır. Birinci ismleri, (Bâtıniyye)dir. Çünki, Kur’ân-ı kerîmin açık

ma’nâlarına inanmayıp, kendilerine göre baska ma’nâlar çıkarırlar. Kur’ânın zâhir

ve bâtın ma’nâları vardır derler. Bâtın (iç, öz) ma’nâsı lâzımdır, cevzin kabugu

degil, içi, özü ise yarar derler.

– 487 –

Hâlbuki, Kur’ân-ı kerîmdeki ve hadîs-i serîflerdeki kelimelere, açık ma’nâları

verilir. Baska bir âyet, dahâ açık anlasılıyorsa, o zemân, birinci âyete de, buna uyacak

seklde degisik ma’nâ verilebilir. Böyle bir mecbûriyyet olmadan, açık ma’nâyı

bırakıp, baska ma’nâ vermek, küfr ve ilhâd olur. Çünki, bu sûretle, islâmiyyeti

degisdirmek, bozmak olur.

Ikinci ismleri, (Karâmita)dır. Çünki, bu fırkayı meydâna çıkaran, Hamdan

Karmat denilen kimsedir. Hamdan, Basrada, Vâsıt sehrinde bir köy ismidir.

Üçüncü ismleri, (Hurumiyye)dir. Çünki, birçok harâmlara halâl diyorlar. Dördüncü

ismleri, (Seb’ıyye)dir. Çünki, din sâhibi olan Peygamberler yedidir derler.

Bunların altısı Âdem, Nûh, Ibrâhîm, Mûsâ, Îsâ ve Muhammed “aleyhimüsselâm”

dır. Mehdî de yedinci olacakdır derler. Nâtık adını verdikleri bu Peygamberlerden

“salevâtullahi teâlâ aleyhim ecma’în” her ikisi arasında yedi imâm gelmisdir.

Her asrda yedi imâm bulunur derler.

Bunların en yayılan ismleri, (Ismâ’îliyye)dir. Çünki, imâm-ı Ca’fer Sâdıkın

“radıyallahü anh” vefâtından sonra, büyük oglu Ismâ’îl, müslimânların imâmı

oldu derler. Bunların meydâna çıkması söyle oldu:

Hindistândaki mecûsîler, ya’nî atese tapan kâfirler, islâmiyyetin üç kıt’a üzerinde

sür’at ile yayıldıgını görünce, (Müslimânları, kılıncla yenmege, yayılmalarını önlemege

imkân yokdur. Onları içden yıkmakdan baska çâre kalmamısdır. Onların

kitâblarına, kendi inancımıza göre ma’nâ verip, gençlerini, câhillerini yoldan çıkaralım)

dediler. Basları olan Hamdan Karmat, su temel prensipleri koydu:

1 — Din bilgisi olanlarla konusulmıyacak. Din âlimi bulunan yerde, kendimizi

gizliyecegiz.

2 — Karsıdakinin arzûsuna, keyfine göre konusulacak. Meselâ, zâhidin yanında

zâhidler medh edilecek. Fâsıka, düskün oldugu günâhların yasak olmadıgı

söylenecek, [Ehl-i sünnetin yanında, Ehl-i sünnet övülecek. Hepimiz kardesiz

denilecek].

3 — Müslimânlar, islâmiyyetin emrlerinde ve yasaklarında sübheye, karârsızlıga

düsürülecek. Meselâ, özrlü kadına oruc kazâ etdiriliyor da, nemâzları niçin kazâ

etdirilmiyor? Bevl, dahâ pis oldugu hâlde, niçin bevl çıkınca da gusl farz olmuyor?

Bes vakt nemâzların iki veyâ üç veyâ dört rek’at olması nedendir? gibi seyler

sorup, zihnleri sasırtmaga çalısılacak.

4 — Sırlarını yabancılara söylememek için söz alırlar. Allah, Kur’ânda mîsâk emr

ediyor derler.

5 — Din ve dünyâ büyükleri bizi begeniyor, bizi ögüyor derler.

6 — Aldatmak için, önce, herkesin inandıgı seyleri müdâfe’a etmeli, derler.

7 — Ibâdetlere lüzûm yokdur. Is, kalbin temiz olmasıdır derler.

8 — Avlanılan gençlere, Ehl-i sünnet i’tikâdını kötülemeli, Ehl-i sünnete gerici

demeli. Son olarak, harâmları islemege alısdırmalı. Bunları yapdırmak için,

âyet-i kerîmelere ve hadîs-i serîflere yanlıs ma’nâlar vermeli. Bunlar, bâtınî

ma’nâlardır. Her âlim bunları anlıyamaz demeli.

Meselâ Cennet, ibâdetlerden kurtulmak ve lezzetli seyleri yapmakdır. Cehennem,

ibâdetlerin yüklerine katlanmak ve harâmlardan sakınmakdır demeli.

Ilk zemânlar, birçok bilgileri, eski Yunan felesoflarından aldılar. Meselâ, yaratıcı

ne vardır, ne de yokdur. Ne âlimdir, ne câhildir. Ne kâdirdir, ne âcizdir. Bütün

sıfatları da böyledir dediler. Çünki, bunlar var denirse, mahlûklara benzetilmis

olur. Yokdur denirse, yokluk kondurulmus olur dediler. Yaratan, kadîm de degildir,

hâdis de degildir dediler.

Bunların basına geçen Hasen bin Muhammed Sabbâh, gitdikleri yola bozuk denilmemesi

için, gençlerin din bilgilerini ögrenmesini ve âlimlerin, eski kitâbları oku-

– 488 –

malarını men’ etdi. Ehl-i sünnet âlimleri “rahmetullahi teâlâ aleyhim ecma’în” ile

görüsmegi, Ehl-i sünnet kitâblarını okumagı siddetle yasak etdi. Ilm-i zâhirin çogalması,

ilm-i bâtını örter, söndürür dedi. Islâmiyyet ile alay etdi. Allahü teâlânın

emrlerini, yasaklarını inkâr etdi. Hayvanlar gibi, dinsiz, kanûnsuz yasamak yolunu

tutdular).

Ismâ’îlîlerin (Süleymâniyye) kolunun kurucusu olan Süleymân bin Hasen, 1005

[m. 1597] de ölmüsdür. (Nühab-ül-mültekıta) kitâbında, bu fırkanın gizli felsefesini

uzun açıklamakdadır.

7 — YEZÎDÎLER: Seyyid Serîf-i Cürcânînin (Ta’rîfât) kitâbında kısaca ve (Milel-

nihal) kitâbında genis yazıldıgı gibi, Hâricîler yedi fırkadır. Bunlardan (Ibâdıyye

fırkası) Abdüllah bin Ibâd adındaki kimsenin kurdugu fırkadır. Bu adam,

hazret-i Alî, hazret-i Mu’âviye ile, hakem yapmak sûreti ile uyusdugu için, hazret-

i Alîden ayrıldı. Trablusgarba gitdi. Orada Ibâdıyye fırkasını kurdu. Bundan

sonra, adamları [153] yılında, halîfeye ısyân edip Trablusgarbı ele geçirdiler.

Kendilerinden baska olan müslimânlara kâfir dediler. Harb zemânlarında mallarını

almak câizdir dediler. Büyük günâh isliyen mü’min degildir dediler. Hazret-

i Alîyi ve Eshâb-ı kirâmdan çogunu kâfir bildiler. 1129 [m. 1717] da tevellüd

ve 1222 [m. 1808] de vefât eden Abdül’azîz bin Ibrâhîm adındaki biri (Kitâb-ünnîl)

adında kitâb yazarak, Ibâdîlerin Cezâyirde çogalmasına sebeb oldu. 749 [m.

1349] da ölen Ismâ’îl Cîlâtînin (Kavâid-ül-islâm) kitâbına da çok önem veriyorlar.

Bu kitâb Mısrda basılmısdır.

Ibâdıyye fırkası dörde ayrıldı: Bunlardan Yezîd bin Enîsenin adamlarına (Yezîdî)

denildi. Bunlar, Acemden bir Peygamber gelecek, buna, gökde yazılmıs bir

kitâb inecek, Muhammed aleyhisselâmın dîninden çıkacak, Sâbi’iyye olacak,

ya’nî yıldızlara tapınacak diyorlar. Küçük, büyük her günâhı isliyen kâfir olur diyorlar.

1385 [m. 1966] mart ayında Irâkdan Anadoluya gelen Yezîdî seyh Emâvînin bildirdigine

göre, Yezîdîligi yayan adam, Adî adında bir Sûriyelidir. Abbâsîlerin baskısından

kaçarak, Irâkın simâlinde Sengal daglarının ortasındaki Lâdes vâdisine

sıgınmıs, Adeviyye adında bir yol kurmusdur. Kürdler ve arablar arasına yayılan

bu inanısa Yezîdîlik denildi. 550 [m. 1154] de, seksen yasında öldü. Yerine kardesinin

oglu ikinci Adî geçdi. Bundan sonra, bunun oglu seyh Hasen reîs oldu. Bunun

zemânında çogaldılar. Seksenbin oldular. Yezîdîlerin inanısları, müslimânlıkla

hıristiyanlık inanıslarının karısıgıdır. (Kitâb-ül-celve) adındaki en önemli kitâbları

arabî ve kürdce olup, Maksimilyan Bütner tarafından almancaya terceme

edilmis ve 1331 [m. 1913] yılında basılmısdır. Seytâna tapınırlar. Iblîse melek ve tâvus

derler. Seytâna sögeni öldürürler. Derdleri, belâları Iblîs yaratır derler. Müslimânlardan

ve hıristiyanlardan isitdikleri seyleri, Yezîdîlik olarak anlatırlar. Müslimânların

îmânının ve ibâdetlerinin hiçbiri bunlarda yokdur. Lâdes vâdisindeki

Baadır köyünde bulunan ölülerini gidip dolasmaga, hac derler. Bunu eylül ayında

yaparlar. Hergün günes dogarken, ona karsı dururlar. Sabâh, ilk ısık gelen topragı

öperler. Günes batarken de, ona yalvarırlar. Bu yapdıklarına, nemâz kılmak,

ibâdet etmek derler. Ocak ayında, üç gün oruc tutarlar. Bu çesidli islerini, nemâz,

oruc, hac, ibâdet diye anlatırlar. Bu sözlerini isiten, bunları müslimân sanır.

Yezîdîlerin okuma, yazma ögrenmesi, büyük günâhdır. Bunun için, çok geri ve câhildirler.

Müslimânlıkdan haberleri yokdur. Sakal kesmeleri de günâhdır. Insanları,

dünyâda ve âhıretde sıkıntılara sürükliyen bu tuhaf dîne karsı, ilk olarak, Mûsul

emîri, Imâdüddîn-i Zengî harekete geçerek, kumandanı Bedreddîn-i Lü’lüü,

seyh Hasenin üzerine yolladı. Onları dagıtdı. Baskanları Emâvîye göre, bugün, onmilyon

yezîdî vardır. Bunlar, Irâkda, Sûriyede, Yemende, Azerbaycânda, Türkiyede

ve Hindistânda bulunmakdadır. Câhil olduklarından, komünistlik propagandalarına

çabuk aldanmakdadırlar. Rusyada üçmilyon komünist Yezîdî bulundugu-

– 489 –

nu ve Irâkdaki Abdüsselâm hükûmetinin asdıgı binikiyüz komünist içinde, Yezîdîlerin

de bulundugunu Emâvî açıklamısdır. Emevî halîfelerinden Yezîdin, bunlarla

hiçbir baglılıgı yokdur. Emâvî ismindeki reîsleri [m. 1930] da Lâdesde dogmusdur.

Irâk ordusunda general rütbesine yükselmisdir. Irâkda bulunan müslimân

kürdlere karsı, Irâk ordusu ile birlikde harb etmisdir.

(Behcet-ül-fetâvâ) sâhibi “rahmetullahi teâlâ aleyh” diyor ki, (Bagdâdda birçok

kimse, kendilerine müslimân dedikleri hâlde, harâma halâl diyor, günese tapıyor

ve Iblîse ta’zîm ediyorlar. Ülül-emre ısyân edip, bulundukları yerde, baskanları

ile birlikde, küfr ahkâmını yapıyorlar. Bulundukları yer, (Dâr-ül-harb) olur.

Islâm askeri bunlarla harb edip, erkekleri müslimân olursa öldürülmez. Kadınları

irtidâddan vaz geçip müslimân olurlarsa, câriye olarak vaty halâl olur).

Yezîdîlerin (Îrânda bir Peygamber gelecek) dedikleri için kâfir oldukları, (Berîka)

ve (Hadîka) kitâblarında yazılıdır.

8 — SÜRYÂNÎLER: Süryânî dili ile konusan eski hıristiyanların artıklarıdır.

Katolik kısmından, Ya’kûbiyye fırkasındandırlar. Monofîsiyye inancında olup, Îsâ

tanrıdır derler. Urfa patrîki olan Ya’kûb-i Berde’î tarafından kuruldu. Antakya patrîki

Mihâil-i Süryânî tarafından yayıldı. Mihâil, mîlâdî [1126] da dogdu. 594 [m.

1199] de öldü. Ya’kûb [m. 578] de ölmüsdür. Hıristiyanlıkda monofîsiyye inancını,

ilk olarak, Istanbul patrîki Utîhâ çıkarmısdı. Iskenderiyye patrîki Dioskorüs de

buna uymusdu. Mîlâdî [451] deki Kadıköy toplantısında, Dioskorüsün fikrleri

red edilmisdi. Mîlâdın 405 senesinde ölmüs olan Mar-Maron isminde bir katolik

papası da Maronî fırkasını kurmusdur. Sûriyedeki hıristiyanların bir kısmının

Süryânî, bir kısmının da Maronî oldukları (Kâmûs-ül-a’lâm)da yazılıdır. Birinci

kısmda, 91, 92 ve 93. cü maddelere bakınız!

(Müncid)de diyor ki, (Amerikalı Sarl Russelin 1289 [m. 1872] da kurmus oldugu

(Yehve Sâhidleri) fırkası, bid’at yoludur. Incîle, kendine göre yeni ma’nâlar vermisdir).

Bunlara yanlıs olarak (Yahova Sâhidleri) deniliyor. Kendilerine inananlara

maddî yardım va’d eden misyoner teskîlâtının merkezi Isviçrenin Zürih sehrindedir.

9 — SELEFÎLER: Hemen söyliyelim ki, Ehl-i sünnet âlimlerinin “rahmetullahi

teâlâ aleyhim ecma’în” kitâblarında, (Selefiyye) denilen bir ism ve (Selefiyye

Mezhebi) diye bir yazı yokdur. Bu ismler mezhebsizler tarafından sonradan uydurulmus

ve câhil din adamları tarafından, mezhebsizlerin kitâbları arabîden türkceye

terceme edilirken, türkler arasında da yayılmaga baslamısdır. Bunlara göre,

(Es’arî ve Mâtürîdî mezhebleri kurulmadan evvel bütün sünnîlerin tâbi’ oldukları

mezhebe Selefiyye adı verilmekdedir. Bunlar Sahâbe ve Tâbi’înin izinde yürümüslerdir.

Selefiyye mezhebi Eshâbın, Tâbi’înin ve Tebe’i tâbi’înin mezhebidir.

Dört büyük imâm bu mezhebe mensûb idi. Selefiyye mezhebini müdâfe’a için ilk

eser, (Fıkh-ul-ekber) ismi ile Imâm-ı a’zam tarafından yazılmısdır. Imâm-ı Gazâlî,

(Ilcâm-ül avâm-anil kelâm) eserinde Selefiyye mezhebinin esâslarını yedi olarak

bildirmekdedir. Imâm-ı Gazâlînin zuhûru ile müteahhirînin ilm-i kelâmı baslar.

Imâm-ı Gazâlî, önce gelen kelâmcıların mezheblerini ve islâm felesoflarının

fikrlerini tedkîk etdikden sonra, kelâm ilminin metodlarında degisiklikler yapdı.

Felsefî düsünceleri, red maksadıyla kelâma sokdu. Râzî ve Âmidî, kelâm ile felsefeyi

mezc ederek bir ilm hâline koydular. Beydâvî ise, kelâm ile felsefeyi birbirinden

ayrılmaz hâle koydu. Müteahhirînin ilm-i kelâmı Selefiyye mezhebinin yayılmasına

mâni’ oldu. Ibni Teymiyye ve talebesi Ibn-ül-Kayyım-il-cevziyye, Selefiyye

mezhebini ihyâya çalısdılar. Selefiyye mezhebi sonradan ikiye ayrılmısdır: Eski

Selefîler, Allahın sıfatları ve mütesâbih nassları hakkında tafsîlâta girmemislerdir.

Sonraki Selefîler bunlar hakkında tafsîl cihetine ehemmiyyet vermislerdir. Ibni

Teymiyye ve Ibni Kayyım Cevziyye gibi sonraki Selefîlerde bu hâl açık olarak

– 490 –

görülmekdedir. Eski ve yeni Selefîlerin hepsine birden (Ehl-i sünnet-i hâssa) denir.

Ehl-i sünnet kelâmcıları ba’zı nassları te’vîl etmislerse de, Selefîyye buna

muhâlifdir. Selefiyye, Allahın yüzü ve gelmesi, insanların yüzüne ve gelmesine benzemez

diyerek müsebbiheden ayrılmısdır) diyorlar.

(Es’arî) ve (Mâtürîdî) mezhebleri sonradan kurulmus demek dogru degildir. Bu

iki büyük imâm, Selef-i sâlihînin bildirdikleri i’tikâd, îmân bilgilerini açıklamıslar,

kısmlara bölmüsler, gençlerin anlayabilecegi bir seklde yaymıslardır. Imâm-ı

Es’arî, Imâm-ı Sâfi’înin talebesi zincirinde bulunmakdadır. Imâm-ı Mâtürîdî de,

Imâm-ı a’zam Ebû Hanîfenin talebeleri zincirinin büyük bir halkasıdır. Es’arî ve

Mâtürîdî, hocalarının i’tikâddaki müsterek olan mezheblerinden dısarı çıkmamıs,

mezheb kurmamısdır. Bu ikisinin ve hocalarının ve dört mezheb imâmının tek

bir i’tikâdı vardır. Bu da (Ehl-i sünnet vel cemâ’at) ismi ile meshûr olan i’tikâd mezhebidir.

Bu fırkada bulunanların i’tikâdları, inanısları, Eshâb-ı kirâmın ve Tâbi’înin

ve Tebe-i tâbi’înin inanıslarıdır. Imâm-ı a’zam Ebû Hanîfenin yazdıgı,

(Fıkh-ul-ekber) kitâbı, Ehl-i sünnet mezhebini müdâfe’a etmekdedir. Bu kitâbda

ve Imâm-ı Gazâlînin, (Ilcâm-ül-avâm-anil-kelâm) kitâbında Selefiyye kelimesi

yokdur. Bu iki kitâb ve (Fıkh-ul-ekber) kitâbının serhleri arasında (Kavl-ül-fasl)

kitâbı, Ehl-i sünnet fırkasını bildirmekde ve bid’at fırkaları ile felsefecilere cevâblar

vermekdedir. Kavl-ül-fasl ve Ilcâm kitâbını Hakîkat Kitâbevi basdırmısdır.

Imâm-ı Gazâlî, (Ilcâm-ül-avâm) kitâbında, (Bu kitâbda i’tikâddaki fırkalardan,

Selef mezhebinin hak oldugunu, bildirecegim. Bu mezhebden ayrılanların bid’at sâhibi

olduklarını anlatacagım. Selef mezhebi demek, Eshâbın ve Tâbi’înin i’tikâdları

demekdir. Bu mezhebin esâsları yedidir) diyor. Görülüyor ki, Ilcâm kitâbı, Selef

mezhebinin yedi esâsını yazmakdadır. Buna Selefiyyenin yedi esâsı demek, kitâbın

yazısını degisdirmek ve Imâm-ı Gazâlîye iftirâ etmek olmakdadır. Ehl-i sünnet

kitâblarının hepsinde, meselâ, çok kıymetli fıkh kitâbı olan, (Dürr-ül-muhtâr)ın

Sâhidlik kısmında, Selef ve Halef dedikden sonra; (Selef, Eshâb-ı kirâmın ve Tâbi’înin

ismidir. Bunlara (Selef-i sâlihîn) de denir. Halef de, Selef-i sâlihînden sonra

gelen Ehl-i sünnet âlimlerine denir) yazılıdır. Imâm-ı Gazâlî ve Imâm-ı Râzî ve

tefsîr âlimlerinin bas tâcı olan Imâm-ı Beydâvî, hep Selef-i sâlihîn mezhebinde idiler.

Bunların zemânında türeyen bid’at fırkaları, ilm-i kelâma felsefeyi karısdırdılar.

Hattâ îmânlarının esâsını felsefe üzerine kurdular. (Milel ve Nihal) kitâbında

bu bozuk fırkaların inançları genis anlatılmakdadır. Bu üç imâm, bu bozuk fırkalara

karsı Ehl-i sünnet i’tikâdını müdâfe’a ederken ve onların sapık fikrlerini çürütürken,

onların felsefelerine de genis cevâblar verdiler. Bu cevâbları, Ehl-i sünnet

mezhebine felsefeyi karısdırmak degildir. Bil’akis kelâm ilmini, kendisine karısdırılan

felsefî düsüncelerden temizlemekdir. Beydâvîde ve bunun serhlerinin en

kıymetlisi olan (Seyhzâde) tefsîrinde hiçbir felsefî düsünce, hiçbir felsefî metod yokdur.

Bu yüce imâmlara felsefe yolunda idiler demek, çok çirkin iftirâdır. Ehl-i

sünnet âlimlerine bu iftirâyı ilk olarak, Ibni Teymiyye, (Vâsıta) kitâbında yazmısdır.

Ibni Teymiyyenin ve talebesi Ibn-ül-Kayyım-ıl-cevziyyenin Selefiyye mezhebini

ihyâya çalısdıklarını söylemek ise, hak yolda olanlar ile bâtıl yola sapmıs

olanların ayrıldıgı mühim bir noktadır. Bu iki sahısdan evvel Selefiyye mezhebi, hattâ

Selefiyye kelimesi yok idi ki, bu ikisinin ihyâya çalısdıgı söylenilebilsin. Bu ikisinden

evvel yalnız ve tek hak i’tikâd olarak (Ehl-i sünnet vel-cemâ’at) ismi verilmis

olan Selef-i sâlihînin mezhebi vardı. Ibni Teymiyye, bu hak mezhebi bozmus,

birçok bid’atlar meydâna çıkarmısdır. Simdi mezhebsizlerin, dinde reformcuların,

kitâblarının, sözlerinin, yanlıs düsüncelerinin kaynagı, hep Ibni Teymiyyenin

bid’atleridir. Bunlar, kendilerinin hak yolda olduklarına gençleri inandırmak için,

korkunç bir hîle ortaya çıkardılar. Ibni Teymiyyenin bid’atlerini, yanlıs fikrlerini

haklı göstererek, gençleri onun yoluna sürüklemek için, Selef-i sâlihîne Selefiyye

ismini verdiler. Selef-i sâlihînin halefleri olan islâm âlimlerine felsefe ve bid’at lekelerini

bulasdırdılar. Bunları, Selefiyye dedikleri uydurma ismden ayrılmakla suç-

– 491 –

ladılar. Ibni Teymiyyeyi Selefiyyeyi yeniden canlandıran bir kahraman, bir müctehid

olarak ortaya koydular. Hâlbuki, Selef-i sâlihînin halefleri olan Ehl-i sünnet

âlimleri “rahmetullahi teâlâ aleyhim ecma’în”, zemânımıza kadar, hattâ bugün bile,

yazdıkları kitâblarında Selef-i sâlihînin mezhebi olan (Ehl-i Sünnet) i’tikâd bilgilerini

savunmuslar. Ibni Teymiyyenin, Sevkânînin ve benzerlerinin Selef-i sâlihînin

yolundan ayrıldıklarını ve müslimânları felâkete ve Cehenneme sürüklediklerini

bildirmislerdir. (Et-Tevessülü bin Nebî ve bis-Sâlihîn) ve (Ulemâ-ül-müslimîn

vel-muhâlifûn) ve (Sifâ-üs-sikâm) ile bunun ön sözü olan (Tathîrul-füâd mindenis-

il-i’tikâd) kitâblarını okuyanlar, yeni Selefiyye denilen bu inanısları ortaya

çıkaranların, müslimânları felâkete götürdüklerini ve islâm dînini içerden yıkmakda

olduklarını çok iyi anlar.

Son günlerde, ba’zı agızlardan (Selefiyye) ismi isitilmeye baslandı. Her müslimân

sunu iyi bilmelidir ki, islâmiyyetde (Selefiyye mezhebi) diye birsey yokdur.

Islâmiyyetde yalnız (Selef-i sâlihîn) mezhebi vardır. Selef-i sâlihîn, hadîs-i serîf ile

medh ve senâ buyurulmus olan, ilk iki asrın müslimânlarıdır. Üçüncü ve dördüncü

asrlarda gelen islâm âlimlerine (Halef-i sâdıkîn) denir. Bu serefli insanların i’tikâdına,

(Ehl-i sünnet vel-cemâ’at mezhebi) denir. Bu mezheb, îmân, inanıs mezhebidir.

Selef-i sâlihînin, ya’nî Eshâb-ı kirâm ile Tâbi’în-i i’zâmın îmânları hep aynı

idi. Inanısları arasında hiç fark yokdu. Simdi yer yüzünde bulunan müslimânların

çogu, Ehl-i sünnet mezhebindedirler. Yetmisiki sapık bid’at fırkalarının

hepsi ikinci asrdan sonra ortaya çıkdı. Bunların bir kısmının kurucuları dahâ önceden

yasamıs iseler de, kitâblarının yazılması ve toplu olarak ortaya çıkmaları ve

Ehl-i sünnete karsı bas kaldırmaları Tâbi’în-i i’zâmdan sonra oldu.

Ehl-i sünnet i’tikâdını ortaya koyan Resûlullahdır “sallallahü aleyhi ve sellem”.

Îmân bilgilerini Eshâb-ı kirâm bu kaynakdan aldılar. Tâbi’în-i i’zâm da bu

bilgilerini, Eshâb-ı kirâmdan ögrendiler. Dahâ sonra gelenler, bunlardan ögrendiler.

Böylece, Ehl-i sünnet bilgileri bizlere nakl ve tevâtür yoluyla geldi. Bu bilgiler

akl ile bulunamaz. Akl bunları degisdiremez. Akl, bunları anlamaya yardımcı

olur. Ya’nî, bunları anlamak, dogruluklarını, kıymetlerini kavramak için akl lâzımdır.

Hadîs âlimlerinin hepsi, Ehl-i sünnet i’tikâdında idiler. Amelde dört mezhebin

imâmları da bu mezhebde idi. I’tikâdda mezhebimizin iki imâmı olan Mâtürîdî

ve Es’arî de Ehl-i sünnet mezhebinde idi. Bu her iki imâm, hep bu mezhebi

yaydılar. Sapıklara karsı ve eski yunan felsefesinin bataklıklarına saplanmıs olan

maddecilere karsı bu tek mezhebi savundular. Bu iki büyük Ehl-i sünnet âliminin

zemânları aynı ise de, bulundukları yerler birbirinden ayrı ve karsılarındaki saldırganların

düsünüs ve davranısları baska oldugundan, savunma metodları ve

tenkidleri birbirinden farklı olmus ise de, bu hâl, mezheblerinin ayrı oldugunu göstermez.

Bunlardan sonra gelen yüzbinlerle derin âlim ve velîler, bu iki yüce imâmın

kitâblarını inceliyerek ikisinin de, Ehl-i sünnet mezhebinde olduklarını söz birligi

ile bildirmislerdir. Ehl-i sünnet âlimleri, ma’nâları açık olan (Nass)ları, zâhirleri

üzere almıslardır. Ya’nî, böyle âyet-i kerîmelere ve hadîs-i serîflere açık olan

ma’nâları vermisler, zarûret olmadıkça böyle Nassları (te’vîl) etmemisler, bu

ma’nâları degisdirmemislerdir. Kendi bilgileri ve görüsleri ile bir degisiklik hiç yapmamıslardır.

Sapık fırkalardan olanlar ve mezhebsizler ise, yunan felsefecilerinden

ve din düsmanı olan fen taklîdcilerinden isitdiklerine uyarak, îmân bilgilerinde

ve ibâdetlerde degisiklik yapmakdan çekinmemislerdir.

Misyonerlerin asrlar boyu devâm eden çalısmaları ile ve ingiliz imperatorlugunun

igrenç siyâseti ve her dürlü maddî güçlerini kullanması ile, islâm dîninin bekçisi,

Ehl-i sünnet âlimlerinin “rahmetullahi teâlâ aleyhim ecma’în” hizmetçisi

olan Osmânlı devleti parçalanınca, mezhebsizler meydânı bos buldular. Bilhâssa,

Ehl-i sünnet âlimlerine söz hakkı tanınmayan memleketlerde, meselâ Sü’ûdî

Arabistânda, seytânî yalan ve hîlelerle, Ehl-i sünnete saldırmaga, islâmiyyeti

– 492 –

içerden yıkmaga basladılar. Sü’ûdî Arabistândan dagıtılan sayısız altınlar, bu saldırganlıgın

dünyânın her yerine yayılmasını sagladı. Pâkistândan, Hindistândan ve

Afrika milletlerinden gelen haberlerden anlasıldıgına göre, din bilgisi ve Allah korkusu

olmıyan ba’zı din adamları, bu saldırganlara destek olarak mevkı’lere ve apartmanlara

kavusmuslardır. Bilhâssa gençleri aldatarak, Ehl-i sünnet mezhebinden

ayırmak için yapdıkları hıyânetleri, bu habîs kazançlarına sebeb olmakda imis. Medreselerdeki

talebeyi, müslimân yavrularını aldatmak için yazdıkları kitâblardan birini

getirtdik:

Kitâbın bir yerinde, (Bu kitâbı, mezheb te’assubunu kaldırmak ve herkesin kendi

mezhebi içinde kavgasız yasamasını saglamak için yazdım) diyor. Bu adam, mezheb

te’assubunu kaldırmagı, Ehl-i sünnete saldırmakda, Ehl-i sünnet âlimlerini küçültmekde

gördügünü söylemekdedir. Islâm dînine hançer saplamakda, bunu

müslimânların kavgasız yasaması için yapdıgını söylemekdedir. Kitâbın bir yerinde,

(Düsünen bir insan, düsüncesinde isâbet ederse, on misli ecr alır. Hatâ ederse,

bir ecr alır) diyor. Buna göre her insan, ya’nî ister hıristiyan olsun, ister müsrik

olsun, bir kimse, her düsüncesinde ecr alacak. Hem de dogru olanlarında on sevâb!

Bakınız, Peygamberimizin “sallallahü teâlâ aleyhi ve sellem” hadîs-i serîfini

nasıl degisdiriyor? Nasıl hiyle yapıyor? Hadîs-i serîfde, (Bir müctehid, âyet-i kerîmeden

ve hadîs-i serîfden [amele âid] bir hükm çıkarırken, isâbet ederse, buna

on sevâb verilir. Hatâ ederse, bir sevâb verilir) buyuruldu. Hadîs-i serîf, bu sevâbların

her düsünene degil, ictihâd derecesine yükselmis olan islâm âlimine verilecegini,

buna da, her düsünmesine degil, Nasslardan [amele âid] ahkâm çıkarmak

için çalısmasında verilecegini göstermekdedir. Çünki, bu çalısması ibâdetdir. Her

ibâdete verildigi gibi, burada da sevâb verilmekdedir.

Selef-i sâlihîn zemânında ve bunların halefleri olan müctehid âlimlerin zemânında,

ya’nî dörtyüz senesinin sonuna kadar, yasama sartlarında degismeler olunca,

yeni hâdiseler ortaya çıkınca, müctehid olan âlimler, gece gündüz çalısarak, bu

isin nasıl yapılması lâzım geldigini, (Edille-i ser’ıyye) ismindeki dört kaynakdan

bulup çıkarmıslar, bütün müslimânlar da, bu isi, kendi mezheb imâmlarının bulup

anladıgına uyarak yapmıslardı. Yapanlar da, on veyâ bir sevâb kazanırdı. Dörtyüz

senesinden sonra da, bu müctehidlerin bulduklarına uyuldu. Bu uzun zemânlarda,

hiçbir müslimân, hiçbir isinde çâresiz kalmadı, sıkıntıya düsmedi. Dahâ sonra

müctehidlerin yedinci derecesinde de bir âlim, bir müftî yetisemedigi için, simdi

dört mezhebden birinin âlimlerinin kitâblarını okuyup anlıyabilen bir müslimândan

ve onun terceme etdigi kitâblardan ögrenip, ibâdetlerimizi buna göre yapmamız

ve bunlara uygun yasamamız lâzımdır. Allahü teâlâ, herseyin hükmünü

Kur’ân-ı kerîmde bildirdi. Onun yüce peygamberi olan Muhammed aleyhisselâm

da, bunların hepsini açıkladı. Ehl-i sünnet âlimleri de, bunları, Eshâb-ı kirâmdan

ögrenip kitâblarına yazdılar. Simdi bu kitâbları dünyânın her yerinde mevcûddur.

Dünyânın her yerinde, kıyâmete kadar ortaya çıkacak olan her yeni seyin nasıl

kullanılacagı, bu kitâbların bir bilgisine benzetilebilir. Bunun mümkin olması,

Kur’ân-ı kerîmin mu’cizesi ve islâm âlimlerinin bir kerâmetidir. Yalnız mühim olan

sey, karsılasılan isin nasıl yapılacagını, Ehl-i sünnet olan hakîkî bir müslimândan

sorup ögrenmek lâzımdır. Mezhebsiz din adamına sorulursa, fıkh kitâblarına uymayan

cevâb vererek, insanı yanlıs yola sürükler.

Arab memleketlerinde birkaç sene kalıp da, arabî konusmasını ögrenip, orada

zevk ve safâ ile eglenerek ömrünü günâh islemekle çürütüp, sonra bir mezhebsizden,

bir Ehl-i sünnet düsmanından mühürlü bir kâgıd alarak, Pâkistâna, Hindistâna

dönen mezhebsiz câhillerin, gençleri nasıl aldatdıklarını yukarıda bildirmisdik.

Bunların sahte diplomalarını gören ve arabî konusduklarını isiten gençler, kendilerini

din adamı sanır. Hâlbuki bunlar bir fıkh kitâbını anlamakdan âcizdirler.

Kitâblardaki fıkh bilgilerinden hiç haberleri yokdur. Zâten, bu islâm bilgilerine

– 493 –

inanmazlar, gericilik derler. Eskiden islâm âlimleri kendilerine sorulan seylere, fıkh

kitâblarından cevâb bulup, süâl edenlere bunları söylerlerdi. Mezhebsiz din adamı

ise fıkh kitâbını okuyup anlıyamadıgı için, câhil kafasına ve noksan aklına gelenleri

söyliyerek süâl sâhibini aldatır. Onun Cehenneme gitmesine sebeb olur. Bunun

içindir ki, Peygamberimiz “sallallahü aleyhi ve sellem” (Âlimlerin iyisi, insanların

en iyisidir. Âlimlerin kötüsü insanların en kötüsüdür) buyurdu. Bu hadîs-i serîf

gösteriyor ki, Ehl-i sünnet âlimi, insanların en iyisidir. Mezhebsizler de, insanların

en kötüsüdür. Çünki, birinciler, insanları Resûlullaha uymaga, ya’nî Cennete,

ikinciler ise, insanları kendi sapık düsüncelerine uymaga, ya’nî Cehenneme sürüklemekdedirler.

Mısrdaki Câmi’ul-ezher islâm üniversitesinden me’zûn üstâz ibni Halîfe Alîvî

(Akîdet-üs-selef-i vel-halef) kitâbında diyor ki, (Allâme Ebû Zühre, (Târîh-ul-mezâhib-

il-islâmiyye) kitâbında yazdıgı gibi, hicretin dördüncü asrında, hanbelî mezhebinden

ayrılan ba’zı kimseler, kendilerine (Selefiyyîn) ismini verdiler. Yine

hanbelî mezhebinde olan Ebülferec Ibnülcevzî “rahmetullahi teâlâ aleyh” ve baska

âlimler, bu selefîlerin selef-i sâlihînin yolunda olmadıklarını, bid’at ehli, mücessime

fırkasından olduklarını bildirerek, bu fitnenin yayılmasını önlediler. Yedinci

asrda, Ibni Teymiyye, bu fitneyi tekrâr alevlendirdi). Bu kitâbda, selefîlerin

ve vehhâbîlerin çesidli bid’atleri ve Ehl-i sünnete karsı yapdıkları iftirâları uzun

yazılmıs ve cevâbları verilmisdir. Kitâb 1398 [m. 1978] de Sâmda basılmısdır. Üçyüzkırk

sahîfedir.

Mezhebsizler kendilerine, (Selefiyye) ismini takmıslar. Ibni Teymiyye, Selefîlerin

büyük imâmıdır diyorlar. Bu sözleri bir bakımdan dogrudur. Çünki, Ibni Teymiyyeden

önce (Selefî) ismi yokdu. Selef-i sâlihîn vardı. Bunların i’tikâdları da Ehl-i sünnet

mezhebi idi. Ibni Teymiyyenin sapık fikrleri vehhâbîlere ve diger mezhebsizlere

kaynak oldu. Ibni Teymiyye hanbelî mezhebinde olarak yetisdi. Ya’nî Ehl-i sünnet

idi. Fekat ilmi çogalıp, fetvâ makâmına yükselince, kendi fikrlerini begenmege,

kendini Ehl-i sünnet âlimlerinden “rahmetullahi teâlâ aleyhim ecma’în” üstün

görmege basladı. Ilminin çogalması, dalâletine, sapıtmasına sebeb oldu. Hanbelî

olması kalmadı. Çünki, dört mezhebden birinde olabilmek için, Ehl-i sünnet i’tikâdında

olmak lâzımdır. Ehl-i sünnet i’tikâdında olmayan kimse için hanbelî

mezhebindedir denilemez.

Mezhebsizler, bulundukları memleketdeki Ehl-i sünnet din adamlarını "rahmetullahi

teâlâ aleyhim ecma'în", her fırsatda kötülüyorlar. Bunların kitâblarının

okunmasını, Ehl-i sünnet bilgilerinin ögrenilmesini önlemek için her hiyleye basvuruyorlar.

Meselâ, bir mezhebsiz, bu fakîrin ismini söyliyerek, (Eczâcı, kimyâger,

dinden ne anlar? O kendi san'atı üzerinde çalıssın. Bizim isimize karısmasın) demis.

Su câhilce, su ahmakca söze bakınız! Fen adamlarının din bilgisi olmaz sanıyor.

Bilmiyor ki, müslimân fen adamı, her an sun'-ı ilâhîyi temâsâ etmekde, masnû'ât

kitâbında sergilenmis bulunan yüce Hâlıkın kemâlâtını anlamakda, Onun sonsuz

kudreti karsısında, mahlûkların aczini görerek, Onu her an tesbîh ve tenzîh etmekdedir.

Alman atom âlimi Max Planck, (Der Strom) kitâbında, bunu çok güzel

bildirmekdedir. Bu câhil mezhebsiz ise, yurt dısındaki kendi gibi bir sapıkdan aldıgı

belgeye ve bunun sagladıgı masaya dayanarak ve belki de, yurt dısında dagıtılan

altınların hayâlleri ile mest olarak, din bilgilerini kendi inhisârında görmekdedir.

Allahü teâlâ, bu zevallıyı ve cümlemizi ıslâh eylesin! Böyle belgeli din hırsızlarının

tuzaklarına düsen temiz gençleri de, halâs buyursun! Âmîn.

Evet, bu fakîr, eczâcı ve kimyâ yüksek mühendisi olarak milletime otuz seneden

ziyâde hizmet etdim. Fekat yedi sene din tahsîli yaparak ve geceli gündüzlü

çalısarak da, büyük islâm âliminden icâzet almakla da sereflendim. Fen bilgileri

ile din bilgilerinin azameti altında ezilerek, aczimi iyice anladım. Bu anlayıs içinde,

hakkıyla kulluk yapabilmek gayretindeyim. En büyük korkum ve endisem, dip-

– 494 –

lomalarımın ve icâzetimin yaldızlarına aldanarak, bu konularda söz sâhibi olacagımı

sanmaklıgımdır. Bu korkumun çoklugu, her sözümde gözlere çarpmakdadır.

Hiçbir zemân kendi görüsümü, kendi fikrimi yazmaga cesâret etmedim. Dâimâ

Ehl-i sünnet âlimlerinin, anlıyabilenleri hayrân eden kıymetli yazılarını arabîden

ve fârisîden terceme ederek genç kardeslerime sunmaga çalısdım. Bu korkumun

çoklugundan, kitâb yazmagı düsünmemisdim. (Savâık-ul-muhrika)nın ilk sahîfesinde

yazılı olan, (Fitne yayıldıgı zemân, hakîkati bilen, baskalarına bildirsin!

Bildirmezse, Allahın ve bütün insanların la'neti ona olsun!) hadîs-i serîfini görünce,

düsünmege basladım. Bir tarafdan, Ehl-i sünnet âlimlerinin, din bilgilerindeki

ve kendi zemânlarında bulunan fen bilgilerindeki anlayıslarının ve akllarının

üstünlügünü ve ibâdet ve takvâlardaki gayretlerini ögrendikçe, küçüklügümü

anlayıp, O büyük âlimlerin ilm deryâları yanında, kendi bilgilerimi bir damla gibi

görüp, bir yandan da, Ehl-i sünnet âlimlerinin kitâblarını okuyup anlıyabilecek

sâlih kimselerin azaldıgını ve câhil, sapık kimselerin din adamları arasına karısarak,

bozuk, sapık kitâblar yazıldıgını görerek üzülüp, hadîs-i serîfde bildirilen

la'net tehdîdinden dehset duydum. Kıymetli genç kardeslerime olan sefkat ve

merhametim de, bu fakîri hizmete zorlayarak, Ehl-i sünnet âlimlerinin kitâblarından

seçdigim yazıları terceme etmege basladım. Aldıgım sayısız tebrîk ve takdîr

yazılarının yanı sıra, tek tük mezhebsizin serzenis ve iftirâlarına da hedef oldum.

Rabbime ve vicdânıma karsı ihlâsımda ve sadâkatimde bir sübhem olmadıgı

için, Allahü teâlâya tevekkül ve Resûlünün "sallallahü teâlâ aleyhi ve sellem"

ve sâlih kullarının mübârek rûhlarına tevessül ederek, hizmete devâm etdim.

Allahü teâlâ, hepimizi râzı oldugu dogru yolda bulundursun! Âmîn.

Mısrda câmi’ul-ezher Üniversitesi müderrislerinden büyük hanefî âlimi Muhammed

Bahît-ül-mutî’î, (Tathîr-ül-füâd min-denisil-i’tikâd) kitâbında diyor ki, insanlar

içinde rûhları en yüksek ve en olgun olanları, Peygamberlerdir “aleyhimüssalâtü

vesselâm”. Bunlar hatâ etmekden, sasırmakdan, gafletden, hıyânet etmekden,

te’assub ve inâddan ve nefse uymakdan ve garez, kin baglamakdan ma’sûmdurlar.

Peygamberler “aleyhimüssalâtü vesselâm”, Allahü teâlânın kendilerine bildirdigi

seyleri söylerler ve açıklarlar. Onların bildirdikleri din bilgileri, emrler ve yasaklar

hep dogrudur. Hiçbiri bâtıl, bozuk degildir. Peygamberlerden “salevâtullahi

teâlâ aleyhim ecma’în” sonra insanların en yüksek ve en olgun olanları, Peygamberlerin

sahâbîleridir. Çünki bunlar, Peygamberlerin sohbetinde yetismis,

olgunlasmıs, temizlenmislerdir. Hep, Peygamberlerden isitdiklerini bildirmisler ve

açıklamıslardır. Bunların da bildirdiklerinin, hepsi dogrudur. Bunlar da yukarıda

bildirdigimiz kötülüklerden mahfûzdurlar. Te’assub ile, inâd ile birbirlerinin sözlerine

karsı gelmemisler, nefslerine uymamıslardır. Bunların, âyet-i kerîmeleri ve

hadîs-i serîfleri açıklamaları, Allahü teâlânın dînini Onun kullarına bildirmek

için ictihâd etmeleri, Allahü teâlânın bu ümmete büyük bir ihsânıdır ve sevgili Peygamberi

Muhammed aleyhisselâma merhametidir. Kur’ân-ı kerîm, Eshâb-ı kirâmın

kâfirlere karsı sert olduklarını ve birbirlerine çok merhametli olduklarını, sevisdiklerini,

nemâzları titizlikle edâ etdiklerini, herseyi ve Cenneti Allahdan beklediklerini

bildiriyor. Ictihâdlarında icmâ’ hâsıl olanların hepsi dogrudur. Hepsi sevâba

kavusmuslardır. Çünki, hak birdir.

Eshâb-ı kirâmdan sonra, insanların en üstünleri, Eshâb-ı kirâmı gören ve onların

sohbetinde yetisen müslimânlardır. Bunlara, (Tâbi’în) denir. Bunlar, bütün bilgilerini

Eshâb-ı kirâmdan almıslardır. Tâbi’înden sonra, insanların en üstünleri, Tâbi’îni

gören ve onların sohbetinde yetisen müslimânlardır. Bunlara (Tebe’ı tâbi’în)

denir. Bunlardan sonra gelen asrlarda, kıyâmete kadar bulunan insanların en üstünleri,

en iyileri de, bunlara tâbi’ olan, bunların bildirdiklerini ögrenip, yollarında

bulunan müslimânlardır. Selef-i sâlihînden sonra gelen din adamlarının arasında

sözleri, isleri Resûlullahın ve Selef-i sâlihînin bildirdiklerine uygun olup, i’ti-

– 495 –

kâdda ve amelde bunların yolundan hiç ayrılmıyan zekî, akllı ve islâmiyyetin hudûdlarını

asmıyan bir kimse, baskalarının kötülemesinden korkmaz. Onlara uyarak

dogru yoldan ayrılmaz. Câhillerin sözlerine uymaz. Aklına uyarak, müctehid

imâmların dört mezhebinden dısarı çıkmaz. Müslimânların, böyle bir âlimi bulması,

bilmediklerini bundan sorup ögrenmesi, bütün islerini bunun sözlerine uygun yapması

lâzımdır. Çünki, böyle bir âlim, Allahü teâlânın kullarını hatâdan korumak ve

herseyi dogru yapmalarını saglamak için yaratmıs oldugu ma’nevî ilâcları, ya’nî rûhun

tedâvîsi bilgilerini bilir ve insanlara bildirir. Rûh hastalarını, idrâksiz olanları

tedâvî eder. Böyle bir âlimin her sözü, her isi ve inanısı, islâmiyyete uygundur.

Her seyi dogru olarak anlar. Her soruya dogru cevâb verir. Her isinden Allahü teâlâ

râzıdır. Allahü teâlâ, rızâsına kavusmak istiyenlere, rızâsına kavusduran yolları

gösterir. Allahü teâlâ, îmân edenleri ve îmânın îcâblarını yapanları zulmetlerden,

sıkıntılardan kurtarır. Bunları nûra, huzûra, se’âdete kavusdurur. Bunlar, her zemân

ve her islerinde, râhat ve huzûr içinde olurlar. Bunlar, kıyâmet gününde,

Peygamberlerin, Sıddîkların, sehîdlerin ve sâlih müslimânların yanında bulunurlar.

Bir din adamı, hangi asrda bulunursa bulunsun, Peygamberin ve Eshâbının bildirdiklerine

uymazsa, sözleri, isleri ve i’tikâdı bunların bildirdiklerine uygun olmazsa

ve nefsine, düsüncelerine uyarak islâmiyyetin dısına tasarsa ve aklına uyarak islâmiyyetin

inceliklerine karsı gelir, anlıyamadıgı bilgilerde dört mezhebin dısına tasarsa,

bu kimsenin kötü din adamı oldugu anlasılır. Allahü teâlâ bunun kalbini

mühürlemisdir. Gözleri hak yolu göremez. Kulakları dogru sözü isitemez. Buna, kıyâmetde

büyük azâb vardır. Allahü teâlâ, bunu sevmez. Bunun gibi olanlar, Peygamberlerin

düsmanıdırlar. Bunlar, kendilerini dogru yolda sanır. Yapdıklarını begenirler.

Hâlbuki, bunlar seytânın yolundadırlar. Bunlardan aklını toparlayıp dogruya dönebilen

çok azdır. Bunların her sözü tatlı olur. Yaldızlı olur. Fâideli görünür. Hâlbuki,

düsündükleri, begendikleri seyler hep kötüdür. Ahmakları aldatarak kötü yola,

felâkete sürüklerler. Sözleri, kar yıgınları gibi parlak, lekesiz görünür. Fekat, hakîkat

günesi karsısında eriyip giderler. Allahü teâlânın kalblerini karartdıgı ve mühürledigi

bu kötü din adamlarına (Bid’at ehli), ya’nî mezhebsiz din adamı denir. Bunlar,

i’tikâdları ve amelleri, Kur’ân-ı kerîme ve Hadîs-i serîflere ve icmâ’ı ümmete uymıyan

kimselerdir. Bunlar dogru yoldan sapmıs olup, müslimânları da felâkete sürüklemekdedirler.

Bunlara uyanlar, Cehenneme gideceklerdir. Selef-i sâlihîn zemânında

ve sonra gelen din adamları arasında böyle bozuk olanlar çok vardı. Müslimânlar

arasında bunların bulunması, insanın bir uzvunun kangren [veyâ kanser] olmasına

benzer. Bu yarayı yok etmedikce, saglam kısmlar da felâketden kurtulamaz. Bunlar,

bulasıcı hastalık mikrobu tasıyan hastalar gibidir. Bunlara yaklasanlar zarâr görür.

Bunların zarârına yakalanmamak için yanlarına yaklasmamak lâzımdır.

Bozuk, sapık din adamlarından ve zarârı çok olanlardan birisi, Ibni Teymiyye

denilen din adamıdır. (El-vâsıta) ve baska kitâblarında, (Icmâ’ul-müslimîn)den ayrılmıs

ve Kur’ân-ı kerîmde, Hadîs-i serîflerde açıkca bildirilen seylere ve selef-i sâlihînin

yoluna uymamısdır. Kısa aklına, bozuk düsüncelerine uyarak, bid’at yoluna

kaymısdır. Ilmi çokdu. Allahü teâlâ, onun ilmini dalâletine, felâkete sapmasına

sebeb yapdı. Nefsinin arzûlarına uydu. Bozuk, sapık fikrlerini hak olarak,

dogru olarak yaymaga çalısdı.

Büyük âlim Ibni Hacer-i Mekkî “rahmetullahi teâlâ aleyh”, (Fetâvel-hadîsiyye)

kitâbında diyor ki: (Allahü teâlâ, Ibni Teymiyyeyi dalâlete, felâkete düsürdü.

Gözlerini kör, kulaklarını sagır etdi. Birçok âlim, bunun islerinin bozuk, sözlerinin

yalan oldugunu bildirmisler ve vesîkalarla isbât etmislerdir. Büyük islâm âlimi

Ebül Hasen-il-Sübkînin ve oglu Tâc-üd-dîn-i Sübkînin ve Imâm-ül’iz bin-cemâ’anın

kitâblarını okuyanlar ve onun zemânında bulunan Sâfi’î, Mâlikî ve Hanefî

âlimlerinin, kendisine karsı sözlerini ve yazılarını inceliyenler, sözümüzün dogrulugunu

iyi anlar).

– 496 –

Ibni Teymiyye, tesavvuf âlimlerine de dil uzatmıs, iftirâlarda bulunmusdur. Bununla

da kalmayıp, Hazret-i Ömer ve Hazret-i Alî gibi, islâm dîninin temel direklerine

saldırmakdan da çekinmemisdir. Sözleri ölçüyü ve edebi asarak, yalçın kayalara

bile ok atmısdır. Dogru yolda olan âlimlere bid’at ehli, sapık, câhil demisdir.

(Tesavvuf büyüklerinin kitâblarına yunan felesoflarının, islâmiyyete uymıyan

bozuk fikrleri karısmısdır) diyor ve bunu bozuk, sapık fikrleri ile isbât etmege

kalkısıyor. Hakîkati bilmiyen gençler, onun atesli, yaldızlı yazılarına aldanarak,

dogru yoldan ayrılabilirler. Meselâ, (Tesavvufcular (Levh-il-mahfûz)

u görüyoruz der. Ibni Sînâ gibi felsefeciler, buna (Nefs-ül-felekiyye) diyorlar.

Insanların rûhu, olgunlasarak, Nefs-ül-felekiyye ile yâhud (Akl-ül-fe’âl) ile,

uyanık veyâ uykuda birlesirler. Dünyâda olan herseye bu ikisi sebeb olmakdadır.

Insanın rûhu, bu ikisi ile birlesince, bunlarda bulunanları haber alır derler.

Bunları Yunan felesofları bildirmedi. Sonra gelen Ibni Sînâ ve benzerleri söylediler.

Imâm-ı Ebû Hâmid Gazâlî ve Muhyiddîn-ibnülarabî ve Endülüslü felsefeci

Kutbüddîn Muhammed ibnü Seb’în de böyle seyler söylemislerdir. Bunlar

felsefecilerin sözleridir. Islâm dîninde böyle seyler yokdur. Böyle sözlerle

dogru yoldan ayrılmıslar. Sî’a ve Ismâ’îliyye ve Karâmitî ve bâtınî mülhidleri gibi

mülhid olmuslardır. Ehl-i sünnet ve Hadîs âlimlerinin ve Fudayl bin Iyâd gibi

Ehl-i sünnet olan tesavvufcuların hak yollarından ayrılmıslardır. Bunlar bir

yandan felsefeye dalmıslar, bir tarafdan da, Mu’tezile ve Kürâmiyye gibi fırkalara

karsı mücâdele etmislerdir. Tesavvufcular üçe ayrılır: Birincisi, hadîs ve sünnet

ehlidir. Ikincisi, kürâmiyye gibi bid’at ehlinden olanlardır. Üçüncüsü, (Ihvân-

üs-safâ) kitâblarına ve Ebül Hayyânın sözlerine uyanlardır. Ibni Arabî ve

Ibni Seb’în ve benzerleri, felsefecilerin sözlerini alarak tesavvufcu sözü sekline

sokmuslardır. Ibni Sînânın, (Âhırül-isârât alâ-makâmil ârifîn) kitâbında

böyle yazıları çokdur. Imâm-ı Gazâlî de, ba’zı kitâblarında meselâ, (El-kitâbülmadnûn)

ve (Miskât-ül-envâr) kitâbında böyle seyler bildirmisdir. Hattâ, arkadası

Ebû Bekr-ibnül-Arabî, buna felsefeye daldıgını bildirmis ve kendisini buradan

kurtarmaga çalısmıs, fekat kurtaramamısdır. Imâm-ı Gazâlî, bir tarafdan

da, felsefecilerin kâfir olduklarını bildirmisdir. Ömrünün sonunda, (Buhârî)

okumusdur. Böylece, o yazılarından vaz geçmis oldugunu söyleyenler vardır.

Ba’zıları da, böyle sözler imâm-ı Gazâlîye iftirâ olarak yazılmısdır dediler. Bu

konuda, Imâm için, söylentiler çokdur. Sicilya adasında yetismis olan Mâlikî âlimlerinden

Muhammed Mâzerî ve Endülüs âlimlerinden Turtûsî ve Ibn-ül-Cevzî

ve Ibnü Ukayl ve baskaları çok seyler söyledi).

Ibni Teymiyyenin yukarıdaki sözleri Ehl-i sünnet âlimlerine karsı olan kötü düsüncelerini

açıkca göstermekdedir. Eshâb-ı kirâmın büyüklerini bile böyle kötülemekdedir.

Ehl-i sünnet âlimlerinin çoguna böylece sapık damgası basmısdır. Bu

arada büyük Velî, âriflerin kutbu Ebül Hasen-is-sâzilî hazretlerini, (Hizb-ül-kebîr)

ve (Hizb-ül-bahr) kitâblarından dolayı çok kötülemis ve Muhyiddîn ibnül Arabî

ve Ömer-ibn-il-fârıd ve Ibnü-seb’în ve Hallâc Hüseyn bin Mansûr gibi tesavvuf

büyüklerini çirkin kelimelerle alçaltdıgı için zemânındaki âlimler, bunun fısk ve

bid’at sâhibi oldugunu sözbirligi ile bildirdiler. Küfrüne fetvâ verenler de oldu. [Derin

islâm âlimi Abdülganî Nablüsî, (El-Hadîkat-ün-nediyye) kitâbının 363 ve 373.

cü sahîfelerinde, bu tesavvuf büyüklerinin ismlerini yazarak, birer Velî olduklarını

ve bunlara dil uzatanların câhil ve gâfil olduklarını bildirmekdedir.] 705 [m. 1305]

senesinde, ibni Teymiyyeye yazılan bir mektûbda deniyor ki, (Kendini büyük

âlim ve zemânının imâmı sanan din kardesim! Seni Allah rızâsı için sevmisdim. Sana

karsı olan âlimleri begenmiyordum. Fekat, senin sevmege uymayan sözlerini

isitince sasırdım. Aklı olan kimse, günes batınca, gecenin baslamasında sübhe eder

mi? Sen, dogru yolda oldugunu ve (Emr-i bil ma’rûf) ve (Nehyi-anil-münker)

– 497 – Se’âdet-i Ebediyye 2-F:32

yapdıgını bildirmisdin. Maksadının ve niyyetinin ne oldugunu Allahü teâlâ bilir.

Fekat, ihlâs insanın islerinden belli olur. Senin islerin, sözünün perdesini yırtmakdadır.

Nefslerine uyanlara, sözleri çürük olanlara uyarak zemânındakilere sövmekle

kanâ’at etmeyip, ölülere de kâfir damgasını basdın. Selef-i sâlihînden sonra gelenlere

saldırdıgın yetismiyormus gibi, Eshâb-ı kirâma ve bunların büyüklerine de

dil uzatdın. Kıyâmet günü, bu büyükler, haklarını istedikleri zemân, ne hâle düsecegini

düsünmüyor musun? Sâlihiyye sehrinde, Câmi’ül-cebel minberinde, Hazret-

i Ömerin “radıyallahü teâlâ anh” yanlıs sözleri ve belâları vardır dedin. Bu belâlar

ne imis? Selef-is-sâlihînden hangi belâyı isitdin? Hazret-i Alînin “radıyallahü

teâlâ anh” üçyüzden fazla hatâsı oldugunu söyliyorsun. Hazret-i Alî böyle

olunca, senin dogru bir sözün olabilir mi? Simdi sana karsı harekete geçiyorum.

Müslimânları senin serrinden korumaga çalısacagım. Çünki, azgınlıgın haddi asdı.

Eziyyetlerin bütün dirilere ve ölülere ulasdı. Mü’minlerin senin serrinden sakınmaları

lâzımdır.)

Ibni Teymiyyenin Selef-i sâlihînden ayrıldıgını gösteren mes’eleleri Tâcüddînüs-

Sübkî söyle bildirmekdedir:

1 — Talâk vâkı’ olmaz. Yemîn keffâreti vermek lâzımdır diyor. Kendisinden evvel

gelen islâm âlimlerinden hiçbiri keffâret verilecegini bildirmedi.

2 — Hâid kadına verilen talâk vâki’ olmaz diyor.

3 — Amden, kasden terk edilen nemâzı kazâ etmek lâzım degildir diyor.

4 — Hâid kadının Kâ’beyi tavâf etmesi mubâhdır. Keffâret vermez diyor.

5 — Üç olarak verilen talâk, bir talâk olur diyor. Hâlbuki, bunu bildirmeden önce,

icmâ’ul-müslimînin böyle olmadıgını kendisi senelerce söylemisdir.

6 — Islâmiyyete uygun olmayan vergiler, bunu isteyene halâldir diyor.

7 — Bunlar tüccârdan alınınca, niyyet edilmese bile, zekât yerine geçer diyor.

8 — Suda fâre gibi hayvan ölünce necs olmaz diyor.

9 — Cünüb olanın, gece gusl etmeden nâfile nemâz kılması câizdir diyor.

10 — Vâkıfın yapdıgı sarta i’tibâr olunmaz, diyor.

11 — Icmâ’ı ümmete uymayan kimse, kâfir olmaz ve fâsık olmaz diyor.

12 — Allahü teâlâ mahall-i havâdisdir ve zerrelerden yapılmısdır diyor.

13 — Kur’ân-ı kerîm, Allahü teâlânın zâtında yaratılmısdır diyor.

14 — Âlem, ya’nî her mahlûk, nev’i ile kadîmdir diyor.

15 — Allah, iyi seyleri yaratmaga mecbûrdur diyor.

16 — Allahü teâlânın cismi ve ciheti vardır ve yer degisdirir diyor.

17 — Cehennem ebedî degildir, sonunda söner diyor.

18 — Peygamberlerin ma’sûm olduklarını inkâr ediyor.

19 — Resûlullahın “sallallahü teâlâ aleyhi ve sellem” diger insanlardan farkı yokdur.

Onu vâsıta kılarak düâ etmek câiz olmaz diyor.

20 — Resûlullahı “sallallahü teâlâ aleyhi ve sellem” ziyâret etmege niyyet ederek

Medîne sehrine gitmek günâhdır diyor.

21 — Sefâ’at istemek için gitmek de harâmdır diyor.

22 — Tevrât ve Incîlin kelimeleri degil, ma’nâları degismisdir diyor.

Ba’zı âlimler, yukarıda bildirilenlerin çogu Ibni Teymiyyenin sözü degildir dedi

ise de, Allahü teâlânın ciheti oldugunu ve parçaların birlesmesinden meydâna

geldigini söyledigini inkâr eden yokdur. Bununla berâber, ilminin, celâletinin ve

diyânetinin çok oldugu söz birligi ile bildirildi. Fıkh, ilm, adl ve insâf sâhibi olanın,

bir seyi incelemesi, ondan sonra ve ihtiyâtlı olarak karâr vermesi lâzımdır. Hele

bir müslimânın küfrüne, irtidâdına, dalâletine ve öldürülmesine karâr verirken

çok incelemek ve ihtiyâtlı davranmak lâzımdır. Ibni Hacer-i Mekkînin “rahmetullahi

teâlâ aleyh” (Fetâvel-hadîsiyye) kitâbındaki yazısı burada temâm oldu.

– 498 –

Zemânımızda, Ibni Teymiyyeyi taklîd etmek modası ortaya çıkdı. Onun sapık

yazılarını savunuyor ve kitâblarını, bilhassa (Vâsıta) kitâbını basdırıyorlar. Bu kitâb

basdan basa onun Kur’ân-ı kerîme ve hadîs-i serîflere ve icmâ’ı müslimîne uymıyan

fikrleri ile doludur. Okuyanlar arasında büyük fitne ve bölücülük uyandırmakda,

kardesi kardese düsman etmekdedir. Hindistânda bulunan vehhâbîler

ve baska islâm memleketlerinde, bunların tuzaklarına düsmüs olan câhil din

adamları, Ibni Teymiyyeyi kendilerine bayrak yapmıslar, ona (Büyük müctehid),

(Seyh-ul-islâm) gibi ismler takıyorlar. Onun sapık fikrlerine, bozuk yazılarına

din ve îmân diye sarılıyorlar. Müslimânları parçalıyan, islâmiyyeti içerden yıkan

bu fecî’ akıntıyı durdurmak için Ehl-i sünnet âlimlerinin onu red eden, vesîkalarla

çürüten kıymetli kitâblarını okumalıdır. Bu kıymetli kitâblar arasında, büyük

imâm, derin âlim Takıyyüddîn-üs-Sübkînin “rahmetullahi teâlâ aleyh”, (Sifâ-üssikâm

fî-ziyâreti-hayril-enâm) kitâbı, Ibni Teymiyyenin bozuk fikrlerini mahv

etmekde, fesâdlarını yok etmekde, inadcılıgını ortaya koymakdadır. Kötü niyyetlerinin,

bozuk inanıslarının yayılmasını önlemekdedir.

10 — (EL-CEMÂ’AT-ÜL-ISLÂMIYYE) bid’at fırkasını, 1360 h.-1941 m. senesinde,

Hindistânda Mevdûdî isminde bir mezhebsiz kurmusdur. 1988 târîhli

(Es-sakîkân) ismindeki kitâbda Humeynîyi medh eden yazıları mevcûddur. (ELCEMÂ’ATÜT-

TEBLÎGIYYE) fırkasını da, 1345 [m. 1926] senesinde Muhammed

Ilyâs Dehlevî kurmus, 1363 [m. 1944] de ölmüsdür. Yerine geçen oglu Muhammed

Yûsüf, arabî (Hayât-üs-sahâbe) kitâbında, Eshâb-ı kirâmı çok medh ederek,

gençleri aldatmakdadır. Ömer Rızâ Dogrulun ingilizceden türkçeye terceme etdigi

(Asr-ı se’âdet târîhi) baska olup, (El-Fârûk) kitâbının müellifi olan, Hindistânlı

Siblî Nu’mânînin (Es-sîretünnebeviyye) kitâbının tercemesidir. Yûsüf 1394

[m. 1974] de öldü. (Fâideli Bilgiler) kitâbına bakınız! Siblî Nu’mânî 1332 [m.

1914] de öldü. (Herkese Lâzım Olan Îmân) kitâbında, (El-Fârûk) kitâbı genis anlatılmakdadır.

Ehl-i sünnetden ayrılmıs olanlar, yukarda bildirdigimiz ismler altında gizlenerek,

kendilerini müslimân tanıtıyorlar. Müslimân olmıyanlarla münâkasa ederek,

islâmiyyetin hak din, biricik se’âdet yolu oldugunu anlatıyorlar. Bunu anlıyanlar,

hemen müslimân oluyorlar. Fekat, bu zevallıları aldatarak, kendi bozuk fırkalarına

çekiyorlar. Nobel mükâfâtı almıs olan fizikci Abdüsselâm Kadyânîdir. 1980

senesinde, cenûb Afrikada, hıristiyanlarla mücâdele ederek, onları islâmiyyete cezb

eden, Ahmed Didad da, ehl-i sünnet degildir. Bu mezhebsizler, yeni müslimân olanların,

Ehl-i sünnetin hak yoluna, ebedî se’âdete kavusmalarına mâni’ olmakdadırlar.

22 — HURÛFÎLIK

Bektâsî deyince iki dürlü insan anlasılır: Birincisi, hakîkî, dogru Bektâsî olup,

hâcı Bektâs-ı Velî hazretlerinin gösterdigi hak yolunda giden temiz müslimânlardır.

Bektâsîlerin ikincisi, sahte, yalancı Bektâsîlerdir. Bunlar, bozuk yolda olan hurûfîlerdir.

Eskiden Bektâsî denilen kimselerin çogu bunlardı. Zemânla azaldılar,

yok oldular. Simdi Türkiyede sahte, bozuk bektâsî yokdur. Sahte bektâsîler, müslimânlar

arasında râhat yasamak ve inançlarını saklayarak, gençleri aldatabilmek

için, bu kıymetli ismi maske olarak kullanmıslardı. Böyle, çesidli kıymetli ismler

altında saklanan dinsizler az degildir. Meselâ, (Melâmî) ismi böyledir. Hiç ibâdet

yapmayan, her çesid günâhı, kötülügü isliyen, islâmiyyete uymayan sapıklar, kendilerine

melâmî dediler. Hâlbuki melâmî, bes vakt nemâz gibi farzları câmi’de kılıp,

harâmlardan kaçınan, nâfile ve sünnetleri evinde gizli kılıp, söhretden sakınan

temiz kimse demekdir. Tokadlı Ishak efendi (Kâsif-ül-esrâr) kitâbında diyor ki:

– 499 –

Müslimânları aldatmak için kendilerine kıymetli bir ism takan yalancılardan biri

de, Bektâsî tarîkati adı altında toplanan hurûfîlerdi. Hurûfîlik, bir mezheb degildir.

Bir tarîkatdir. Bu bozuk tarîkatde bulunanlar, önceleri iç yüzlerini saklıyorlardı.

[1288] hicrî yılında, maskelerini kaldırmaga basladılar. (Câvidân) adındaki

gizli kitâblarını ortaya çıkardılar. Bu kitâbları altı formadır. Bir formasını hurûfîligin

kurucusu olan Fadlullah bin Ebî Muhammed Tebrîzî, fârisî dili ile yazmıs,

bes formasını da, bunun talebesinden ba’zıları düzmüsdür. Bunlardan Feristeh oglunun

(Asknâme) adındaki formasında, küfrleri, öteki formalardaki kadar açık yazmadıgından,

bunu, 1288 [m. 1871] de Istanbulda tas üzerinden basdılar.

Fadlullah Hurûfî adındaki zındık, (Karâmıtî) tarîkati kalıntılarından birinin dervîsi

idi. Karâmıtîlere (Ibâhiyye) de denir. Bunlar, harâmlara halâl deyip, yetmis

seksen sene hâcıları soydular. Müslimânları öldürdüler. Hükûmet kurdular. Hükûmetleri

372 [m. 983] senesinde yıkılınca, dagıldıkları yerlerde gizlendiler. Bunlardan

Hasen Sabbâhın kurdugu (Ismâ’îliyye) devleti de, 654 [m. 1256] de yıkıldı.

Fadl, Îrânda Esterâbâd sehrinde, gizlice küfr yaydı. Dokuz yardımcı buldu. Nokta

ilmi diye birsey uydurdu. Bu is mubâhdır, nokta çift geldi. Falan sey harâmdır,

nokta tek geldi derdi. Ibni Hacer-i Askalânî hazretleri, (Enbâ-ı Fadl) adındaki târîhinde,

Fadlullah ve hurûfîlik tarîkati hakkında genis bilgi vermekdedir. Fadlullahın

küfrleri yayılınca, Tîmûr hânın oglu Mîrân Sâh “rahmetullahi teâlâ aleyh”,

babasının emri ile, 796 [m. 1393] senesinde, Fadlullahı öldürdü. Bacagına ip takılıp,

sokaklarda sürüklendi. Böylece, islâmiyyet büyük bir düsmandan kurtuldu. Yavuz

Sultân Selîm hân “rahmetullahi teâlâ aleyh”, sâh Ismâ’îli maglûb ederek,

sî’îligin yayılmasını önledigi gibi, Tîmûr hân “rahmetullahi teâlâ aleyh” da, islâmiyyet

için çok tehlükeli olan Hurûfîligin yayılmasını önliyerek, islâmiyyete büyük

hizmet etmisdir. Bunun için, sahte olan Bektâsî, ya’nî (Hurûfî) tarîkatinin müridleri,

Tîmûr hânı sevmez, onu hep kötülerler.

Fadlullah öldürülüp, Esterâbâd yıkılınca, dokuz yardımcısı kaçdı. Bunlardan

(Alî-yül-a’lâ) adındaki kimse, Anadoluda bir Bektâsî tekkesine geldi. (Câvidân)ı gizlice

yaymaga, câhilleri aldatmaga basladı. Hâcı Bektâs-ı Velînin yolu budur dedi. Harâmlara

mubâh, nefsin arzûlarına, serbestdir dedigi için, tarîkati kötü insanlar arasında

çabuk yayıldı. Sözlerine (Sır) deyip, çok gizli tutulmasını emr ederdi. Sırları

yabancılara açanları öldürmek bile vâkı’ olurdu. Sırlara (Câvidân) kitâbında a, c, v,

z gibi harflerle isâret edilmekdedir. Herbiri kâfirlik olan bu isâretler, (Miftâh-ul-hayât)

adındaki kitâbda açıklanmısdı. Bu kitâba da Sır dediler. Elinde Sır kitâbı bulunmıyan

kimse, (Câvidân)ı anlayamaz. [800] yılından beri, çok zevâllıları aldatdılar.

Dinden çıkardılar. Aralarına masonlar da karısdı. Yehûdî parası ile beslendiler.

1240 [m. 1824] senesinde, küfrlerini yaymaga basladılar. Sultân Ikinci Mahmûd

hân “rahmetullahi teâlâ aleyh” tarafından (Ulu)ları katl edildi. Bektâsî tekkeleri dagıtıldı.

Yerlerinin Naksibendîlere verilmesi için fermân buyuruldu. Dagılarak gizli

çalısdılar. 1288 [m. 1871] de yine ortaya çıkdılar. Feristeh oglu Abdülmecîdin (Asknâme)

risâlesini 1288 [m. 1871] de basdılar. Yayılmaga basladılar. Bunlara aldananlara

(Ask tâifesi) denildigi, Bursalı Ismâ’îl Hakkı efendinin “rahmetullahi teâlâ

aleyh” (Huccet-ül-bâliga) kitâbı basında yazılıdır. [Mâliye mahkemesi a’zâsından,

Seyyid Ahmed Rif’ât begin 1293 [m. 1876] de yazdıgı, (Mir’ât-ül-mekâsıd) kitâbında

diyor ki, (Abdülmecîdin kardesi olan Feristeh oglu Abdüllatîf, Ehl-i sünnet idi.

Tesavvuf üzerinde hâzırladıgı kitâbdan, sâlih bir zât oldugu anlasılmakdadır. Kardesi

Abdülmecîdin Hurûfî tarîkatine kaymasına çok üzülmüsdü. Onlara uymadı).

Feristeh oglu Abdülmecîd, Asknâmeden baska kitâblar da yazdı. (Se’âdetnâme)

kitâbında, bunu (Câvidân) ve (Asknâme) ve (Muhabbetnâme)den terceme etdim

ve 826 [m. 1422] yılında temâm oldu, demekdedir. Fadlullahın bas halîfesi Mahmûd,

seyhinden ayrıldı. (Ilm-i nokta) diye (Câvidân-i sagîr) adında bir kitâb yazdı.

Burada, hurûfîlerin zındık, kâfir ve mel’ûn olduklarını bildirdi. (Câvidân)

– 500 –

okuyanların çogunun ilhâd üzere oldukları, (Kur’ânın zâhiri murâd degildir. Bâtını

murâd edilmekdedir) dedikleri, böylece tekrâr dirilmegi inkâr ederek kâfir oldukları,

Bursalı Ismâ’îl Hakkı efendinin “rahmetullahi teâlâ aleyh” (Huccet-ül-bâliga)

kitâbında yazılıdır. Bu kitâb, (Resehât) kitâbının kenârında, 1291 [m. 1874]

de Istanbulda basdırılmısdır. Hurûfîler, küfr ve ilhâdda en ileri gidenlere seyyid

derler. Bunun için, birçokları, seyyid olduklarını söylemislerdir. Bektâsî tarîkati

adı altında saklanan hurûfîler, müslimânları aldatmak için, birkaç yoldan saldırıyorlardı:

1 — Fadl-ı Hurûfîye, ilâh, tanrı diyorlardı. (Câvidân)da diyor ki, (Tanrılık,

ezelde görünmez bir kuvvet idi. Önce harfler seklinde, sonra Peygamberler seklinde,

nihâyet Fadlda açıga çıkdı. Önce, Âdem peygamber seklinde göründü. Melekler,

bunun için Âdeme secde etdi. Dört kitâbının ma’nâsını Câvidânda bildirdi).

2 — Hazret-i Alînin sözleri diyerek uydurdukları (Hutbet-ül beyân) ve baska

kitâblarında, hadîsler düzerek, Alîyi sevenlere günâh zarâr vermez diyorlardı. Böylece,

ibâdete lüzûm yokdur. Harâmlar halâldir diyerek, amelsiz, ibâdetsiz Cennete

gitmek isteyen câhilleri aldatdılar. Bir kimseyi böyle aldatıp, ibâdetden, îmândan

ayırdıkdan sonra, Sır kitâbını ögretmege baslarlardı. Çünki, (Câvidân)da,

Ehl-i beytin ismi bile yokdur. (Hutbet-ül-beyân)ın türkçe serhi de vardır.

3 — Bütün dinlerin bir oldugunu, hepsinin onaltı kemerbend içinde toplandıgını

söylerlerdi. Onaltı kemerden herbiri, bir Peygamberin dîni imis. O kemeri kullanan,

o Peygamberin dînini yapmıs olurmus. Meselâ Âdem aleyhisselâmın kemerini

takan, hep mesin giyermis. Çünki, Âdem “aleyhisselâm” deri elbise giymis. Mûsâ

aleyhisselâmın kemerini takan, kısraga binmezmis. Îsâ aleyhisselâmın kemerini

takan, evlenmez imis. Fekat zinâ ve livâta yapması mubâh imis. Çünki, Îsâ

“aleyhisselâm” bekâr imis. Hıristiyanların üç uknûmuna, ya’nî üç tanrı olduguna

inandıkları, Feristeh oglunun (Câvidân)ında yazılıdır. Yine orada, Alî denilen zât,

Fadl-ı Hurûfî idi diyor. Baska bir sahîfesinde, Fadl-ı Hurûfî, Muhammed aleyhisselâmdan

ve Alîden (hâsâ) dahâ üstündür. Onlar, dînin inceligini Fadl kadar bilmiyorlardı

diyor. Yazıları birbirini tutmuyor.

Sahte olan bu Bektâsîler, Sî’î de, Alevî de degildir. Müsrikdirler. Yehûdîler ve

masonlar tarafından desteklenerek, câhil müslimânları dinden çıkarmakdadırlar.

Yeni aldatılanlara, (Câvidân)ı göstermeyip, kendilerini Alevî olarak tanıtıyorlardı.

Hâlbuki, Sî’î âlimleri de, bu sahte Bektâsîlerin Alevî olmadıgını, kâfir oldugunu

söylemekdedir.

4 — Harâmlara, yalan söylemege câiz dedikleri için, (Hamzanâme) ve (Battâl

gâzî) gibi çesidli kitâblar yazdılar. Baba denilen ulularından uydurma kerâmetler

anlatdılar. Istanbulda Merdiven köyündeki tekkelerinin kurucusu olan (Ahmed baba),

gençleri toplayıp, ismi bilinmiyen babalardan biri söyle uçmus, bir ânda Sâma

gitmis, falan gün, beni falan meyhâneden kaldırın demis, o gün gitmisler, küpün

dibinde ölü bulmuslar. Baska bir baba, arslana binmis, okyânusu dolasıp gelmis

derdi. Bunun hocası olan Halîl baba da, Samatyada, bir evde gençleri toplıyarak

yalanlar söylerdi. [(Kâsif-ül-esrâr) kitâbının sâhibi, devâm ederek diyor ki,] orada

bulunarak, babayı rezîl etdim. Ev sâhibi de, beni evinden kovdu. Yalanlarından

biri de, herkese mal, rütbe, evlâd verilmesi, insanların ölmesi, hastaların iyi olması,

babaların elindedir derler. Nemâzı bir kerre kılmak farzdır. Oruc da, ömründe

bir gün tutmak farzdır. Gusl de, ömründe bir kerre farzdır. Gusl edip de, vücûdünüzü

hırpalamayınız derlerdi. Bunlara inanıp, dinden çıkanlara esrâr söylemege baslarlardı.

Muhammed dedikleri (hâsâ) Alî idi. Allah dedikleri de (hâsâ) Alîdir

derlerdi. Bir kimse, aklını kaçırıp, buna da inanırsa, bunların hepsi Fadldır derler.

Her kötülük, fuhs sana mubâh oldu derler. Bunu oturak âlemine sokarlardı.

Tarîkat, oniki dânedir derlerdi. Bu nasıl seydir denilse, sen hâcı Bektâs-ı Velî-

– 501 –

yi inkâr mı ediyorsun derlerdi. Hâlbuki, hâcı Bektâs-ı Velî hazretleri, islâmiyyete

uyar, sünnet-i seniyyeden ayrılmazdı. Talebesi de böyle idi. Fekat, sonra gelen câhiller,

aldatılıp, Bektâsîlik adını, bu dinsiz hurûfîler, kendilerine mal etdi. Çok sükür bugün,

bu sahte bektâsîler kalmadı. Simdi Türkiyede bulunan Bektâsîlerin hepsi hakîkî

müslimândır. Sünnî olan müslimânlarla kardes olarak yasamakdadırlar.

Hurûfîlerin yalanlarından biri de, Bektâsîler içinde ba’zı azgınları var ise de, bizim

babamız öyle degildir, derlerdi. Hâlbuki, sahte Bektâsî, içki içerdi. Hiç nemâz

kılmazlardı. Böyle kimselere Bektâsî denilir mi? Bunların en meshûrları olan

Osmâncıkda (Koyun baba), Elmalıda (Abdal Mûsâ), Eskisehrde (Sücâ’eddîn), Dimetokada

(Kızıl deli), Kalkandelende (Sersem Alî) adındaki babaları, hep (Câvidân)

okumakda, kâfirligi yaymakda idiler. [Koyun babanın, sahte Bektâsî tarîkatinin

dervislerinden oldugu, (Müncid) lügatinde de yazılıdır.]

Sahte Bektâsîler bıyıklarını uzatırlar. Bıyık uzatmak hazret-i Alînin sünnetidir

derlerdi. Bıyık kesmek, Mu’âviyenin sünnetidir derlerdi. Hâlbuki, bıyıkları kısaltmak,

hadîs-i serîflerle emr edildi. Bıyık kısaltmak, sünnet-i müekkededir. Bunlar,

seviyoruz dedikleri hazret-i Alînin, bu sünneti yapmadıgını, düsman oldukları hazret-

i Mu’âviyenin ise, sünnete uydugunu söylüyorlar. Bıyıkları kısaltmak için,

(Buhârî-yi serîf)de çesidli hadîs-i serîfler var. Hazret-i Alînin “radıyallahü teâlâ

anh” bu emrlere uymadıgını söylemek, onu sevmek degil, ona düsmanlık etmek

olur. Düsmana korkunç görünmek için, bıyıkları, tırnakları muhârebede uzatmaga

izn verildi. Baska zemânda uzatmak mekrûh oldu. Fadlullah-ı Hurûfî, kas,

kirpik, bıyık gibi kıllar, bir mukaddes harfin insanda görünüsüdür. Meleklerin Âdeme

secde etmesine sebeb, bu zuhûrâtdır. Bıyık mukaddesdir. Kesmesi, büyük

günâhdır dedi. Sâh Ismâ’îl, bıyıgını uzatmagı, hurûfîlerden aldı. Sünnîlere benzememek

için, acemlerin bıyıklarını uzatmasını emr etdi. Gençleri aldatmak için, hazret-

i Alînin sünnetidir dediler. O büyük imâma iftirâ etdiler.

Hurûfî tarîkatinin zikrleri, ibâdetleri, okumaları yokdur. Her sabâh pîrin evinde,

meydân odasına toplanırlardı. Birisi, bir elindeki tepsi içinde, adam sayısında

serâb kadehi ve birer dilim ekmek, peynir olarak odaya girer. Bunu saygı ile ve bir

agızdan gülbânk okuyarak karsılarlardı. Herkesin önüne gelerek birer dâne verir.

Ta’zîm ile alır, yüzlerine sürer, sonra yirler, içerlerdi. Bütün ibâdetleri bundan ibâretdi.

Evli olanı, kadınlarını, kızlarını da, toplantıya getirir. Içerler ve dans ederler.

Birisi, birinin kadınını veyâ kızını begenirse, erkege gelip, sizin bagçeden bir

gül koparacagım der, izn ister. O da, zevcesini çagırıp, bu canın talebini hak et der.

Sonra takbîl ederdi. Bu taleb karsılıklı olursa, iki adam da babanın önüne gelip,

izn isterler. Baba izn verince, ömrleri boyunca, birbirlerinin ayâlini istifrâs ederlerdi.

Simdi Türkiyedeki Bektâsîlerde ve alevîlerde böyle kötülükler yokdur.

Hurûfî tarîkatinin babaları, papaslar gibi günâh çıkartırlardı. Günâh sanılan bir

seyi yapınca, babanın önüne gelir. Baba, kulagını çekerek afv eder. Günâhı büyük

ise, al malını gör yolunu der veyâ yalvarır. Baba da kırklar kurbanı kes, yâhud üçyüzler

nezri ver der. Birkaç lirasını alıp, afv etdim derdi. Hurûfî tarîkatindeki kadınlardan

biri, Hurûfî olmıyan bir adam ile bulussa, babaya gelip, üzerimden bir

köpek atladı der. Baba, para alır, afv olur. Her babanın yolu baska idi. Bir toplantı

gecesinde, babanın önüne bir kadın gelip bas egdi. Baba buna, bukagı çöz dedi.

Baba diledigi birine, kalk su bacıyı tomruga vur dedi. Adam, kadınla bir odaya

çekildiler. Bir derdine dermân arayan bir kadın, bir hurûfî kadınına sorar. O da,

bizim baba iyi büyü yapar diyerek, tekkeye götürür. Soyun! Baba geliyor derler.

Kadın olmaz der ise de, sakın ha. Buradan sır çıkmaz, cenâzen çıkar diyerek korkuturlar.

Kadın teslîm olur. Sonra, getiren kadın, buna, babanın isi, kötülük degildi.

Hazret-i Alînin sünnetini yapdı der. Bunlarda, halâl, harâm diye birsey olmadıgından,

en asagı kâfirlerin bile yapamıyacagı, çirkin, alçak isleri yapmakdan çekinmezler!

[(Kâsif-ül-esrâr) kitâbının yazdıgı bu çirkin seyler, simdi Türkiyede bu-

– 502 –

lunan alevîlerde ve hakîkî bektâsîlerde yokdur. Simdi, memleketimizde, sahte bektâsî

tarîkati denilen hurûfîler mevcûd degildir.]

Garbî Trakyada, kal’a dısında (Gül Baba) denilen yerde, Zülfikâr adındaki bir

sahte Bektâsî babası, Nevruz günü kadın erkek hurûfîleri toplayıp, içerler. Serhos

olunca, (Su dagları ben yaratdım, su çınar agacına emr etsem, bana secde eder,

su ölülere emr etsem kalkarlar) gibi sözlerle, herbiri tanrılık da’vâsında bulunur.

Sonra Mürtezâ isminde bir sahte Bektâsî, ayaga kalkıp, Muhammedin

esegi kim ise gelsin der. Içlerinden biri gelip, tekbîr ile üzerine biner. Bir eline serâb

sisesini, bir eline de kadeh alıp, hurûfî tarîkatindeki kadınlar arasına girer. Tekbîr

ile serâb dagıtmaga baslar. Bütün kadınlar içdikden sonra, erkekler tarafına

gelir. Nemâz kılalım diye bagırır. Hepsi kalkar. Kıbleye arkalarını dönüp, babaları

imâm olup, söyle kılarlar: (Nemâz yalandır. Ben nemâza inanmam, ben nemâz

kılmam) diye bagırdıkdan sonra secdeye yatarlar. Babaları, secdede bir

ayagı ile bir elini yukarı kaldırıp bagırır. Bu Mürtezâ, iki zevcesini çıplak olarak

ellerinden tutup, uzakda bulunan müslimânlardan Sâmî begin yanına gelir. Gördün

mü? Bektâsîlik ne güzeldir degil mi? Sen de Bektâsî olsan, çok iyi olur.

Uzakda mahrûm oturacagına, bizimle birlikde zevk ederdin, der. Kadın erkek sahte

Bektâsîler, yürüyüp, ta’tîl günü hava almaga çıkan müslimân âileleri üzerine

saldırırlar. Buraları bizimdir. Bizden olmıyanların burada ne isi var derler. Çarsaflarını

yırtarlar. Zevallı kadınlar, can kurtaran yok mu diye bagırarak kaçar. Erkekleri

az olup, kadınları kurtaramazlar. Kal’ada bulunan topcu askerleri feryâdı

isitip, imdâda gelirler. Hurûfîleri dagıtırlar. Kâfirlerin bile yapamıyacagı böyle

alçakça bir islâm düsmanlıgı, bu bölgenin vilâyet mektûbcusu vekîli bulunan

Mustafâ beg de, Bektâsî oldugu için, örtbas edilir. Mason gazetelerinde de, baska

seklde yazılır. 1288 [m. 1871] yılında olan bu igrenç davranıslar, hamiyyetli müslimân

halk tarafından, büyük bir dilekce ile Istanbulda, sadâret-i uzmâya [Basvekillige]

bildirilir. Cezâları verilir.

Bektâsî mubârek ismi altında gizlenen bu yalancıların kâfir olduklarını gösteren

kitâblarından biri de, (Hakîkatnâme) kitâbıdır. (Câvidân)ın serhlerinden biridir.

Bir kitâbları da, Emîr Alînin yazdıgı (Mahsernâme)dir. Bir kitâbları da,

(Mukaddemet-ül-hakâyık) kitâbıdır. (Asknâme)deki küfrleri tekrârlamakdadır.

Bunlara inanmıyanlara la’net etmekde, öldürülmelerini emr eylemekdedir. Bir kitâbları

da (Viran abdal) risâlesidir. Bu kitâb, sırlarından olmayıp, müslimânları aldatıp

dinden çıkarmak için okurlar. Hazret-i Âiseye “radıyallahü anhâ” iftirâ etmekde,

Imâm-ı a’zama “rahmetullahi teâlâ aleyh” hâricî deyip, kötülemekdedir.

Fadl-ı Hurûfînin (Câvidân)daki yazılarını, hazret-i Alînin sözleri diye yazmakdadır.

Birçok uydurma abdest, nemâz ve ibâdetler anlatmakdadır. Bir kitâbları da,

(Âhıretnâme)dir. (Asknâme) gibi küfr doludur. Fadl-ı Hurûfînin tanrı oldugunu

isbâta ugrasmakdadır. Bir kitâbları, (Risâle-i Fadlullah)dır. Bir kitâbları da, (Tuhfet-

ül-Ussak)dır. (Risâle-i Bedreddîn) ve (Risâle-i nokta) kitâbları da, hep (Câvidân)

ın serhleridir. Bir kitâbları da, (Risâle-i Hurûf)dur. Birisi de, (Türâbnâme)

dir. Birisi de, (Vilâyetnâme)dir. Bunların çogu fârisîdir.

Bütün kitâbları altmıs kadardır. Hepsi, Allahü teâlâyı inkâr etmege ve ahkâm-ı

islâmiyyeyi kaldırmaga dayanmakda, Fadl-ı Hurûfîye tapınmaga sürüklemekdedir.

Bütün kâfirlerden, bütün fırkalardan dahâ kötü oldukları, yukarıdaki bilgilerden anlasılmakdadır.

(Kâsif-ûl-esrâr) kitâbının yazısı burada temâm oldu.

1327 [m. 1909] senesinde Istanbulda basılan A.Rıfkı efendinin (Bektâsî Sırrı)

kitâbında diyor ki, (Bektâsîlik, hâcı Bektâs-ı Velî ve Lokman Horasânî ve hâce Ahmed

Yesevî vâsıtaları ile Bâyezîd-i Bistâmîye ve Ondan Ebû Bekr-i Sıddîk hazretlerine

ulasır. Ahmed Yesevîden ayrılan iki koldan Bektâsîler ve Hâcegân hâsıl olmusdur.

Hurûfîlik, dalâlet yoludur. Bektâsîlik hidâyet yoludur. Hurûfîlik, islâmiyyet

ile ve tesavvuf ile ilgisi olmıyan Ismâ’îliyyenin bir koludur. Kur’ân-ı kerîmi key-

– 503 –

fe, tarîkatlerine göre te’vîl etmislerdir. (Zerre-nâme), (Iskender-nâme), (Fadîletnâme),

(Hakîkatnâme) ve (Risâle-i Istivâ) gibi kitâbları, sî’îler arasında yaygındır.

Bektâsîlerin, (Vilâyetnâme), (Kaygusuz Abdâl risâlesi), (Hutbetülbeyân), (Seyyid

Nesîmî dîvânı), (Küçük vilâyetnâme), (Terzi Alî dede risâlesi) ve (Türâbî Alî

dede risâlesi) gibi kitâblarının hurûfîlikle hiç ilgileri yokdur. (Vâridât-i ilâhiyye)

kitâbının sâhibi, Samavne kadısının oglu seyh Bedrüddîn ve halvetî tarîkatinden

Niyâzî Mısrî ve Bayrâmîden Hamza Bâlî ve Ismâ’îl Ma’sûkî, hurûfî degildirler).

Müncî baba seyh Muhammed Süreyyâ da, (Tarîkati aliyyeyi Bektâsiyye) kitâbında,

(Ehl-i sünnet olanlar, Alînin sî’asıdır. Alîye mensûb olan, bizzarur ehli sünnetdir.

Bektâsîlik için, ister sî’a desinler, ister sünnî desinler, bizce müsâvîdir. (Câvidân)

kitâbının hakîkî bektâsîlikle kat’iyyen bir ilgisi yokdur. O kitâb, islâm

ahlâkını temelinden yıkmakdadır. Hurûfîlik, islâmiyyeti hiçe saymakda, sefâheti,

içkiyi ibâdet yerine koymakdadır) diyor. Görülüyor ki, hakîkî bektâsîler, sî’îligi

ve sünnîligi, Ehli beyti sevmekde birlesdirmekdedir. Hâlbuki sî’îlik, Eshâb-ı kirâmı

sevmemek demekdir. Sünnî olmak ise, Ehli beyti de ve Eshâb-ı kirâmın hepsini

de çok sevmek demekdir. Hakîkî bektâsî oldugunu bildiren, ya’nî Hâcı Bektâs-

ı Velî “rahmetullahi teâlâ aleyh” hazretlerinin yolunda olan Bektâsîler, sî’î olmagı,

bir bakımdan red etmiyorlar ise de, hurûfî tarîkatinin kötülüklerinin bunlarda

bulunmadıgı anlasılmakdadır. Bugün memleketimizde bulunan alevîlerde

ve bektâsîlerde, hurûfî tarîkatindeki kötülüklerin hiçbiri yokdur. Türkiyedeki alevîlerin

ve bektâsîlerin ve sünnîlerin hepsi, Ehl-i beyt-i nebevîyi çok sevmekde ve

birbirlerini kardes bilmekdedirler.

Yavûz Sultân Selîm hânın Sâh Ismâ’îl ile harb ederek sî’îlere büyük darbe indirmesinin

mühim bir sebebi de, büyük Ehl-i sünnet âlimi Molla Arabın ögütleridir.

(Mir’ât-i kâinât)da diyor ki, (Molla Arabın ismi, vâız Muhammed bin Ömer

bin Hamzadır. Babası ile dedesi Mâ-verâ-ün-nehrden Antakyaya gelmisdir. Molla

Arab burada tevellüd etmisdir. Küçük yasda, Kur’ân-ı kerîmi, Kenz ve Sâtibî ve

ba’zı metnleri ezberledi. Babasından ve amcaları seyh Hüseyn ve seyh Ahmedden

ders aldı. Halebde ve Kudüsde çok sey ögrendi. Hacdan sonra, Mısrda imâm-ı Süyûtîden

ve Sa’bîden hadîs icâzeti aldı. Mısrdaki çerkes sultânlarından melik Kaytbay

tarafından vâiz ve müftî yapıldı. Sultân için (Nihâyet-ül-fürû’) fıkh kitâbını yazdı.

901 [m. 1496] de Sultân vefât edince, Bursaya, sonra Istanbula geldi. Ikinci Bâyezîd

Hân için yazdıgı (Tehzîb-üs-semâil) ve (Hidâyet-ül’ibâd-ilâ-sebîl-ir-resâd)

kitâbları söhretini artdırdı. Yundu seferine katılıp, Meton sehrinin fethine sebeb

oldu. Sultân Selîm hânı sî’îlerle cihâda tesvîk ve tahrîk eyledi. Bu maksadla (Essedâd

fî fedâil-il-cihâd) kitâbını yazdı. Çaldıran seferine katılıp, askere va’z ederek

cesâret verirdi. Muhârebede düâ eder, Pâdisâh, Âmîn derdi. Sarayköy ve Üskübde

on sene va’z ve nasîhat ederek çok kâfirin hidâyetine sebeb oldu. Sultân Süleymân

hân ile de Engürüs seferine katılıp, zafer için yapdıgı düâları makbûl-i ilâhî

oldu. Sonra Bursaya gelip çesidli kitâb yazdı. Kimyâ bilgisi de çokdu. Iki mescid,

iki de câmi’ yapdı. 938 [m. 1532] de vefât etdi. Bursada, molla Arab mahallesinde,

molla Arab câmi’i yanındaki türbesindedir. Sîret-i Nebevîyi bildiren (Tehzîb-

üs-semâil) ve (El-mekâsid fî fedâil-il-mesâcid) kitâbları meshûrdur. Hâl tercemesi,

(Sakâyık) kitâbında uzun yazılıdır.)

Evliyâya kim bakarsa, ten gözîle serseri,

bî basardır, cânı yokdur, ölüdür, degil diri.

Evliyâ cândır, gerekdir can gözîle bakıla,

zîrâ ki, canlı kisiler, câna olur müsteri.

– 504 –