TARİH BİLİMİNE GİRİŞ
Tarihin Tanımı: Tarih geçmiş zamanlarda yaşayan insan topluluklarının her türlü faaliyetlerini Yer Ve Zaman bildirerek, Sebep-Sonuç ilişkisi içinde anlatan bilim dalıdır.
Tarihin Konusu Nedir? : Geçmiş zamanda yaşayan insan topluluklarının her türlü faaliyetidir.
Tarih Anlatımında Yer Ve Zamanın Önemi Nedir?
1)- Yer ve zamanın belirtilmesiyle olayın gerçek olup olmadığını anlarız.
2)- Olayın geçtiği yer ile olayın meydana geldiği zaman dilimi o olayın sebep ve sonuçlarını belirlememizde gereklidir. Çünkü o yerin iklimi, yaşam şartları, madenleri, o zaman içindeki nüfusu, o zaman içindeki toplumsal değerler olayın meydana geliş sebeplerini oluşturabilirler.
Sebep-Sonuç İlişkisinin Önemi Nedir?
Bütün olaylar bir zincirin halkaları gibi birbirine bağlıdır. her olay kendisinden önceki olayın Sonucu, kendisinden sonraki olayın Sebebi'dir. Önceki olayı bilmezsek, sonraki olayı kavrayamayız.
Olay Nedir? Olgu Nedir?
Olay: İnsanları ilgilendiren sosyal, ekonomik, kültürel, dini ve benzeri alanlarda meydana gelen oluşumlardır.
Olgu: Oluşum süreci içinde ya da başka bir şeyin belirtisi olarak gözlemlenmiş olaylardan ibarettir.Örnek: Anadolu'nun Türkler tarafından fethi Olayıdır. Anadolu'nun Türkleşmesi OLGU’ dur.
Tarih Felsefesi Nedir?: Tarihi tecrübeleri günümüz meselelerinin çözümü için yeniden yorumlamaya Tarih Felsefesi denir.
Tarihin Tasnifi(Sınıflandırılması)
1)- Zamana Göre Sınıflandırma: (Örnek: Ortaçağ tarihi,15. yüzyıl tarihi gibi...)
2)- Mekana(Yer) Göre sınıflandırma: (Örnek:Türkiye Tarihi,Avrupa tarihi gibi...)
3)- Konuya Göre Sınıflandırma: (Örnek: Tıp Tarihi, Sanat tarihi gibi...)
Tarihi Neden Sınıflandırıyoruz?
Tarihi Zamana, Mekana ve Konuya göre sınıflandırmamızın nedeni öğrenmeyi, öğretmeyi, araştırmayı kolaylaştırmaktır.
Tarihin Yöntemi: Tarihi olayları araştıran bir tarihçi sırasıyla aşağıdaki yöntemleri uygular.
1)-Kaynak Arama: Önce olayla ilgili kaynaklar aranır.
Kaynaklar 2'ye ayrılır:
1- Ana Kaynaklar(Birinci el kaynaklar): Olayın geçtiği döneme ait kaynaklardır.
2- İkinci El Kaynaklar: Ana kaynaklardan yararlanılarak hazırlanan kaynaklardır.
Ayrıca kaynakları Yazılı ve Yazısız kaynaklar diye de ikiye ayırabiliriz:
1- Yazılı Kaynaklar: Kitabeler, fermanlar, kanunlar, mahkeme kayıtları, noterlik yazıları, gazeteler, dergiler vb...
2- Yazısız(Sözlü) Kaynaklar: Evler, kaleler, tapınaklar, heykeller, silah, eşyalar, destanlar, efsaneler, fıkralar, atasözleri örf ve adetler vb...
2)- Verileri Tasnif, Tahlil Ve Tenkit Etme:
a)- Tasnif(Sınıflandırma): Elde edilen bilgiler zamana, mekana ve konuya göre tasnif edilir.
b)- Tahlil(Analiz=İnceleme) : Kaynaklardan elde ettiğimiz bilgiler güvenilir mi?
Karşılaştırma yapılarak bilgiler bu yönde incelenir.
c)- Tenkit(Eleştiri): Elde edilen bilgilerin işe yarayıp yaramadığı, hangi bilgilerin kullanılacağı belirlenir.
3)- Sentez(Birleştirme): Kaynaklardan elde edilen bilgiler düzenlenerek yazılması safhasıdır.
TARİHE YARDIMCI OLAN BİLİMLER:
1)- Coğrafya: Tarih olayın geçtiği YER’ in fiziki ve beşeri özelliklerini coğrafyadan öğrenir.
2)- Arkeoloji(Kazı Bilimi): Toprağın ve suyun altında kalmış olan tarihi eserleri ortaya çıkarır.
3)- Kronoloji(Takvim Bilgisi): Tarihi olayların zamanlarını belirleyerek, meydana geliş sıralarını düzenler.
4)- Paleografya: Eski yazıların okunmasını sağlayan bilim dalıdır.
5)- Epigrafya(Kitabeler Bilimi): Taş, mermer gibi sert cisimler üzerine yazılan yazıları inceler.
6)- Sosyoloji (Toplum Bilimi): Sosyal olayları inceler.
7)- Antropoloji: Toplumların ırk yapılarını inceler.
8)- Filoloji:(Dil Bilimi): Dilleri ve diller arasındaki bağları inceler.
9)- Etnografya: Örf,adet, gelenek ve görenekleri inceler.
10)- Diplomatik: Günümüze kadar gelmiş olan resmi belgeleri, fermanları vb. inceler.
11)- Heraldik (Mühür bilimi): Resmi belgelerdeki mühür, arma ve özel işaretleri inceler.
12)- Nümizmatik(Paralar bilimi): Eski Paraları inceler.
Bunlardan başka tarihe yardımcı bilimler arasına felsefe, istatistik, psikoloji, astronomi, Tıp, kimya gibi bir çok bilimi katabiliriz.
Takvim Nedir?: Takvim zamanı günlere, aylara, yıllara bölme metodudur.
Not: İnsanlar zamanı ölçerken ölçü aracı olarak Güneşi ve Ay'ı kullanmışlardır.
Açıklama: Güneşi kullananlar dünyanın güneş etrafında bir tam dönüşünü esas almışlardır.
(365 gün 6 saat) Bu şekilde oluşturulan takvimlere Güneş Takvimi diyoruz.
Ay'ı kullananlar ise Ayın Dünya etrafında 12 kez dönmesini (12 x 29.5 =354) esas almışlardır. Bu şekilde oluşturulan takvimlere Ay Takvimi diyoruz.
Not: Tarihte ilk Güneş Takvimi’ni Mısırlılar, ilk Ay Takvimi’ni Sümerler oluşturmuşlardır.
Açıklama: Her toplum kendi takvimini oluştururken kendileri için önemli saydıkları bir günü Başlangıç olarak kullanmışlardır. Örnek: Romalılar Roma'nın kuruluşunu, Müslümanlar Hicreti, Hıristiyanlar Hz.İsa'nın doğumunu gibi...
TÜRKLERİN KULLANDIKLARI TAKVİMLER:
1)- 12 Hayvanlı Türk Takvimi: Türklerin kullandığı en eski takvimdir. Güneş yılını esas alır .Bu
takvimde her yıl bir hayvan adıyla anılıyordu.
2)- Celali Takvim: Büyük Selçuklular zamanında Melik şah tarafından hazırlatılan bu takvim güneş yılına göre hazırlanmıştı.
3)- Hicri(Hicret) Takvimi: Ay yılını esas alır. Başlangıç olarak Hz. Muhammet’in Mekke’den Medine'ye hicret ettiği 622 yılını alır. Bugün Ramazan, mevlidiler gibi dini günlerde bu takvimi kullanmaktayız.
4)- Rumi Takvim: Osmanlı devletinde resmi ve mali işlerde kullanılmak üzere 19. yüzyıl başlarından itibaren yürürlüğe giren takvimdir. Güneş Yılını esas alır.
5)- Miladi(Milat) Takvimi: 1926' dan itibaren kullandığımız takvimdir. Güneş yılını esas alır. Temeli ısırlılara dayanır. İyon ve Yunanlılar kanalıyla Batıya aktarılmıştır. Romalılar Sezer zamanında
Julyen takvimi olarak düzenlemiş ve kullanmışlardır. Yeniçağda Papa XII.Gregor tarafından yeniden
yapılan düzenlemelerle Gregoryan Takvimi olarak anılmıştır. Günümüzde ise Milat takvimi denilmektedir. Milat takvimi Hz. İsa'nın doğuşunu(sıfır) kronolojinin başlangıcı olarak kabul eder.
HİCRİ TAKVİMLE MİLADİ TAKVİM ARASINDAKİ FARKLAR NELERDİR?
1)- Hicri Takvim AY yılını, Miladi Takvim Güneş yılını esas alır. Bu yüzden ikisi arasında 11 gün
2)- Başlangıç tarihleri farklıdır. Hicri Takvimde başlangıç tarihi Hazreti Muhammet’in Mekke'den
Medine'ye hicret ettiği tarih olan 622 yılıdır. Miladi Takvimde ise başlangıç Hz. İsa'nın doğum tarihi 0 yılıdır.
HİCRİ TAKVİMDEN MİLADİ TAKVİME ÇEVİRME İŞLEMİ
Soru: Hicri 1340 yılını Miladiye çeviriniz. Hicri=1340 Miladi=?
1340 ÷ 32 = 40,6 (Yaklaşık 41)
MİLADİ TAKVİMDEN HİCRİ TAKVİME ÇEVİRME İŞLEMİ
Soru: Miladi 1998 yılını Hicri takvime çeviriniz. Miladi=1998 Hicri=?
1998 - 622 = 1376 1376 ÷ 33 = 41,7 (yaklaşık 42) 1376 +42 = 1418
RUMİ TAKVİMDEN MİLADİ TAKVİME ÇEVİRME İŞLEMİ:
Soru: Rumi 31 Mart 1325 , Miladi=?
+ 13 584 İki takvim arasında 13 gün
______________ 584 yıl fark vardır.
MİLADİ TAKVİMDEN RUMİ TAKVİME ÇEVİRME İŞLEMİ
Miladi 29 Ekim 1923 , Rumi=?
TARİH İLE YAZI ARASINDAKİ İLİŞKİ
Tarih YAZI ile başlar. yazıdan önceki devirler hakkında sağlıklı bilgi edinmek zor olduğundan, bu
dönemlere "Tarih Öncesi Devirler=Prehistorik Devirler" veya "Karanlık Çağlar" denir.
YAZI İLE İLGİLİ ÖNEMLİ BİLGİLER
* Toplumlar ilk olarak resim yazısı kullanmışlardır.
* İlk yazıyı Sümerler bulmuştur.(Çivi Yazısı)
* Bugün kullandığımız alfabeyi, ilk olarak Fenikeliler kullanmış, onlardan Yunanlılar ve Romalılar alarak geliştirmişler ve böylelikle Latin alfabesi ortaya çıkmıştır.
* Yazı, Anadolu'ya ilk olarak Asurlular tarafından Tunç devrinde getirilmiştir.
* Türk Tarihinin ilk yazılı eserleri Göktürk(Orhun) Kitabeleridir.
Çağların Başlangıç Ve Bitiş Tarihleri Neye Göre Tespit Edilmiştir?
Tarihin zamana göre tasnifinde en önemli ayrım "çağlara ayırarak" incelemedir. Çağların başlangıç ve
bitim tarihleri belirlenirken toplumların geniş çapta etkilendiği tarihi olaylar esas alınmıştır.
İlkçağ = Yazının bulunmasıyla(MÖ.3500) başlar, 375 yılındaki Kavimler göçüne kadar sürer. Ortaçağ = 375 Yılındaki Kavimler Göçüyle başlar, 1453 yılında İstanbul'un Fethine kadar sürer. Yeniçağ = 1453'teki İstanbul'un fethiyle başlar, 1789'daki Fransız İhtilaline kadar sürer. Yakınçağ= 1789'daki Fransız ihtilaliyle başlar, günümüze kadar sürer. Açıklama: Zamanı çağlara bölmek yapay bir bölme işlemidir. Mesela: İstanbul'un fethi, Avrupa ve Asyayı etkileyen önemli bir tarihi olaydır. Ancak bu olay o sırada Amerika ve Afrika kıtasında yaşayan insanları doğrudan etkilememiştir. Yine Mısır ve Mezopotamya'daki insanlar yazıyı kullanırlarken, dünyanın diğer bölgelerindeki insanlar ancak yüzlerce yıl sonra yazıyı kullanmışlardır.
| 
