KALITIM
Genel Kavramlar
Gen :Kromozom içinde bulunan DNA'nın işlevsel olarak en küçük birimidir.Her gen özellik belirtir örneğin bir gen gözümüzün rengini yada saçımızın şeklini belirleyebilir
Lokus : Genlerin DNA üzerindeki yeridir
Allel Gen : Aynı özellik üzerinde etkili olan genlerdir allel genlerin biri söz konusu özellik üzerinde diğerinden farklı bir etkiye sahip olabilir
Homolog Kromozom : Karşılıklı kromozomlarında allel genleri bulunduran kromozomlardır.Homolog kromozomların biri anneden diğeri babadan gelir.Bir homolog kromozom çiftindeki kromozomların birinin en uç kısmında boy uzunluğuna etki eden bir gen varsa onun karşısındaki kromozomunda aynı kısmında aynı özellik üzerinde etkili bir gen bulunur
Genotip : Canlının sahip olduğu genlerin tümüne denir
Fenotip : Canlının dış görünüşüne denir,genotipin etkisiyle belirlenir.Fenotip yaşa bağlı olarak değişime uğrayabilir
Not: Genotip canlının özelliklerinin kodlarla gösterimi fenotip ise dış görünüşe göre belirlenmesidir...
örneğin bir sarışının saçı fenotipte ''sarı saç'' iken genotipte ''a''
siyah saçlı birinin saçı fenotipte ''siyah saç'' iken genotipte ''A'' şeklinde olabilir
Homozigot Birey : Birey üzerindeki allel genlerin söz konusu özellik için aynı şeyi desteklemesidir
örneğin sarı saç geni ''a'' ve siyah saç geni ''A'' olsun; bir canlıdaki 2 allel gen aynı olursa homozigottur(AA,aa)
Heterozigot Birey : Allel genlerin söz konusu özellik için farklı şeyleri desteklemesidir
örneğin yukarıdaki saç örneğinde kişi hem siyah saç geni hemde sarı saç genini taşıyorsa bu özellik açısından heterozigot bireydir (Aa)...Heterozigot bireylerde özelliği ortaya çıkan genler baskın gen,özelliği ortaya çıkmayan ise çekinik gendir...siyah saç geni sarı saç genine baskın olduğundan örnekti kişinin saçları siyah olur...
Baskın Gen : Genotipte büyük harfle gösterilirler, hem kendilerinin olduğu homozigot durumlarda hemde heterozigot durumlarda ortaya çıkarlar yani allel gen çiftlerinin en az biri baskın gen ise baskın gen öözelliği görülür
Çekinik Gen : Genotipte küçük harflerle gösterilirler,sadece kendilerini olduğu homozigot durumlarda görülürler eğer heterozigot bir durumda özelliklerini ortaya çıkaramazlar allel genlerin 2'side çekinik olmalıdır...Bu yüzden insanlarda çekinik gen özellikleri baskın gen özelliklerine göre daha az görülür
Bağlı Gen : Aynı kromozom üzerinde bulunan genlerdir.
1 2
|_a A_| yandaki zincirde a,B,c genleri birbirlerine bağlı genlerdirler.A,B,c genleride bağlı genlerdir
|_B B_|
|_c c_|
GENLER YARDIMIYLA
KROMOZOM SAYISI, GAMET ÇEŞİDİ, GAMET ORANI HESAPLAMA
1)Basitçe Gen Verildiğinde
Bir canlının genleri AaBbCCDDee şeklinde olsun o halde bu canlının kromozomları şu şekildedir
HKG=Homolog kromozom grubu
K=Kromzom
HKG1 HKG2 HKG3 HKG4 HKG5
K1 K2 K3 K4 K5 K6 K7 K8 K9 K10
|-A a-| |-B b-| |-C C-| |-D D-| |-e e-| şekildede görüldüğü üzere 5 homolog kromozom gurubu var.Bir homolog kromozom grubu 2 kromozom dan oluştuğuna göre genleri böyle olan canlının toplam 10 kromozomu vardır.
n
Oluşacak Gamet Çeşidi ise 2 üssü n formülüyle hesaplanır => 2 burdaki n heterozigot allel gen sayıdır yukardaki genler Aa,Bb heterozigot genlerdir o halde oluşabilecek gamet çeşidi sayısı 4 olur.Bunun sağlamasını yapalım oluşabilecek gametler şöyledir ; 1.ABCDe 2.AbCDe 3.aBCDe 4.abCDe
n
Gamet oranı da 1/2 şeklinde hesaplanır n heterozigot gamet sayısıdır.gamet oranına 1/(gamet çeşidi)'de diyebiliriz o halde gamet oranımız 1/4'tür
2)Bazı Genler Bağlı Olursa
Üstte olduğu AaBbCCDDee şeklindeki genlere sahip bir canlı olsun ama bu sefer canlının Ab genleri bağlı olsun o zaman kromozomları şöyle olur
HKG1 HKG2 HKG3 HKG4
K1 K2 K3 K4 K5 K6 K7 K8 A ve b genlerin bağlı olması demek
|-A a-| |-C C-| |-D D-| |-e e-| bunların aynı kromozomda olması demektir
|-b B-| o halde K1 de A ve b genleri olurken bu K1'e karşılık gelen homolog kromozomda geriye kalan a ve B genleri birbirine bağlı halde bulunur.
n
Oluşacak Gamet Çeşidi sayısı yine 2 formülüne göredir ancak n sayısı için heterozigotları sayarken bağlı olan heterozigotlu genleri 1 olarak alırız CC,DD,ee homozigot ve Aa ve Bb genleri bağlı oldupuna göre n=1 ve sonuç 2'dir.Sağlamasını yapalım
1.AbCDe 2.aBCDe oluşabilecek 2 gamet çeşididir
Not :Eğer bağlı gen grubunun içinde hiç heterozigot gen yoksa bunu n e katmayız yani Ab genlerinin yanısıra CD genleride bağlı olsa n sayısı gene 1 olurdu bu 2 genin bağlı olmasıyla değişecek tek şey ise kromozom sayısı olurdu...
Gamet oranıda 1/2 olur...
3) Krossing Over Gerçekleşirse
Krossing Over olursa bağlı gen içindeki heterozigot genleri sanki bağlı değillermiş gibi ayrı ayrı sayarak gamet çeşidi sayısını buluruz AaBbCCDDee şeklindeki genlere sahip canlıda Ab bağlı genler olur ve tüm homolog kromozomlarda krossing overa uğrarsa kromozom sayısı gene üstteki gibi 8 olur çünkü krossing overla sadece kromozomlar gen takası yaparlar ortaya fazladan bir kromozom çıkmaz yada herhangi bir kromozomun kaybolması gibi bir durum söz konusu olmaz...
HKG1 HKG2 HKG3 HKG4
K1 K2 K3 K4 K5 K6 K7 K8
|-A a-| |-C C-| |-D D-| |-e e-|
|-b B-|
2
Canlıda Oluşabilecek Gametler Çeşidi Sayısı 2 =4 olur.Aa ve Bb genleri bağlı olmasına rağmen hiç bağlı değiillermiş gibi ayrı ayrı ayrı saydık çünkü krossing over vardır.Olaşabilecek gametler şöyledir
1.AbCDe 2.aBCDe 3.ABCDe 4.abCDe
1 ve 2 nolu gamet tipleri K1 ve K2 nin hem A ve a genlerini hemde B ve b harflerini takas etmeleri sonucu oluşur...
3 ve 4 nolu gamet tipleri ise sadece A ve a yada sadece B ve b genlerinin değişmesiyle oluşan gamet türleridir başlangıçtaki gen dizilime baktığımızda (A ve B) ve (a ve b) genleri aynı gamette bulunamaz ama sadece a ve A genleri değişirse bu mümün olur yada sadece b ve B genleri yer değiştirirse ki krossing over da bunu sağlar.
