Tarihin en önemli bilimsel buluşlarından biri olan “insan vücudunun genetik haritasıönın çıkarıldığı, dün resmen açıklandı. ABD başkanı Bill Clinton ile İngiltere Başbakanı Tony Blair’in Washington ve Londra’da dün aynı anda açıkladığı gelişme, bilim çevrelerinde ilk çağlarda ‘ateşin keşfi’, yakın çağlarda da ‘atomun parçalanması’ ile ‘aya gidilmesi’ kadar önemli bir buluş olarak tanımlanıyor.
Hastalıkların genetik nedenlerinin ortaya çıkarılmasına yol açacak buluş sayesinde, pek çok ölümcül hastalığa çare bulunabilecek. Böylece bilim dünyası, belki de birkaç nesil sonra insan ömrünü, şu anda hayal bile edemeyeceği kadar uzatmayı başarabilecek.
Riskler ortaya çıkacak
Bilim dilinde “Human Genome" (İnsan Genom’u) olarak anılan ve DNA (Disoksi Ribonükleik Asid) sıralarından oluşan dizin, bir organizmadaki tüm genetik malzemenin birleşiminden ibaret. Bu genetik malzemenin diziliş ve faaliyeti ile ilgili sırlar, aynı zamanda o organizmanın, ya da bizi ilgilendiren kısmıyla insan vücudunun, doğumdan ölüme neler yaptığı ve ne tür tehlikelere maruz kaldığı konusunda soruların yanıtını içeriyor.
İşte bu hayati soruların yanıtını ortaya çıkarmak için onlarca yıldır sürdürülen çalışmalar, ‘insanın gen haritasının’ çıkarılmasıyla büyük hız kazanmış oluyor. Çünkü böylece bilim adamları, önümüzdeki birkaç yıl için hesaplanan zaman sınırından çok daha önce ‘şifreyi çözerek’, özledikleri yanıtlara ulaşıyor.
Tıpta ‘Altın çağ’ başladı
Bilim adamları, DNA kodlarının tam olarak çözülmesinin birkaç yüzyıl sürebileceğini, ancak eldeki bulgularla bile tıp ve eczacılık alanlarında büyük bir devrimin eşiğine gelindiği belirtiyor.
Uzmanlara göre, tıpta ‘altın çağın’ başlangıcı sayılan bu ‘gen haritası’ sayesinde, doktor ve pataloglar kısa vadede hastalık teşhisinde daha fazla bilgi ile donanacak ve ‘yan etkiden arındırılmış’ ilaç ve tedavi yöntemleri geliştirebilecek.
İnsanın ‘imalat’ sırları
İngiltere’nin önde gelen bilim adamlarından Doktor John Sulston ise, varılan sonucun bilimsel olduğu kadar ‘felsefi’ bir eşiğin aşılması anlamına geldiğini vurguladı. Sulston “Artık elimizde, insanoğlunun nasıl imal edildiğine ilişkin bir el kitabı var" diyerek sonucun akıllara durgunluk veren buluş olduğuna işaret etti.
İnsan genlerini uç uca eklesek...
İnsanın genetik yapısını oluşturan malzeme olan DNA’lar, dört ana kimyasal bloktan oluşuyor. A (Adenin), T (Tymin), C (Cytosin) ve G (Guanin) kodlarıyla anılan bu kimyasal bloklar, kromozomlarla birlikte yaklaşık üç milyar kimyasal ‘üs’te toplanıyor. Her bir insanın vücudunda, bu 3 milyar ‘üs’sün dizilişi kişiye özel bir farklılık gösteriyor. Bu yapının büyüklüğü ve karmaşıklığı, şu örneklerle anlatılmaya çalışılıyor:
İnsan vücudunda yaklaşık 100 trilyon hücre bulunduğu göz önüne alındığında, bu DNA’lar birbiri ardına dizilecek olsa, dünyadan güneşe olan yaklaşık 150 milyon kilometrelik mesafe, tam 600 kere kat edilirdi.
15 yıl içinde kanser ölecek!
DIŞ HABERLER SERVİSİ
DNA haritasının çıkarılmasının tıpta sağlayacağı tüm nimetlerden yararlanmak için yaklaşık elli yıl kadar daha beklemek gerekiyor. ABD’deki Ulusal Genetik Araştırmalar Enstitüsü’nün öngördüğü takvime göre, genetik bilimi sayesinde insan ömrü 2050’de 95 -yazıyla doksanbeş- yıla ulaşacak. Birçok ölümcül hastalığın tedavisinin 25 yıl içinde sağlanmasını öngören genetik takvimdeki bazı dönemeçler şöyle:
2002 - 2003
İnsan DNA haritasının yüzde 100’ü çıkarılmış olacak. ABD vatandaşlarını her türlü genetik ayrımcılığa karşı koruyacak yasalar yürürlüğe girecek.
2002 - 2010
Kanser, şeker hastalığı ve felce yakalanma riskini ortaya çıkaracak ilk genetik testler yapılmaya başlanacak. Hemofili, bazı kanser türleri ve kalp hastalıklarının tedavisinde gen terapisi uygulanmaya başlayacak.
2015
Her insana kendi genetik yapısına göre uyarlanmış ilaç tedavisi uygulanacak. Böylece kanser dahil birçok ölümcül hastalıkla başa çıkılabilecek.
2025
Tıp, genetik bozuklukları düzeltebilecek, anemi gibi bazı doğuştan gelen hastalıkları tarihe gömecek.
2050
Birçok hastalık ilerlemeye vakit bulamadan henüz molekül halindeyken teşhis ve tedavi edilecek. Ortalama insan ömrü 90 ile 95 yıla çıkacak. İnsanda yaşlanmaya neden olan genlerin sırrı çözülerek insan ömrünü daha da uzatmak için çalışmalara hız verilecek.
2050
Irkların oluşumu ve göç yoluyla birbirleriyle karışımı ile ilgili sırlar aydınlığa kavuşturulacak.
Gen haritası için iki proje yarıştı
İnsan vücudunun ‘gen haritası’ ya da ‘el kitabı’ olarak adlandırılan buluş için yıllardır başlıca iki büyük proje yarıştı.
Bunlardan biri, uluslararası çapta ve hükümetlerin resmi fonlarıyla deskteklenen HGP (Human Genome Project), diğeri de ABD’deki Celera Genomics adlı özel firmanın çalışmasıydı. İki projenin bulguları ortak bir noktada birleşmesine karşın, aralarındaki en büyük farkı, Celera’nın ‘patent’ talebinde bulunması, yani bulgularını ilaç firmalarına satarak ticari kazanıma dönüştürmeye çalışması oluşturdu.
Bu iki proje arasında en azından “açıklama" konusunda varılan centilmenlik anlaşması gereği, dün Blair ve Clinton’ın yaptığı resmi duyurular, bilim adamlarının ‘tarihi önem’ konusundaki görüş birliğini yansıttı.
DNA’nın uzun ince yolculuğu
1869
DNA (Dioksi Ribonükleik Asid) bulundu
1953
James Watson ve Francis Crick, DNA’nın yapısını çözmeyi başardılar.
1966
Bilim adamları, proteinler ile amino asitler arasındaki ilişkinin nasıl çalıştığını ortaya çıkardılar.
1973
DNA’lar üzerinde ayrıntılı çalışmalara olanak sağlayan genetik mühendislik faaliyeti başladı.
1983
Bilinen yaklaşık dört bin adet “ırsi" hastalığın nedeni sayılan genlerin araştırılması başladı.
1984
İnsanların DNA “parmak izi" alınmaya başlandı. Suçlular kolayca belirlenir oldu.
1990
15 yıl sürmesi öngörülen ve üç milyar dolara mal olacağı hesaplanan “Genome Projesi" başlatıldı.
1992
Bir Fransız araştırma ekibi, genetik şifreyi çözme yolunda ilk adımları attı.
1993
İngiltere’deki Sanger Centre adlı bilim araştırma laboratuvarı açıldı.
1995
Yaşayan bir organizma ile ilgili ilk Genom çalışması tamamlandı. Aynı yıl ilk kez bir solucanın genomu çözüldü.
1999
DNA’nın muamma sayılan ünlü 22 numaralı kromozomu ortaya çıkarıldı.
2000
Genom projesi tamamlandı.
2003
İnsan genomunun ilk modelinin oluşturulması bekleniyor.
Genlerle ilgili birkaç kısa bilgi
İnsan ve farelerde 60 - 100 bin arası gen bulunuyor. Solucanda 19 bin, mayada altı bin, tüberküloz mikrobunda da dört bin gen yer alıyor.
Clinton: Tanrı'nın dilini öğrendik
DIŞ HABERLER SERVİSİ
ABD Başkanı Bill Clinton, uluslararası çalışmalar sonucu insanların genlerinin haritasının ortaya çıkarılmasını "tarihin en büyük buluşlarından biri" olarak nitelendirdi ve "Tanrı'nın yaşamı yarattığı dili öğreniyoruz" dedi.
Önemli buluşla ilgili Clinton'ın dün Beyaz Saray'da düzenlediği basın toplantısına, İngiltere Başbakanı Tony Blair de uydu bağlantısıyla Londra'dan katıldı. Clinton, genlerin haritasının çıkarılmasının, büyük İtalyan matematikçi, astronom ve fizikçi Galileo Galilei'nin (1564 - 1642) buluşlarıyla eşit öneme sahip olduğunu vurgulayarak, bu buluşla kanser, şeker, parkinson ve alzheimer hastalıklarının tedavisinde yeni bir devir açılacağını anlattı. Clinton, "Tanrı'nın en kutsal armağanının ne kadar harika, güzel ve karmaşık olduğunu daha yakından anlıyoruz" dedi.
Clinton, kısa süre önce çocuk sahibi olan Blair'e de, "Bu buluştan sonra sizin bebeğinizin ömrünün 25 yıl uzayacağını söyleyebilirim" diye seslendi.
Bilim adamının dramı
Projenin ABD ayağını yürüten İnsan Geni Projesi Programı'nın başkanı Francis Collins, gerçek çalışmanın bundan sonra başlayacağını vurguladı.
Baldızını sadece 48 saat önce göğüs kanserinden kaybettiğini açıklayan Collins, "Onu kurtaramadık. Ancak bundan sonraki nesilleri bu tür hastalıklardan kurtarmak için çalışacağız" ifadesini kullandı.
