AYDINLANMA VE FRANSIZ DEVRİMİ
"Monarşi, Tapınakçılar örgütünün torunlarından öldürücü bir darbe aldı."
- Comte de Mirabeau'nun Fransa
- Kralı'nın giyotine yollanmasının
- ardından yaptığı bir yorum.
Bir önceki bölümde, Yahudi önde gelenleri ve Tapınakçı geleneğin temsilcisi olan masonlar arasında kurulan İttifak'ın Batı tarihi üzerindeki büyük etkisini inceledik. Gördüğümüz gibi siyasi egemenlik peşinde olan İttifak, Katolik dininin ve bu dinin temsilcisi olan Kilise'nin gözetiminde kurulmuş olan Avrupa düzenini yıkmak ve onun yerine kendi düzenini yerleştirmek amacındaydı.
Kurulu Avrupa düzeni, kendisini ilahi temellere dayandıran bir düzendi. İnsanlar, bu dünyayı Allah tarafından yaratılan geçici bir yurt olarak görüyorlardı. Bu geçici yurtta tek meşru otorite ise ilahi kökenli otoriteydi. İnsanlar, bir başkasına, ilahi nizama itaat ettiklerini düşünerek itaat ediyorlardı. İnsanların kimliklerini belirlemelerindeki tek kıstasları ise dindi. Irkçılık, bir ulusun diğerinden farklı ya da üstün olduğu gibi düşünceler insanlara yabancıydı. İnsanlar, ekonomik hayatlarını da dine göre belirliyor ve dinin yasak saydığı ekonomik uygulamalardan ki bunların en başında faiz geliyordu kaçınıyorlardı. İktidar, kendisine ilahi kaynaklardan meşruiyet sağlamaya çalışıyordu. Gerçi iktidar monarşilerin ya da derebeylerin elindeydi ve iktidarın babadan oğula aktarılması prensibi yürürlükteydi. Bu aristokrasi sistemi ise dini bir kaynağa dayanmıyordu ama yine de iktidar sahipleri hiçbir zaman dini otoriteye karşı gelmiyor ve ilahi kaynaklı düzene uyma sözü veriyorlardı.
Bu sözkonusu Avrupa düzeni, belirli ölçülerde İslam'a da benzerlik göstermektedir. Çünkü İslam'da da insanlar hayatlarını ilahi nizama göre belirlerler. Dinin kuralları, ekonomik ve sosyal konuları da içerir ve sağlıklı bir Müslüman toplum, ekonomisini de sosyal hayatını da dini kurallara göre düzenler. Otoritenin meşruiyeti ise yine dinden kaynaklanır. Halife, yetkisini herhangi bir dünyevi kıstastan yani parasından, şöhretinden, soyundan vb. değil, yalnızca dinden alır. İnsanlar da ona dini temsil ettiği için uyarlar. (Kuşkusuz Katolik dini, en başta Teslis inancı olmak üzere İslam'a göre sapkın olan pek çok düşünce de içermektedir. Ancak kurduğu toplumsal düzenin, taassup özelliği hariç, İslam'la önemli benzerlikler taşıdığına kuşku yok.)
Yahudi önde gelenleri ve masonlar arasında kurulmuş olan İttifak ise önceki bölümde de ayrıntılı olarak gördüğümüz gibi, sözkonusu Avrupa düzeninden memnun değildi. Çünkü bu düzen, siyasi otoritenin kendisini ilahi kaynaklarla meşrulaştırmasını öngörüyordu ve İttifak'ın da bu şekilde kendini meşrulaştırma şansı yoktu. Kilise tarafından her iki taraf da yani Yahudiler de, Tapınakçılar ve onların devamı olan masonlar da dışlanmışlardı. Aristokrasiye sızıp, iktidarı ele geçirme şansları da yüksek değildi. Çünkü hanedandan bir kişi onları desteklese bile, onun yerine bir başkası geçecekti ve bu yeni yöneticinin kendilerinden olmasını garantileyecek bir imkan yoktu.
Bu noktada, İttifak için tek çıkış yolu, kurulu Avrupa düzenini kökünden değiştirmekti. Politik, sosyal ve ekonomik yönden, Batı yeniden şekillendirilmeli ve İttifak'ın düşmanı olan dini otoriteden koparılmalıydı. İnsanların zihnine dini otoriteyi güçlü kılan düşünceler yerine, İttifak'ın kendi dünya anlayışı yerleştirilmeliydi. Vatikan Papalık Kutsal Kitap Enstitüsü'nde profesör olan ve önceki bölümde, Kabala ile Hümanizm akımı arasındaki ilişkiyi konu eden satırlarını alıntıladığımız Malachi Martin de bu noktaya dikkat çekerek, "Kabalacı hümanistlerin amacı her zaman sosyopolitik değişim olmuştur" diyor.1
Önceki bölümde, "Kabalacı hümanistler"in, masonların ve bizzat gerçek Kabalacılar'ın Avrupa'nın geçirdiği büyük sosyopolitik değişimdeki rollerini ayrıntılı olarak inceledik. Bu güçlerin oluşturduğu İttifak'ın, önce Protestanlık sonra da Aydınlanma hareketleri ile Avrupa'nın dinden kopmasının öncülüğünü yaptığını, dini otoriteyi ve monarşileri politik yönden zayıflattığını gördük. Ancak İttifak yalnızca politik bir değişim yapmakla kalmadı, toplumu ve bireyleri de değiştirdi. Dini otoriteyi zayıflatırken, insanlara da yeni kimlikler vermeye çalıştı. Aydınlanma ile birlikte, insanlar bir dini cemaatin mensubu olmaktan çıkıp, birer "yurttaş" haline getirildiler. ("Yurttaş" tanımı, zamanla yeni bir ideolojik düzenlemeyle "yoldaş"a da dönüşecektir.)
Yahudi önde gelenlerinin yönettiği İttifak'ın insanları bu şekilde dinden koparması, Kuran'da bildirilen, "Yahudilerin yaptıkları zulüm ve birçok kişiyi Allah'ın yolundan alıkoymaları nedeniyle" (Nisa Suresi, 160) şeklindeki ilahi hükmüne de uygundu kuşkusuz.
Önceki bölümde, konunun akışını yavaşlatmamak için, Avrupa'nın yaşadığı bu sosyo-politik değişimin en önemli iki aşaması olan Aydınlanma süreci ile Fransız Devrimi'ne ayrıntılı olarak girmemiştik. Oysa ki, bu iki hareket de son derece önemli ve bunlarla ilgili olarak yapılacak biraz daha ayrıntılı bir inceleme, önemli bilgileri gün ışığına çıkarıyor. Aydınlanma, Avrupa'nın Katolik dünya anlayışından koparken, onun yerine İbrani dünya anlayışının yerleştirildiğini göstermesi; Fransız Devrimi ise İttifak'ın kullandığı yöntemleri açığa vurması bakımından oldukça anlamlı mesajlar içeriyor.
Din ve İdeoloji ya da
Gerçek Cennet ve Sahte Yeryüzü Cennetleri
Avrupa toplumları Aydınlanma felsefesiyle tanışana kadar, bu toplumların aklında pek fazla çözülmemiş sorular yoktu. İnsanın ne olduğu, hayatın ne anlam taşıdığı, insanın nasıl doğruyu bulabileceği ve neyin doğru, neyin yanlış olduğu konusunda farklı düşünceler taşımıyorlardı. Bu soruların cevapları din tarafından verilir; yetkisini yine dini kıstaslardan alan yöneticiler, insanları yönetirdi. Din ahlakının insana öğrettiği temel değerlerin başında da, az önce vurguladığımız gibi, yeryüzünün insan için geçici bir yurt olduğu ve ölümden sonra sonsuz bir hayatın varlığı, insanın bu asıl yurt için çalışması gerektiği, kısaca ahiret inancı geliyordu.
Aydınlanma ise din ahlakını ortadan kaldırdı. Bu durumda yukarıda sözünü ettiğimiz sorulara yeni cevaplar aranmaya ve verilmeye başlandı. İdeolojiler böyle doğdu. Burada ilginç olan, Aydınlanma sonucu doğan bütün ideolojilerin de liberalizm, sosyalizm, ulusçuluk, faşizm gibi hayatın, insanın ve dünyanın ne olduğu konusunda ortak bir "dindışı"lıkta (sekülerizm) buluşması. Diğer bir deyişle, hepsinin, dinin insana gösterdiği temel hedef olan Cennet'ten yüz çevirip, insanlara "yeryüzü cennetleri" vaad etmesi, insanın ölümden sonra neleri yaşayacağını göz ardı edip, yalnızca dünyada neler yaşayacağı ile ilgilenmesi.
Evet, Aydınlanma akımının getirdiği en önemli kavram, gerçekte bu "yeryüzü cenneti" kavramıydı. Aydınlanmacılar, ölümden sonra bir mükemmel hayat beklemenin yanlış olduğunu ve "Cennet"in, insan çabası ile yeryüzünde de oluşturabileceğini öne sürdüler. (İslam'a göre de yeryüzünde adil ve mutlu bir yaşam kurulabilir, ancak bu asla Cennet'in kendisi olamaz, onun bir örneği olabilir.)
Bizim için burada önemli olan, Avrupa toplumlarını Teslis gibi sapkın inançlar da içermesine rağmen ölümden sonrasını öngören bir dini bırakıp, yeryüzü cennetlerine kimin, daha doğrusu hangi anlayış biçiminin yönelttiği.
Aydınlanma felsefesinin mimarları aslında Katolik düşüncesini reddederken "dinsiz"leşmiyor, tam tersine yeni ve daha farklı bir "din"i kabul ediyorlardı. Bu yeni din de ilahları ve putları vardı. Aydınlanmacılar'ın çoğu bir yaratıcının varlığını kabul eden "deist"lerdi. Hıristiyanlıkla bu yeni dinin arasındaki asıl önemli fark, ölümden sonra yaşam (ahiret) düşüncesinin reddedilmesiydi. Kısaca, ideolojilerle birlikte, "yeryüzü cennetleri"ni hedef seçen "ahiretsiz din"ler ortaya çıktı.
Peki acaba Aydınlanmacılar'ın bu "ahiretsiz din" düşüncesine kapılmalarına sebep olan düşünce nedir? Acaba Aydınlanmacılar'ı etkileyen bir medeniyet ve düşünce biçimi, "yeryüzü cennetleri"ni çoktandır arayan bir "din" var mıydı acaba? Bu soruya ışık tutabilecek bir yorumu, Bosnalı Müslümanların lideri ve önemli bir İslam düşünürü olan Aliya İzzetbegoviç yapıyor:
Dinler arasında Yahudilik dünyevi, 'sol eğilim'i oluşturuyor. Dünyevi cennet perspektifini vaad eden ve sonradan ortaya atılan bütün Yahudi teorileri bu eği- limden ileri gelmiştir. 'Eyüp Kitabı' daha bu dünyada gerçekleşmesi gereken adaletin rüyasıdır. Yani öbür dünyada değil, bu dünyada ve hemen şimdi!... Hz. İsa'nın gelmesinden önce Yahudiler, geleceğini haber verdikleri Tanrı Melekutunu hıristiyanlar gibi ahirette değil, bu dünyada bekliyorlardı. Yahudi dini (apocalyptic) edebiyatında Mesih öç alan ve adaleti uygulayan kişi olarak övülmektedir... Doğru dürüst olanların mutsuz oldukları bir dünya anlamsızdır. Yahudi adaletinin ve her 'sosyal' adaletin esas tutumu işte budur. Burada, yani bu dünyadaki cennet fikri özünde Yahudidir ve sadece içeriği bakımından değil, kaynağı bakımından da öyledir. 'Geçmiş ve gelecek tarih için Yahudi kalıbı, bütün devirlerde ezilenlere ve mutsuzlara kuvvetli bir çağrıdan ibarettir. Bu kalıbı Aziz Augustin Hıristiyanlığa, Marks ise sosyalizme aktarmıştır. (B. Russell, The History of Western Philosophy) 'Yeryüzünde cennet' isteyen bütün ihtilaller, ütopyalar, sosyalizmler ve diğer akımlar özünde Eski Ahit (Tevrat) kaynaklıdır, Yahudi kökenlidir.2
Gerçekten de Yahudilik'te, Hıristiyanlık ve İslam'ın aksine ahiret inancı yoktur, tam tersine güçlü bir "yeryüzü cenneti" özlemi, başka bir deyişle "dünyaya bağlılık" vardır. Bu bağlılığın şiddetini Allah Kuran'da şöyle bildirmektedir: "Andolsun, Yahudileri hayata karşı diğer insanlardan ve ortak koşanlardan bile daha ihtiraslı bulursun. (Onlardan) her biri, bin yıl yaşatılsın ister; oysa bunca yaşaması onu azaptan kurtarmaz. Allah, onların yapmakta olduklarını görendir." (Bakara Suresi, 96)
Bu nedenle, Aydınlanma hareketinin gerçek Cennet'ten "yeryüzü cennetleri"ne yaptığı dönüş, bir anlamda, Protestanlık'tan sonra Hıristiyanlıktan Yahudiliğe olan ikinci bir dönüş olarak karşımıza çıkıyor. Hele, Aydınlanma akımının doruğuna ulaştığı, "hedonizm"in (zevkçilik, hayatı yalnızca daha çok zevk alma aracı olarak görme), dünyaya bağlılığın en üst derecede yaşandığı şu dönemde, insanların çoğunun, dünyadan "elini eteğini" çekmeyi emreden Katolik anlayışından çok uzak ve üstteki ayette önemli özelliği belirtilen Yahudiliğe çok yakın olduğu kuşkusuzdur.
"Yeryüzü cenneti" düşüncesinin İbrani öğretisinden kaynaklandığının bir başka ilginç göstergesi de, bu düşüncenin Aydınlanma çağının az öncesinde ortaya çıkan başlıca savunucularının hep İbrani öğretisiyle içli-dışlı örgütlere üye oluşlarıdır. Yazdıkları Ütopya, Güneş Ülkesi ve Yeni Atlantis gibi eserlerinde hepsi de birer "yeryüzü cenneti" modeli geliştiren Thomas More, Tomasso Campanella ve Francis Bacon gibi isimlerin ortak özelliği, Gül-Haç ya da mason derneklerinin seçkin üyeleri arasında yer alıyor olmalarıdır. More'un Kabala'ya olan ilgisi ise zaten ünlü bir konudur. Bu nedenle Ütopya yazarı, Hümanist akımla birlikte Avrupa'da doğan "Hıristiyan Kabalizmi" geleneğinin başta gelen temsilcilerinden sayılmaktadır.
Materyalizm ve İbrani Öğretisi
Aydınlanmanın bir başka özelliği, materyalist felsefeye öncülük etmesiydi. İnsan böylece, mutlak varlığın madde olduğuna, varlığını maddeye borçlu olduğuna inandırılıyor ve maddeye dayalı amaçlara yöneltiliyordu. Bunun açık örneğini, geliştirdiği mekanik evren anlayışıyla bir yüzyıl sonra güç kazanacak olan materyalist düşünceye zemin hazırlayan Isaac Newton vermişti. Ünlü fizikçi, evreni bir saate benzetmişti. Ona göre bu saat Yaratıcı tarafından kurulmuştu ve sonra da kendi kendisine işlemekteydi. İnsan, bu dev saatin, yani maddeden oluşan ve herhangi bir ilahi müdahale olmadan sebep-sonuç ilişkilerine bağlı olarak (determinist) işleyen mekanizmanın bir parçasıydı. Allah evrene karışmadığına göre de, insanın O'na yönelmesinin ve O'ndan istemesinin bir anlamı kalmıyordu; insan bu madde yığını içinde kendi başının çaresine bakmakla yükümlüydü. Allah evrene karışmadığına göre, kuşkusuz dini otorite de dünyaya karışamazdı. Elbette bu son derece sapkın bir düşünceydi.
Bu düşünceyi, yani mekanist evren anlayışını geliştiren Newton'un üst dereceli bir mason ve iyi bir Kabala öğrencisi olduğunu biliyoruz. Acaba maddeci fiziğin kurucusu, kuramını geliştirirken mason kaynaklarından yani Kabala'dan ve İbrani düşüncesinden mi etkilenmişti?...
Yahudi dininin özelliklerini incelediğimizde bu soruya olumlu cevap vermenin mümkün olduğunu görüyoruz. Çünkü Aydınlanmanın öncülüğünü yaptığı materyalizm, Yahudi dininin de en başta gelen özelliğidir. Yahudi dini, "mana" üzerine değil, "madde" üzerine kurulu bir dindir. İnsana vaadettikleri ancak maddi kurtuluştur (dünya egemenliği gibi) ama asla bir manevi kurtuluş vaadetmemektedir.
Bu konudaki tutarlı bazı yorum ve tespitleri, yine Aliya İzzetbegoviç yapıyor. İzzetbegoviç, İbrani dininin materyalist özelliğinden şöyle söz ediyor:
Ölümsüzlükle ilgili öğreti, Yahudilerce hiçbir zaman tam olarak kabul edilmiş değildir. Sadukiler (Hz. İsa dönemindeki bir Yahudi mezhebi) onu Hz. İsa'nın zamanında bile reddediyorlardı. Ortaçağ'ın en büyük Yahudi düşünürü olan Maimonides, ölümsüzlüğün kişisel olmadığını iddia etmiştir ki, bu görüş hemen hemen ölümsüzlük düşüncesinin kendini inkar etmek demektir. Bir başka büyük Yahudi olan Baruch Spinoza daha da ileri giderek, Eski Ahit'in ölümsüzlükten hiç söz etmediğini öne sürüyor. Renan ve ondan sonra Berdjayev, tutarlı olarak, Yahudilerin ölümsüzlük fikrini kabul edemediklerini, çünkü bu fikrin dünya görüşleriyle uyuşmasının mümkün olmadığını öne sürmüşlerdir... Spinoza'nın örneğinde, yeni materyalist felsefenin Yahudiliğin bağrında veya Yahudi geleneğinin kaynaklarında doğuşu çok iyi izlenebilir. Bu gelenekte, dini öz; milli, siyasi ve dünyevi içeriğe göre çok ince ve sığ kalıyor, yani hıristiyanlığa tamamen ters bir durum. Spinoza'nın yazılarında her yere 'Tanrı' yerine 'tabiat' kelimesi konulabilir. Bu konuda kendisi bile açık olarak yol gösteriyor. Tanrı kavramından, şahsi irade, hatta şuurla ilgili herşeyi çıkartarak, Spinoza, bu iki kavramı birbirine yaklaştırır. Aforoz edilmesine rağmen, Spinoza gerçek bir Yahudidir (hahamların onu lanetlemesi yanlış anlamalarından kaynaklanıyordu).3
(Spinoza ile ilgili bir başka ilginç bilgiyi de, Yahudi yazar Henri Serovya, Fransızca yazdığı Kabala adlı kitapta veriyor. Spinoza, Serovya'nın bildirdiğine göre, Kabala ile yakından ilgilenmiş ve düşüncelerini geliştirirken Ka- bala'dan etkilenmiştir.)
 Baruch Spinoza: İbrani öğretisindeki materyalizmi modern felsefeye taşıyan adam... |
İzzetbegoviç'in yorumları, özellikle Spinoza ile ilgili olanları, Yahudi dininin bakış açısının Hıristiyanlıktan (ve İslam'dan) ne kadar uzak ve materyalizmle ne kadar içiçe olduğunun ifadesi .4 Bosna lideri, bu yorumlarının ardından, Yahudilerin tarih boyunca maddesel gelişmelerin ardında olduklarına değinerek, "Yahudilik tarihi, dünyanın iktisadi tarihidir" diyor. Buna ek olarak, siyasi ekonominin ve sosyalist fikirlerin en büyük isimlerinin "hemen hemen istisnasız" Yahudi oluşlarına dikkat çekiyor. İzzetbegoviç, ilk bölümde incelediğimiz konuya, Yeni Dünya'nın keşfine de değinerek şöyle diyor: "Kolomb'un deneyiminin Yahudilerce finanse edilmiş olmasında ve... Yeni Dünya'nın keşfedilmesine Yahudilerin hatta doğrudan doğruya katılmasında biraz sembolizm vardır."
Bosna lideri, Yahudilik-materyalizm ilişkisi hakkında son olarak da şöyle diyor: "Yahudi materyalizmi (veya pozitivizmi), insanın bilincini dünyaya doğru yöneltmiş ve bütün tarih boyunca dış (dünyevi) gereklere olan ilgisini tahrik etmiştir." 5 Bu nedenledir ki Yahudiler, Aydınlanma'dan çok daha önce de materyalizmin en ateşli savunucuları arasında yer almışlardır. Maddeciliğin kaynağı olan ilk çağ atomcu görüşünü tüm Ortadoğu'ya yayanlar Yahudi felsefecilerdir.
Tüm bunlar, Aydınlanmanın ve onun en önemli içeriği olan pozitivist/materyalist düşüncenin neden ve nasıl Yahudi diniyle bu denli içli-dışlı olduğu sorusunun cevabıdır. Bu, Tapınakçı geleneğini sürdüren masonların Yahudi önde gelenlerine tabi olmasıyla kurulan İttifak'ın, Katolik dini otoritesi liderliğinde kurulmuş olan Avrupa düzenini değiştirirken, yerine Yahudi dünya görüşünü yerleştirdiğinin bir göstergesidir. Ahireti (uhrevi olanı) hedef seçen ve dünyadan (maddi olandan) yüz çeviren Katolik düzeni yerine konmuş olan düşünce, yalnızca ve yalnızca dünyayı ve maddeyi yücelten bir düşüncedir ve asıl olarak Yahudi düşüncesidir. Kuran'da, Yahudilerden söz edilirken, bu noktaya dikkat çekilir ve onların en önemli özelliklerinden birinin "dünyayı ahirete tercih" etmek olduğunu bildirilir: "İşte bunlar (Yahudiler), ahireti verip dünya hayatını satın alanlardır; bundan dolayı azapları hafifletilmez ve kendilerine yardım edilmez." (Bakara Suresi, 86)
Aydınlanma'nın içerdiği diğer kavramlara baktığımızda da, yine İbrani öğretisinin izlerini görmek mümkündür.
Ahlak, Allah Korkusu, Aydınlanma ve İbrani Öğretisi
Aydınlanmanın Katolik dininden, İbrani dinine doğru bir dönüş olduğunun bir başka göstergesi ise Aydınlanmacıların Allah korkusu ve ahlak ile ilgili düşünceleridir. Aydınlanmacıların çoğu "deist" idi, yani bir Yaratıcı'nın varlığını kabul ediyorlardı. Ancak, sahip oldukları bu düşünce, Katolik inancına (ve asıl önemlisi İslam'a) göre tümüyle sapkın bir inançtı. Çünkü bir Yaratıcı'yı kabul etmelerine rağmen, öldükten sonra tekrar diriltilip O'na hesap vereceklerini inkar ediyorlardı. Bu nedenle "Allah korkusu"nu da reddediyor, insanın yalnızca kendine sorumlu olduğunu öne sürüyorlardı. Immanuel Kant, insanların, hayatlarını Allah korkusu üzerine dayandırmalarını "korku ahlakı" olarak tarif etti.
Bir Gül-Haç üyesi olan Kant'ın (bkz. 2. bölüm) bu fikirleri, aslında Masonik geleneğin genel felsefesinden kaynaklanıyordu. Türk masonlarınca yayınlanan Mimar Sinan dergisi, bunu çok açık bir biçimde şöyle ifade ediyor: "Mason felsefesi, törenin korku üzerine kurulabileceğini, cehennem, Tanrı ya da yasa korkusunun insanları gerçekten ve sürekli olarak iyi edebileceğini benimseyemez. Böyle bir ahlakın, yani korku töresinin insancıl ahlak ile ilişkisi olamaz." 6
Masonların böyle sapkın bir inanışa kapılmalarının ardında ise pek çok şeyde olduğu gibi bu konuda da İbrani öğretisinin etkisinde kalmış olmaları yatmaktadır. Çünkü Yahudi dini, "ahiretsiz bir din"dir, cennet ve cehennem tanımaz. Ölümden sonra Allah'a hesap verileceğini kabul etmez, dolayısıyla Allah korkusu da taşımaz. Mimar Sinan, "gericiliğin nedenleri"ni konu edinen bir yazıda, cennet ve cehennem inancının Yahudi dininde de olmayışının kendilerine büyük referans olduğunu şöyle vurguluyor:
... Yahudi sinagoglarına bile girmemiş olan cennet ve cehennem ilkeleriyle, 'madem ki anlamak imkansızdır, en iyisi inanmak ve Tanrıdan gelen vahyi olduğu gibi kabul etmek değil midir?' diye akla dayanmayan telkinleriyle yarattığı ve yaşatmayı da başardığı taassup başta gelen nedenler arasında yer almıştır...7
Oysa Allah korkusu, Aydınlanmacıların göstermeye çalıştıkları gibi insanın "medenileşmemiş" olmasından kaynaklanmaz. Tam tersine, insan aklı ve kavrayışı arttıkça Allah'tan daha çok korkar (Kuran'da, vahşi karakterli bedevilerin Allah'tan gerçek anlamda korkamayacağının belirtilmesi [Tevbe Suresi, 97; Hucurat Suresi, 14] önemli bir örnektir). Kuran'da tarif edilen bir biçimde Allah'ı kavrayan insan, O'nun sonsuz büyüklüğü ve gücü karşısında korkar. Bu korku, Allah'a karşı bir hata ve saygısızlık yapma korkusudur ve Kuran'da "haşyet" (saygı dolu, içli bir korku) kelimesiyle ifade edilir. Buna karşın, insanların ya da hayvanların bir başka yaratıktan korkmaları ise "havf" (ilkel korku) olarak belirtilir.
Bu durumda, kendilerine "yol gösterici" olarak, Allah'tan korkmadıkları Kuran'ın yüzlerce ayetinde vurgulanan Yahudilerin felsefesini benimseyen Aydınlanmacıların, bu içlilikten çok uzak olması oldukça doğaldır.
Yahudilik; Bir Din mi, Yoksa İdeoloji mi?
uluslara benzemediğimize inanıyoruz. Fakat
İsrail ruhu... putlaştırılmış kollektif
egoizmimizin mükemmel bir gösterisinden
daha ileri bir şey değildir ki."
- Martin Buber.8
Tüm bu incelediğimiz bilgilerin ardından, İbrani öğretisinin kendisinin ne olduğu sorusuyla karşılaşıyoruz.
Din ve ideolojiler arasındaki en önemli farka yazının başında değindik: Din, insanlara, bu dünyadaki yaşamın geçici bir yaşam olduğunu, asıl amacın bu dünyayı yaratan Allah'ın rızasına uygun davranmak, O'na kulluk etmek ve öteki dünyadaki (ahiret) Cennet'i kazanmak olduğunu haber verir. Buna karşılık, ideolojiler, insanlara bu dünyada mutlu bir yaşam vaadederler, insanların Allah'a karşı sorumlu olduklarını, bu dünyadaki geçici yaşamdan sonra O'na hesap vereceklerini ya reddeder, ya da görmezlikten gelirler. Kısacası, dinin (ki Allah katında tek geçerli din İslam'dır) amaçları ilahidir ve bu dünyayla birlikte, ondan daha da çok, öteki dünyadaki asıl ve sonsuz yaşamı kapsar. İdeoloji ise ilahi değil, dünyevi amaçlara yöneliktir.
Aydınlanma felsefesine temel oluşturan Yahudiliği incelediğimizde, bu "din"in, aslında bir din olmaktan çok, bir ideoloji olduğunu görüyoruz. Irkçı, dünyevi, ilerlemeci ve materyalist bir ideoloji...
Din ve ideoloji arasındaki farkları göz önünde bulundurarak Yahudiliği incelediğimizde, çarpıcı sonuçlarla karşılaşıyoruz.
Birincisi, Yahudiliğin kendine tabi olanlara neler vaadettiği ve onları ne gibi amaçlara yönelttiğine bakıldığında ortaya çıkmaktadır. Yahudilik, kendine tabii olanları, bu hayatın ardından başlayacak olan asıl ve ebedi bir hayata kavuşturmak gibi bir hedef taşımaz. Tam tersine, Yahudiliğin vaadi yalnızca bu dünya ile sınırlıdır. Kendine tabi olanlara, Mesihi bir dönem vaadeder. Mesihi dönemde vaad edilen de, ruhsal bir kurtuluş değildir (yani Yaratıcı'ya daha çok yakınlaşmak, O'nun rızasını daha çok kazanmak gibi bir hedef yoktur). Mesihi dönemin tek vaadi, dünya egemenliğidir. Yani dünyevi ve materyalist bir hedef. Aynı ideolojiler gibi...
İkincisi, Yahudilik, kendine tabi olanlara, şahsi bir kurtuluş da vaad etmez. Yani, her Yahudi Mesihi dönemi görecek ve dinin "nimet"lerinden yararlanacak şeklinde bir düşünce yoktur. Tam tersine, kurtuluş, bilinmeyen bir gelecekte var olacak olan bir kurtuluştur. Yahudiliğe tabi olanların görevi, bu kurtuluşa katkıda bulunmaktır. Bireyler ölür, gider. Ama önemli olan sonuçta Yahudiliğin kendisinin üstün gelecek olmasıdır.
Bu kuşkusuz, ideolojilerin de vaadidir. Hem sosyalizm, hem de liberalizm, hedeflerine kısa sürede varılacağını öne sürmez; tam tersine, hedeflerin uzak olduğunu, ancak bireylerin kendilerini feda ederek, ilerdeki bir zamanda kurulacak "yeryüzü cenneti" için çalışmalarını emrederler. (Çin Komünist Par- tisi, Çin'in ancak 21. yüzyılın ortasında gerçekten sosyalist bir ülke olacağını, bunun için de çok çalışmak gerektiğini açıklamıştı. Liberallere göre de "vahşi kapitalizm"den kurtulmak zaman ister; İngiltere'de ikiyüzyıl sürdüğü gibi).
Bir başka deyişle, hem Yahudilikte, hem de ideolojilerde, dünya hayatı, binlerce yıl kesintisiz süren bir hayat olarak anlaşılmakta, bireylere bu uzun görünen hayatın sonunda ulaşılacak bir "yeryüzü cenneti" vaadedilmekte ve bu hedefe yönelik bir "ilerleme" kavramı sunulmaktadır. Oysa, dünya hayatı, ortalama 60-70'er yıllık dilimlerden ibarettir ve tek tek her insan bu dilimi Allah için yaşamakla yükümlüdür. Kendinden öncekilerin ne yaptığının, ya da öldükten sonra "arkasında" ne olduğunun kendisiyle bir ilgisi yoktur. Kuran'da, geçmiş kavimlerin kıssaları anlatılırken, "onlar bir ümmetti; gelip geçti. Onların kazandıkları kendilerinin, sizin kazandıklarınız sizindir. Siz, onların yaptıklarından sorumlu değilsiniz" (Bakara Suresi, 134) şeklinde buyurulmuştur. Buna karşın, Yahudiler kendilerini binlerce yıldır süren ve nesilden nesile aktarılan bir geleneğin temsilcisi olarak görmektedirler. Yahudilik, bu noktada, bir ideoloji olan muhafazakarlıkla da çok iyi birleşmektedir.
Üçüncüsü, Yahudilik ulusçudur. Bir ulusun, daha doğrusu bir ırkın temsilcisidir ve o ırk için bir "yeryüzü cenneti" kurma hedefindedir. (Mesihi dönemle gelecek olan bu "yeryüzü cenneti", diğer ırklar açısından bir "yeryüzü cehennemi"dir kuşkusuz; bkz, "Giriş"). İdeolojiler de öyledir; insanların bir kısmına seslenirler, bu "kısım" ise ilahi kıstaslara göre belirlenmiş bir kısım değildir. Ulusçuluk, ırkçılık ve faşizm, açıktır ki yalnızca bir ırka kurtuluş vaadetmektedir. Sosyalizm "proletarya"nın, kapitalizm zenginlerin cennetidir. Oysa dine (İslam'a) göre, insanlar arasında ırk, ulus, sınıf gibi farklar yoktur. Tek fark, ilahi kökenlidir, iman edenlerle etmeyenler arasındadır. Bu da Yahudilikteki gibi aşılmaz bir sınır değildir. Dileyen iman edenlerden olur, dileyen inkar edenlerden.
Dördüncüsü; Yahudilik, aynı ideolojiler gibi kalplere değil, bedenlere seslenir. Yahudilik, yalnızca nelerin yapılması gerektiği üzerinde duran ve "niyet", "ihlas", "Allah rızası" gibi kalbe yönelik İslami kavramlardan hiç haberi olmayan bir öğretidir. Bunun en açık ifadesi, Türk Yahudilerince yayınlanan Şalom gazetesindeki Yahudi düşüncesi ile ilgili bir yazıda yer alıyor:
'Tanrı'ya inanmak' Yahudiliğin temel başlangıç noktası değildir. Resul Jeremiah bile (16:11) İsrail'in başkaldırısını Tanrı'nın ağzından şöyle anlatır: 'Beni terkettiler ve kanunlarımı uygulamadılar'. Eski hahamların bu sözü yorumlama şekli ise şöyledir: 'İnançlarından vazgeçsinler ama kanunları uygulasınlar'.9
Hahamların Yahudilere öğüdü, "inançlardan vazgeçip, kanunları uygulamak"tır. Çünkü kanunlar, "Yahudi olmak" anlamına gelir ve Yahudi ırkının korunmasını sağlar. Ancak, Yahudiliğin bu kurallarına uyanların Tanrı'ya inanıp-inanmamaları önem taşımamaktadır. Yeter ki, şekil yerine getirilsin, ruh ve kalbin önemi yoktur.
İdeolojiler de böyledir. İdeolojiler, insanlardan, yalnızca kurdukları sistemlere uymalarını isterler. İnsanların ne hissettikleri değil, ne yaptıkları önemlidir. Sosyalist toplumda üretken, kapitalist toplumda becerikli, faşist toplumda itaatli insanlar aranır ama insanların bunları ne "niyet"le yaptıkları gibi bir soru yoktur ortada.
Oysa İslam, yalnızca şekille değil, ondan çok ruhla ilgilenir. Bir insanın samimi mümin olması için, namaz kılması, oruç tutması, infak etmesi (Allah yolunda harcama) yeterli değildir. Bunları yapan bir kişi "münafık" da olabilir; yani bunları Allah için değil, insanlara gösteriş için de yapıyor olabilir. Mümin olmak, kalbe bağlıdır. Bu nedenle ki, Yahudilikte "münafık" diye bir kavram yoktur. Gerçek imanın olmadığı yerde, sahtesinin de olamayacağı için...
Tüm bunlar, Yahudiliğin bir dinden çok, ideoloji olduğunun delilleridir. Ancak bunların ardından akla, Yahudiliğin ilahi kaynaklı bir kitabı kendine referans kabul ettiği, bu nedenle de bir din olduğu şeklinde bir itiraz gelebilir. Ancak M. Tevrat'a ve Yahudilerin bu kitapla olan ilişkilerine baktığımızda, durumun pek de öyle olmadığı, Yahudiliğin ilahi bir referansa dayanan bir din sayılamayacağı anlaşılıyor. Bilindiği gibi bugünkü Tevrat Hz. Musa'ya verilen Tevrat değildir. Dejenere olmuş ve ilahi vasfını yitirmiştir.
Dejenerasyon, tarih boyunca hemen her peygamberin ardından gelen bir süreçtir. Zamanla peygamberin mesajı çarpık yorumlanmaya başlanır, bu çarpık yorumlar dinin asıl kaynağı haline gelir ve din ilahi özelliğini yitirir. Ancak dikkat edilmesi gereken bir nokta vardır: Bu dinlerin yaşadığı dejenerasyon süreci, genellikle kendiliğinden oluşan, insanların bilinçlerini yitirmeye başlamalarından kaynaklanan bir süreçtir. Bu sürecin sonunda, insanlar dinden önceki sapkın inançlarına geri dönmüşler ve çoğunlukla putperest olmuşlardır. Yaşanan olay, bir bilinçsizlik olayıdır.
Ancak, Yahudilikte çok özel bir durumla karşı karşıyayız. Yahudilerin yaptığı dejenerasyon, son derece bilinçli ve amaçlı bir dejenerasyondur. Kuran'da, Yahudi önde gelenlerinin Tevrat'ı nasıl tahrif ettikleri şöyle anlatılmaktadır:
Siz (Müslümanlar), onların (Yahudilerin) size inanacaklarını umuyor musunuz? Oysa onlardan bir bölümü, Allah'ın sözünü işitiyor, (iyice algılayıp) akıl erdirdikten sonra, bile bile değiştiriyorlardı. ... Artık vay hallerine; kitabı kendi elleriyle yazıp, sonra az bir değer karşılığında satmak için 'Bu Allah katındandır' diyenlere. Artık vay, elleriyle yazdıklarından dolayı onlara; vay kazanmakta olduklarına. (Bakara Suresi, 75, 79)
Ayetlerde tarif edilen olay açıktır: Yahudi önde gelenleri, ilahi sözü bilinçli bir şekilde bozup değiştirmişlerdir. Bu kişilerin inanç sahibi olacakları düşünülemez. Zaten aynı Yahudi önde gelenleri, bir yandan da "inançlarınızdan vazgeçin ama kanunları uygulayın" demektedirler. Dolayısıyla M. Tevrat'ın ilahi bir kaynak olduğu öne sürülemez. Onu ilahi bir kaynak olmaktan çıkaranlar da, ilahi sözü bilinçli bir şekilde değiştirerek, koyu ırkçı, dünyevi ve maddeci bir ideoloji üreten Yahudi önde gelenleridir.
Yahudiliğin aslında bir ideoloji olması, çok önemli bir başka gerçeğe de işaret etmektedir. Çünkü Yahudilik binlerce yıldır vardır, ancak ideolojiler yalnızca birkaç yüzyıldır... Bu, bizi, ideolojilerin arkaplanında Yahudiliğin olduğu sonucuna ulaştırır. Nitekim kitabın önceki bölümünde de, bu bağlantının arkasındaki mekanizmayı keşfetmiş, Avrupa'nın önce Protestanlık sonra da Aydınlanma ile nasıl dinden ideolojiye döndüğünü incelemiş ve bu büyük dönüşümün Yahudi önde gelenleri ve Tapınakçı geleneğin koruyucuları olan masonlar arasındaki İttifak tarafından yönlendirildiğini görmüştük.
Kuşkusuz İbrani kaynaklarının ırkçı, dünyevi ve ilahi emre başkaldırmış geleneğini kendine örnek alan Aydınlanma, insanı gerçek aydınlığa çıkaramamış ve onu "yeryüzü cenneti" gibi bir takım boş kuruntulara sürüklemekten başka bir işe yaramamıştır. Çünkü gerçek aydınlık (nur) ve gerçek kurtuluş (felah) ancak insanın kendini ve Yaratıcı'sını bilmesi ve O'nun kendisine gösterdiği yolda yürümesiyle elde edilebilir. Çünkü, Allah'ın Kuran'da bildirdiği gibi "Allah, rızasına uyanları bununla kurtuluş yollarına ulaştırır ve onları kendi izniyle karanlıklardan nura çıkarır. Onları dosdoğru yola yöneltip-iletir." (Maide Suresi, 16)
Frankistler, ya da 'Aydınlanmış' Yahudi Dönmeleri
ve Kabala-Aydınlanma İlişkisi
Aydınlanma'nın İbrani dini ve düşüncesi ile ilgili olduğundan yalnızca biz söz etmiyoruz. Aydınlanma sürecinin Yahudi dini, toplumu ve de Mesih Planı ile bağlantısını araştırırken, bu konuda ilginç bazı görüşler ileri sürmüş olan "Frankistler" adlı Yahudi tarikatı karşımıza çıkıyor. Jacop Frank adlı Sabetay Sevi benzeri Kabalacı bir "sahte Mesih"in kurduğu bu "dönme" tarikatı, Aydınlanma ile Yahudi mistik geleneği olan Kabala arasında bağlantı kurmuştu (ya da var olan bağlantıyı ortaya koymuştu). Bunun yanında tarikatın lideri Frank, Fransız Devrimi'nin yapılacağını önceden, her nasılsa, haber vermişti! Bununda sözde "Mesih"in kehanet ilminden çok, kurduğu bağlantılardan kaynaklandığını düşünmek daha mantıklı. Hele bu sözde Mesih'in varisinin de sonradan Jakoben'lere katıldığını göz önünde bulundurursak, olaydaki Kabala etkisi daha da açığa çıkıyor... "Yahudi Ansiklopedisi" Judaica, sözkonusu bilgileri şöyle aktarıyor:
 Kabala-Aydınlanma paralelliğini ortaya koyan ve "tebaasına" Fransız Devrimi'nin Kiliseyi yıkacağı müjdesini veren Kabalacı sahte Mesih Jacop Frank. |
Jacop Frank, müridleriyle birlikte Çekoslovakya'nın Bruenn kentinde 1786'ya kadar kaldı. Burada yöneticilerin desteğini ve korumasını kazandı. Bağlıları arasında yarı-askeri bir rejim kurdu. Erkek müridler üniforma giyiyor ve askeri eğitim görüyordu... Bazı kaynaklar, Frank'ın müridlerine, Türkiye'nin bazı bölümlerini de içine alan bir fetihi vaad ettiğini bildiriyorlar. Bu sıralarda Frank, bazı müridlerini, bir ihtimal Avusturya hükümetinin politik ajanları olarak, Türkiye'ye yolladı. Bu Frankistler, Türkiye'deki 'dönme'lerle işbirliği içinde çalıştılar. Bu dönemde Jacop Frank, monarşileri devirecek ve özellikle Katolik Kilisesi'ni ortadan kaldıracak bir devrimin yaklaştığından bahsediyordu. Ayrıca bu devrimden sonra çıkacak savaşların ardından Frankist Dominyonu olarak adlandırılacak toprakları ele geçirmek istiyorlardı. Yapılan askeri eğitim bunun için bir hazırlık niteliğindeydi... Frank'in ölümünün ardından Moravya ve Bohemya'da Yahudiliklerini sürdüren müridler, o dönem Yahudi cemaatlerinde yayılan Haskalah (Haskalah, 'Yahudi Aydınlanması' olarak adlandırılır) akımıyla yakın ilişki içine girdiler, ayrıca Kabala'nın devrimci mistisizmi ile Aydınlanma'nın rasyonalist düşünceleri arasında bağ kurma yoluna gittiler... Frankistlerin geleneksel Kabala ve Aydınlanma düşüncesi arasında kurdukları bağ, hem Prag'da bıraktıkları yazılı belgelerde hem de Bohemya ve Moravya'daki ailelerin tutumlarından açıkça anlaşılmaktadır... Jacop Frank'in kuzeni Moses, son dönem Frankist akımının önde gelenlerindendi... Moses, daha sonra Franz Thomas von Schoenfeld adıyla ünlü bir Alman yazarı ve mistik bir Yahudi Kabala sisteminin kurucusu olarak ünlendi. Daha sonra da Junius Frey adıyla devrimci bir Jakoben oldu.10
Kabala-Aydınlanma ilişkisi başka Yahudi kaynaklarında da vurgulanır. Aydınlanma'ya Kabala adına sahip çıkan tek Yahudi grubu Frankistler değildir. Bir başka "sahte Mesih" hareketi olan Sabetaistlerin Aydınlanma'nın temeli olan rasyonalizm akımıyla olan yakınlıkları da, aynı ilişkinin bir göstergesidir. Modern çağın en önemli Kabala uzmanlarından biri olan Gershom G. Scholem şöyle yazar:
19. yüzyılın ortalarında, Macaristan'daki Yahudi hareketinin önderi Leopold Loew, Moravia'daki Sabetaistlerle ilişkiye geçmişti. Loew'in yazdıklarından, Sabetaistlerle birlikte yeni rasyonalizm akımının yayılması yönünde önemli propaganda yaptıklarını öğreniyoruz. Buna rağmen, Yahudi literatüründe, mistik Yahudi geleneğiyle rasyonalizm akımı arasındaki önemli ilişkiden genellikle söz edilmez... ... Praglı Yahudi mistiklerinin ruhani lideri olan Jonas Wehle'nin 1800'lerde yazdığı yazılar da, rasyonalizmle Yahudi mistisizminin çarpıcı bir ilişkisini ortaya koyar. Çok geniş olan çalışmaları arasında, Talmud'un Aggadoth öyküsüne getirdiği ilginç bir yorum vardır: Buna göre, Yahudi ulusunun büyüklerinin konacağı anıt-mezarda, Sabetay Sevi ve Isaac Luria gibi Kabalacıların yanında, Moses Mendelssohn ve Immanuel Kant gibi Aydınlanmacılar da yer alabilir...11
Fransız Localarının Kuruluşu
ve Fransız Aydınlanmasının Gelişimi
Önceki bölümde incelediğimiz gibi masonluk ilk olarak İskoçya'ya kaçan Tapınakçılar tarafından bugünkü şekliyle örgütlenmişti ve yayılma alanı da ilk olarak İskoçya ve İngiltere oldu. Yüzyıllar boyunca yeraltında faaliyet gösteren masonluk, İngiltere'de, dini otoriteye karşı giriştiği mücadeleden zaferle çıktığı kesinleşince, 1717 yılında varlığını tüm dünyaya duyurarak "yer üstü"ne çıkmıştı. Bundan sonra mason locaları Kıta Avrupası'nda da hızla gelişti.
Fransa'daki ilk localar, 1737 yılında Andrew Michael Ramsay adlı bir şövalye tarafından kuruldu. Ramsay, 1681'de İskoçya'da doğmuş ve Edinburgh Üniversitesi'nde okumuştu. Asıl misyonu ise o dönemde henüz gizli olan mason localarına katılması ve masonlardan oluşan ve Büyük Üstad Newton'un başkanlığını yaptığı Royal Society'e girmesinden sonra başladı. Locada yetenekleriyle dikkat çeken Ramsay, üstadlar tarafından masonluğu Fransa'ya taşıyacak kişi olarak seçildi.
Ancak Fransa gibi Katolik bir ülkede loca kurmak, bunun için izin almak kuşkusuz zor bir işti. Bu nedenle de Ramsay, temkinli davranmaya karar verdi. Misyonuna başlamadan bir süre önce Katolikliği kabul etti ve kısa süre içinde kendini bir "şövalye" yaptırmayı başardı. Bu Katolik ünvanlar altında Fransa'ya gittiğinde ülkedeki ilk locaları kurmak için gerekli izni rahatlıkla aldı ve Fransız masonluğu resmi olarak 1737'de çalışmalarına başladı. Fransız locaları kısa sürede hızla gelişti ve çok sayıda ünlü kişi örgüte katıldı. Örgüt, Krala ve Kiliseye saygılı görünüyordu, ancak gerçekte içinde masonluğun en devrimci ve Kilise-karşıtı kanadını taşıyordu. Born in Blood kitabının yazarı John J. Robinson, 1743 yılında Alman Baronu Von Hund'un sözkonusu Fransız localarından birisine davet edildiğini anlatıyor. Baron'un günlüğünde yazdığına göre, onu locaya götüren masonlar, kendisine örgütün gerçek kimliğini anlatmış, Tapınakçılar'ın devamı olduklarını ve büyük hedeflerin peşinde olduklarını bildirmişlerdi. Örgüte katılmayı kabul eden Baron'a, Almanya'ya dönmesi ve bir sonraki emri beklemesi söylenmişti. Baron ülkesine döndü ve Tapınakçı geleneğe açıkça bağlı olan masonik bir loca kurdu. Goethe, Mozart gibi ünlü isimler bu locanın üyeleri arasında yer aldılar.12
Fransa'da gelişen bu yeni locaların, İngiltere'deki biraderleriyle önemli bir yöntem farkına sahip olduklarını da vurgulamakta yarar var. Hatırlarsak, o dönemde İngiltere'de, Katolik Kilisesi'ne ve Kilise'ye bağlı olan krallara karşı girişilen mücadele kazanılmış ve İngiltere Protestan bir ülke olmuştu. Kraliyet ailesi ise masonlukla son derece içli-dışlı hale gelmişti. İngiliz masonları, bir "devrim" peşinde koşmuyorlardı artık. John J. Robinson'ın dediği gibi, "masonluk artık düzeni yıkmaya çalışmıyordu, çünkü düzenin kendisi haline gelmişti." 13
Buna karşılık Fransa'daki durum çok farklıydı. Herşeyden önce Fransa Katolik bir ülkeydi, onu Protestan yapmak gibi bir şey ise ne mümkün ne de mantıklı görünüyordu. Ayrıca Fransa Kralı'yla görülecek tarihi bir hesap da vardı: Önceki bölümde incelediğimiz gibi, Tapınakçılar'ı tutuklayıp yasadışı ilan eden, sonra da 1314 yılında örgütün Büyük Üstadı olan Jacques de Molay'ı idam ettiren kişi, Papa'yla birlikte Fransa Kralı'ydı. Jacques de Molay'ın öcünü almak için ritlere eklenen "Kadoş Şövalyesi" (İbranice İntikam Şövalyesi) derecesinin Lyon'da, yani Fransa'da kurulmuş olması da dikkat çekiciydi. Jacques de Molay'ın öcü ile Hiram'ın öcünü özdeşleştiren masonlar, kuşkusuz sözkonusu intikamı en anlamlı olarak yine Fransa Kralı'ndan alabilirlerdi.
Kısacası, localar, Fransa'da, İngiltere'de olduğu gibi "reform" yöntemiyle iktidarı ele geçiremezlerdi. Daha keskin ve çarpıcı bir dönüşüm, bir "devrim" gerekliydi. (İngiliz ve Fransız locaları arasında şartlar gereği oluşan bu yöntem farkı, daha sonra "İskoç Riti" ve "Fransız Riti" arasında doğacak olan ayrımın da kaynağıydı. Ancak, görüldüğü gibi ayrılık amaçlarda değil, yalnızca araçlardaydı. Her iki "rit" de, İttifak'ın genel stratejilerine aynı ölçüde bağlıdırlar.)
Localar çoğalıyor, monsenyörler, markiler, dükkan sahipleri masonluğun çekimine kapılıyorlar, kral ailesi üyeleri büyük üstadlar oluyorlardı. Von Hund denen adamın Tapınakçı Geleneğe Bağlılık locasına, Goethe, Lessing, Mozart giriyorlar, askerler arasında localar ortaya çıkıyor, alaylarda gizli, Hiram'ın öcünü alma planları kuruluyor, yakında patlak verecek devrim üzerine tartışılıyordu...14
İşte böyle bir ortamda Aydınlanma düşüncesinin en radikal ve en din karşıtı ekolü olan Fransız Aydınlanması doğdu. Önceki bölümde, Aydınlanmaya öncülük eden Francis Bacon, Rene Descartes, Immanuel Kant, Isaac Newton, John Locke gibi isimlerin mason ya da Gül-Haç üyesi olduklarına değinmiş ve İbrani felsefesiyle yakın ilişkilerine dikkat çekmiştik. Bu kişiler, İngiliz ve Alman Aydınlanması'nın öncüleriydi. Bacon, bilimin amacının Allah'ı tanımak ve kavramak değil, doğayı insan için sömürmek olduğunu öne sürmüştü. Descartes, dünyayı bir makina olarak görmüştü ve bu "makina"nın hiçbir ilahi amacı ve düzeni olmadığına inanıyordu. Ona göre tek mutlak bilgi, bilimsel bilgiydi; insanın en doğru ve mutlak bilgiyi "vahiy"den öğrenebileceğini reddediyordu. Geliştirdiği Kartezyen felsefe ile de, devlet ve toplumun dinden koparılmasının altyapısını hazırlamıştı. Newton da önceki sayfalarda değindiğimiz gibi evreni mekanik bir saate benzetmiş ve mutlak varlığın madde olduğunu öne sürmüştü. Bu düşünürlerin geliştirdikleri mekanik evren modeli ise John Locke, J. J. Rousseau, Montesquieu gibi düşünürlerce sosyal bilimlere aktarıldı. Ve seküler sistem ve ideolojilerin zemini hazırlandı.
Fransız Aydınlanması, bu din-dışı evren ve toplum modellerinin en radikalini geliştirdi. İlginç olan, Fransız Devrimi'ni de üreten bu Aydınlanma akımının yine localar eliyle gerçekleştirilmiş olmasıydı. Türk masonlarının ya- yın organı Mimar Sinan dergisi, bunu en kısa biçimde şöyle vurguluyor: "1789 Fransız İhtilali mason düşünürler tarafından hazırlanmıştır. Hürriyet, eşitlik, kardeşlik ilkesini benimseyen İnsan Hakları Beyannamesi, Montesquieu,Voltaire, Rousseau, Diderot gibi üstadlarımızın ilham ve irşadlarıyla yayınlanmıştır." 15 Yine Türk masonlarınca yayınlanan Mason Dergisi, şöyle yazıyor: "Fransa'da feodal sistemi yıkarak Büyük İhtilali yaratanların başında Montesquieu, Voltaire, J. J. Rousseau ve materyalizmin öncülerinden Diderot ile etrafında kümelenen Ansiklopedistlerin isimleri yazılıdır. Bunların hepsi masondu." 16 Mimar Sinan, bir başka sayısında şu bilgileri veriyor:
İhtilal öncesi dönemde Fransız masonları arasında çok ünlü kişilere rastlanmaktadır. İlk zamanlar Fransız kamuoyunda ve özellikle 'esprit'li kişiler gözünde bir çeşit 'fantezist gevezelik' topluluğu gibi görülen masonluk, zamanla aynı 'esprit'li kişileri de localarına almayı başarmış ve böylece devrin çok ünlü aydınları locaların sütunlarını süslemekte gecikmemişlerdir. Bu arada ünlü Ansiklopedistlerin hemen hepsi locaların üyesi olmuştur. Her halde bunların locaların sütunlarında bulundukları sırada 18. yüzyılın görüşlerini biraderlere sürekli şekilde belirttikleri tahmin olunabilir.17
Fransa Büyük Şark Locası 1971-1974 yılları arası Üstad-ı Azam Fred Zeller, hatıralarında devrim öncesi Masonik faaliyetlerinden şöyle söz ediyor:
1789 devrim öncesi Fransa'sında masonlar, geleneklerle açıkça çatışan fikirlerle ihtirasla uğraştılar ve bunu loca haricinde de yaydılar... Voltaire'in ölümünden kısa süre önce kayıt olduğu sütunlarında devrin en meşhur filozoflarının yer aldığı Dokuz Kızkardeşler Locası'nın, mevcut düzeni yıkacak fikirlerin yayılmasında payı büyük oldu... Masonlar, yarım asır boyunca sabırla, yavaş yavaş devam eden bu gizli, yasak tartışmalarla, milli bilince yerleşik düzeni değiştirme ümit ve azmini aşıladılar.18
Bu masonik kaynaklardan da anlaşıldığı gibi devrimin altyapısı oluşturan anti-monarşik ve anti-Kilise düşünceler büyük ölçüde masonluğun ürünüydü. Devrimin kendisi de aynı kaynaktan geldi. Jacques de Molay'ın öcü, Tapınakçı geleneğin bağlılarından başka kimin tarafından alınabilirdi ki?...
Jacques de Molay'ın Öcü
İngiliz tarihçi Michael Howard, The Occult Conspiracy adlı kitabında locaların devrimin hazırlanmasındaki rolüne dikkat çekiyor. Buna göre, en etkili localardan biri, büyük üstadlardan Savalette de Lage tarafından kurulan Gerçeğin Dostları adlı gizli örgüttü. Bu locanın politik felsefesi, devrimi doğuran sosyal reformun ana hatlarını çiziyordu. Savalette de Lage ile ilişki içinde olan bir diğer önemli loca, Neuf Soeurs (Dokuz Kızkardeşler) locasıydı. Üyeleri arasında Voltaire, Benjamin Franklin, Paul Jones gibi isimlerin yer aldığı loca, özellikle Kilise'nin dini eğitim sistemine karşı seküler bir alternatif geliştirmeye çalışmıştı. Tarih, edebiyat, kimya ve tıp konularında Kilise öğretisinin tümüyle dışında ve tümüyle seküler teoriler geliştirildi. Bu loca tarafından kurulan Apollo Koleji, devrim sırasında Lycée Republican adını aldı.
İllümine kökenli masonluğun devrimde büyük rolü olduğu, devrimin hemen arkasından kaleme alınan çeşitli kitaplarda dile getirildi. Yaygın bir iddiaya göre, Fransız Devrimi'ni ateşleyen ayaklanmanın planı, 1782 yılında Wilhelmsbad'da toplanan Büyük Masonik Konvansiyon'da yapılmıştı. Konvansiyona katılanlar arasında devrimin önemli liderlerinden Comte de Mirabeau da vardı. Mirabeau, Fransa'ya döner dönmez Konvansiyon kararlarının detaylarını Fransız locaları içinde organize etti.19
Devrimin perde arkasında önemli bir rol oynayan kişilerin başında ise Comte Cagliostro geliyordu. Asıl adı Joseph Balsamo olan Sicilya doğumlu Cagliostro, Almanya'da hem klasik mason localarına hem de İllüminati locasına üye olmuştu. Bir süre sonra devrimin altyapısını hazırlayacak ajanlardan biri olarak seçildi. Görevi tüm Avrupa'yı dolaşarak radikal ve devrimci düşünceleri yaymaktı. Sonunda Fransa'ya giderek Jakobenlere katıldı. 1785'teki Büyük Masonik Kongre'de devrimin hazırlığı ile ilgili yeni direktifler aldı. Aynı yıl patlak veren ünlü Kraliçe Gerdanlığı skandalının merkezinde Cagliostro vardı. Skandal, Kraliçe ile Kardinal arasında bir aşk macerası yaşandığı izlenimi vermek için düzenlenmiş bir komploydu ve halk arasında hem Kraliyet'in hem Kilise'nin itibarını büyük ölçüde zayıflattı. Skandalın masonların bir ürünü olduğunu Fransız romancı Alexandre Dumas da doğrular.20
Loca tarafından "ajan-provokatör" olarak görevlendirilen Cagliostro, Kraliçe Gerdanlığı skandalının ve devrime zemin hazırlayan daha pek çok gelişmenin merkezindeydi. 1787 yılında Londra'da bulunduğu sırada Paris'teki dostlarına yazdığı bir mektupta, yaklaşan devrimden söz etmiş, Bastille hapishanesinin basılacağını, Monarşinin ve Kilise'nin yıkılacağını ve akıl prensipleri üzerinde yeni bir din kurulacağını haber vermişti.21 Bu, kuşkusuz Cagliostro'nun inanılmaz ileri görüşlülüğünden değil, loca içindeki üstlerinden aldığı istihbarattan kaynaklanıyordu. Çünkü Michael Howard'ın ifadesiyle, "1785-1789 yılları arasında Fransa'da yer alan çok sayıdaki loca monarşiyi ve kurulu düzeni yıkmak için full-time çalışıyordu".22
Devrim gerçekten de büyük ölçüde bir mason eseriydi. Masonlar devrimi hem kurmak istedikleri sosyal düzen için büyük bir aşama, hem de Tapınakçılar'a karşı Fransa Kralı'nın yaptıklarının bir intikamı olarak görüyorlardı. Kışkırtılmış yığınlar Bastille hapishanesine doğru yürüdüklerinde Mirabeau, "Monarşi, Tapınakçılar Örgütünün torunlarından öldürücü bir darbe aldı" demişti.23 Bu arada, içindeki tutuklu sayısının iki elin parmaklarını geçmediği ve hiçbir stratejik önemi olmayan Bastille hapishanesinin bu denli büyük bir sembol haline getirilmesinin de bir anlamı vardı: Tapınakçılar'ın Büyük Üstadı Jacques de Molay 1314 yılında idam edilmeden önce uzun süre Bastille'de tutuklu kalmıştı!... Devrimle birlikte madem De Molay'ın intikamı alınıyordu, o halde öncelikle Bastille hedef alınmalıydı.24
 Tapınakçılar'ın Büyük Üstadı Jacques de Molay, 1314 yılında bir süre Bastille hapishanesinde tutuklu kalmış, sonra da Fransa Kralı ve Papa'nın emriyle idam edilmişti. Devrimi gerçekleştiren masonlar, bu nedenle yaptıklarını Kral ve Kilise'ye karşı alınan bir intikam olarak gördüler. Kralın kafası kesildiğinde "Jacques de Molay, öcün alındı" seslerinin yükselmiş olması, ya da stratejik hiçbir önemi olmayan Bastille'in devrimin odak noktası haline getirilmiş olması bunun göstergelerindendir. |
Devrimin içinde masonluğun, daha doğrusu yeni-Tapınakçıların oynadığı rol, Cagliostro tarafından henüz daha 1789 yılında itiraf edildi. Cagliostro Engizisyon tarafından tutuklanmıştı ve canını kurtarmak için bildiği herşeyi bir bir anlattı. Anlattıklarının başında, Tapınakçı geleneği koruyan masonların tüm Avrupa'da zincirleme bir devrim yapma planları geliyordu. Masonların asıl amacının ise, Tapınakçıların yarım bıraktığı işi bitirerek Papalığı yok etmek olduğunu, ya da Papalığın ele geçirilmesinin hedeflendiğini de itiraf etmişti. Cagliostro'nun anlattıklarından, İttifak'ın öteki kanadının da sözkonusu zincirleme devrim tezi içinde yer aldığı anlaşılıyordu: Çünkü Cagliostro'nun itirafları arasında, uluslararası Yahudi banker hanedanı Rothschild'ın tüm bu devrimci faaliyetleri finansal yönden desteklediği, Fransız Devrimi'nde de yine Rothschild kaynaklı paraların önemli rol oynadığı da yer alıyordu.25
1796 yılında Fransa'da The Tomb of Jacques de Molay adlı bir kitap yayınlandı. İçinde, Fransız Devrimi'nin, kökenleri Tapınakçılara uzanan masonlar tarafından yapıldığı anlatılıyordu. Bir yıl sonra Cizvit rahibi Father Bamuel Memoires pour serir de l'histoire du Jacobinisme diye bir kitap yazdı. İçinde Tapınakçılar'ın mason görüntüsü altında halen var oldukları ve devrimi de onların yaptığı anlatılıyordu. Rahip, İngiliz İç Savaşı'nın da bir Tapınakçı tezgahı olduğunu yazmıştı.
1808 yılında Paris'teki St. Paul Kilisesi'nde Jacques de Molay'ın anısına bir anma töreni düzenlendi. Törene katılan masonlar, aynı Ortaçağ Tapınakçıları gibi giyinmişlerdi. De Molay'ın kemikleri ve bazı şahsi eşyaları üzerinde ritüeller yapıldı. Masonlar daha sonra töreni dışarı taşırarak Tapınakçı bayrakları ile Paris caddelerinde yürüyüş yaptılar.26 5 yüzyıl önce Kral ve Kilise tarafından Paris'te idam edilmiş olan Jacques de Molay bu kez yine Paris'te törenle anılıyordu. Kilise de Kral da artık yoktu çünkü.
1 Malachi Martin, The Keys of This Blood: The Struggle for World Dominion Between Pope John Paul II, Mikhail Gorbachev, and the Capitalist West, New York: Simon & Schuster, 1990, s. 523.
2 Alia İzzetbegoviç, Doğu ve Batı Arasında İslam, Çev. Salih Şaban, 2.b., İstanbul: Nehir Yayınları, Haziran 1993, ss. 275-277.
4 Yahudi dininin amaçlarının tümü dünyevidir, maddeye yöneliktir. Yahudiliğin "metafizik" boyutu da öyledir. Kitabın başından bu yana, Kabala'ya göndermeler yapıyoruz. Ancak dikkat edilirse, İbrani dininin"metafizik" boyutunu oluşturan Kabala'nın amacı, metafizik, ruhi bir kurtuluş değildir; tam tersine Kabala, metafizik yöntemleri büyüyü kullanarak fizik dünyayı etkilemenin, "dünyaya egemen olma" gibi maddi bir amacı gerçekleştirmenin yoludur.
12 John J. Robinson, Born in Blood: The Lost Secrets of Freemasonry, New York: M. Evans & Company, 1989, s. 184.
