ANA BABA EL KİABI
OKULLARDA ŞİDDET VE ZORBALIĞIN ÖNLENMESİ
---------------
- 1. OKULLARDA ŞİDDET VE ZORBALIĞIN ÖNLENMESİ ANABABA EL KİTABI
- 2. OKULLARDA ŞİDDETİN ÖNLENMESİ İÇİN ANNE BABA EL KİTABIDeğerli anneler, babalar.Çocuklar en değerli varlığımız;Anne babalar olarak, çocuklarımızın hayatta başarılı olmalarını sağlayacak bilgi ve becerilerkazanabilmeleri için maddi ve manevi her türlü özveride bulunuyoruz. Çocuklarımızın dakendi sorumluluklarını yerine getirerek ailelerinin bu özverilerini karşılıksızbırakmayacaklarına inanıyoruz.Anne babaların özverilerinin ve çocukların gösterdikleri çabaların beklenen sonuçlara yolaçnması çocuklarımızın güvenli ortamlarda eğitim öğretim yapmalarıyla mümkün olabilir.Başka bir deyişle, çocuklar kendilerini güvende hissettikleri ortamlarda dikkatlerini derslerineve okul çalışmalarına odaklayabilirler. Bu nedenle çocuklarımızın kendilerini güvendehissedecekleri eğitim öğretim ortamlarının oluşturulmasında anne baba olarak bizim de bazısorumluluklarımız var.Şiddetin Önlenmesinde Anne Baba olarak rollerimizi açıklayan bu el kitabı, çocuklarımız içingüvenli okul ortamlarının oluşturulmasına nasıl katkıda bulunabileceklerine ilişkin ipuçlarıvermek amacıyla hazırlanmıştır.ŞİDDET NEDİR?Şiddet; kişinin kendisine, bir başkasına, bir gruba veya bir topluma karşı yaralama, ölüm,psikolojik zarar, gelişme geriliği ya da yoksunlukla sonuçlanan ya da sonuçlanma olasılığıyüksek olan, kasıtlı fiziksel güç ya da yetki kullanımı veya kullanma tehdididir. Bu tanımagöre, • Şiddet davranışları kişinin kendisine (örneğin intihara teşebbüs ya da intihar etme), bir başkasına (tanıdığı ya da tanımadığı), bir gruba ya da topluma (çatışmalar ya da savaşlar) yönelik olarak ortaya çıkar. • Şiddet genellikle kasıtlıdır. • Şiddetin yaralama, ölüm, psikolojik zarar, gelişme geriliği ve yoksunluk gibi sonuçları vardır.
- 3. • Fiziksel olarak bir hasar vermese bile tehdit de bir şiddet davranışıdır. • Yetkinin kasıtlı olarak kötüye kullanılması da şiddettir.ŞİDDET TÜRLERİ NELERDİR?Şiddet, başkalarına kasıtlı olarak zarar vermeyi içeren bir çeşit saldırganlıktır. Kişilerin şahsınaveya mallarına bilerek ve genellikle de fiziksel güç kullanarak zarar vermeyi içeren davranışlarfarklı şekillerde sınıflandırılabilir.Tüm şiddet türleri güç ve kontrol üzerine temellenir. Fiziksel şiddet daima sözel şiddetlebaşlar ve gözle görünen tek şiddet türüdür. Duygusal ve sözel şiddet kendi başınagörebileceği gibi her zaman diğer şiddet türlerine eşlik eder. Duygusal şiddet en sık görülenancak en zor tanımlanabilen şiddet türüdür. Cinsel şiddet ise en zor ve en geç açığa çıkanşiddet türüdürAşağıdaki sınıflandırma size zorbalık da dâhil olmak üzere, şiddet ve saldırganlık hakkında birfikir verebilir. DAVRANIŞLARIN BİÇİMLERİ Davranış kategorileri Endişelenilmesi gereken Ciddiyetle endişelenilmesi davranışlar gereken davranışlar • İtme • Silahla tehdit etme • Dürtme • Mala zarar verme Fiziksel saldırganlık • Tekmeleme • Hırsızlık • Tükürme • Vurma • Telefonla korkutma • Haraç alma • Alay etme • Baskı kurma • İsim takma • Başkasını tehlikeli işlereSözel saldırganlık • Kötü bakma cesaretlendirme
- 4. • Sataşma • Mala karşı sözel tehdit oluşturma • Sözel olarak şiddet tehdidi oluşturmak • Dedikodu yapma • Kine kışkırtmak • Utandırma • Irkçı, seksist veya • Gruptan dışlama homofobik yalıtım • Diğer öğrencilerin ona • Diğerlerinin suçlamasınıSosyal yalıtım aptalmış gibi bakmasını sağlamak sağlama • Toplum önünde küçük • Hakkında söylenti düşürme yayma • Kötü niyetli söylentiler yaymaFİZİKSEL ŞİDDETFiziksel şiddet, karşıdaki kişinin canının yanmasına, yaralanmasına ya da ölümüne neden olan,kasıtlı olarak yapılan davranış ya da davranışlardır. Örnekler: • Kulak çekme • Oturacağı yere rahatsız edici bir cisim koyma • Oyun alanını terk etmeye zorlama • Isırma • Omuz, dirsek, kafa atma, başını duvara veya sıraya vurma • Tekme atma, çelme takma • Herhangi bir cisimle (sopa, cetvel vb.) vurma • Tokat atma, yumruk atma • Kafaya vurma, enseye vurma • Kesici aletlerle saldırma veya korkutma (bıçak, muşta, tornavida, maket bıçağı vb.) • Ateşli ve patlayıcı silahlarla (tabanca, kuru sıkı vb.) saldırma ya da korkutma
- 5. DUYGUSAL VE SÖZEL ŞİDDETHerhangi bir kişiye yönelik olarak sistemli bir biçimde yapılan, kişinin benliğini, psikolojik vesosyal gelişimini, ruhsal bütünlüğünü etkileyen olumsuz yargılar, atıflar ya da sözeldavranışlardır. En büyük özelliği sürekliliği olması ve tekrarlamasıdır. Örnekler: • Bedensel özellikleriyle (boyu, kilosu, diş yapısı, saçı, ten rengi, vb.) alay etme • Dış görünüşüyle (giysisi, gözlüğü, vb.) alay etme • Konuşma tarzı, aksanı ya da şivesiyle alay etme • Adı ya da soyadıyla dalga geçme • Küçük düşürücü isimler (lakap) takma • Küfür etme • Kaba ve çirkin sözlerle (aptal, geri zekalı, ezik, vb.) hitap etme • Sözel olarak tehdit etmeDIŞLAMAHerhangi bir kişiyi yalnızlığa mahkum tme veya buna teşebbüste bulunma, etkinliklere davetetmeme, haber vermeme, yok sayma. Örnekler: • Oyuna ve çeşitli etkinliklere almama • Grup dışına iterek yalnızlığa terk etme • Görmezden gelme, yok sayma (konuşmama, sorularına yanıt vermeme, vb.) • Diğer öğrencilerin de konuşmasını ve arkadaşlık yapmasını engellemeDEDİKODU YAYMABir kişi hakkında kişinin bulunmadığı ortamlarda asılsız sözler söyleme, duyduğu zamanrahatsız olacağı şeyler söyleme. Örnekler:
- 6. • Arkadaşlarını kendisine karşı kışkırtarak aralarının bozulmasına çalışma • Hakkında dedikodu yapma ve söylenti çıkarma • İftira atma • Hakkında çeşitli yerlere çirkin yazılar yazma • Haksız yere şikâyet etme (öğretmene, müdüre, vb.)EŞYALARINA ZARAR VERMEBir kişinin özel eşyalarına kasıtlı olarak veya bile bile zarar verme. Örnekler: • Eşyalarını ya da yiyeceklerini zorla alma • Kantinden zorla bir şeyler ısmarlatma • Para ya da eşyalarını çalma • Eşyalarına kasıtlı olarak zarar verme (yırtma, kırma, atma, vb.) • Defter ya da kitaplarını karalama ya da üzerlerine kötü şeyler yazma • Baskıyla telefonuna kontör yükletme • Ödünç alınan para ya da eşyayı geri vermemeCİNSEL ŞİDDETBir kişinin, diğer bir kişiyi kendi cinsel gereksinim ya da isteklerin doyumu için cinsel nesneolarak kullanması ya da kullanılmasına göz yumulmasıdır. Örnekler: • Cinsel amaçlı dokunma • Cinsel içerikli sözlerle sarkıntılık yapma • Cinsel anlamı olan hareketler (el, kol, göz hareketi, vb.) yapma • Cinsel konularda rahatsız edici konuşmalar yapma • Cinsel çağrışımı olan sözcüklerle hitap etme • Cinsel içerikli söylentiler çıkarma ve yayma • Birinin giysilerini (etek, eşofman vb.) isteği dışında açma • Birileri hakkında cinsel içerikli duvar yazıları yazma
- 7. ŞİDDET NE KADAR YAYGIN BİR SORUNDUR?Şiddet, yaşamın hemen hemen her alanında ortaya çıkan ve özellikle son yıllarda tümDünyada gittikçe artan bir sorun haline gelmiştir. Şiddet ailelerde, okullarda, medyada, futbolsahalarında, işyerlerinde, genel olarak da bütün bir toplumda görülmektedir.Birleşmiş Milletler, Çocuk Hakları Komitesi’nin tavsiyesi ile çocuklara yönelik şiddetinyaygınlığını, kapsamını ve etkilerini belirlemek ve bu sorunun önlenmesine yönelik önerilergeliştirmek üzere Dünya ölçeğinde bir araştırma yapmıştır. Bu araştırmanın sonucunda ikiönemli mesaj öne çıkmıştır (Birleşmiş Milletler Çocuğa Yönelik Şiddet Küresel AraştırmaRaporu): • Çocuklara yönelik hiçbir şiddet mazur görülemez. • Çocuklara yönelik her tür şiddet önlenebilir niteliktedir.Okulda şiddet, çocuğun eğitim hakkını kullanmasını engellediği ve her türlü gelişiminiolumsuz yönde etkilediği için önemlidir. Dünyanın zengin ya da yoksul, gelimiş ya dagelişmemiş hemen hemen her ülkesinde, özellikle 1990’lı yıllardan sonra okullarda şiddetolayları artmıştır. Birleşmiş Milletler Çocuğa Yönelik Şiddet Küresel Araştırma Raporundakibazı rakamlar bu gerçeği yansıtmaktadır. • Dünyadaki çocukların sadece % 2.4’ü tüm ortamlarda yasal olarak fiziksel cezadan korunmaktadır. • Çocukların % 80 ile 98 arasında değişen bir bölümü evlerinde fiziksel cezalara maruz kalmaktadır. • Çocukların % 30’u belirli bir aletle dövülüp ciddi fiziksel cezalara maruz kalmaktadır. • Son 30 gün içinde okul çağlarındaki çocukların % 20 ile 60 arasında değişen bir bölümü sözel veya fiziksel sataşmaya maruz kalmıştır.ŞİDDETİN OLUMSUZ ETKİLERİ NELERDİR?
- 8. Şiddet içeren davranışlar öncelikle şiddetin hedefi olan ve dolayısıyla zarar gören taraf(mağdur veya kurban) üzerinde olumsuz sonuçlara yol açmaktadır. Ancak şiddete tanıkolanlar ve hatta şiddet davranışı gösterenler de orta ve uzun vadede bu davranıştan dolayıolumsuz etkilenmektedirler. Şiddetin olumsuz etkileri şunlardır: • Düşük ya da zayıf benlik saygısı • Kendine güvensizlik • Diğerlerine güvenme ve sevme becerisinden yoksun olma • Şiddet davranışlarının öğrenilmesi • Öfke ve intikam duyguları • Pasif ya da içe kapanma davranışları, • Kaygı • Korku • Depresyon • Uyku ve yeme bozuklukları • Okul sorunları ve başarısızlık • Madde bağımlılığı • Evden ya da okuldan kaçma • Kendini suçlama / değersiz görme • Fiziksel, ruhsal ve duygusal gelişimde gecikmeler • İlişkilerin bozulmasıŞİDDETİ ÖNLEMEK İÇİN ANNE BABA OLARAK NELER YAPABİLİRSİNİZ?Şiddeti önlemek için anne babalara, öğretmenlere, okul yöneticilerine, öğrencilerinkendilerine, güvenlik görevlilerine, medya çalışanlarına, vb. kısaca çocukla ilişkili olan herkeseönemli görevler ve sorumluluklar düşmektedir. Bu konuda özellikle anne baba olaraköncelikle dikkat etmeniz gereken bazı hususlar var: • Siz anne baba olarak şiddete başvurmayın • Çocuklarınızı izleyin ve denetleyin
- 9. • Okulun politikalarını ve kurallarını destekleyin. • Çocukları şiddetten uzak tutun. • Okulla işbirliği yapın • Çocukların sosyal becerilerini geliştirin. • Çocuklarınızın okula gidip gitmediğini kontrol edin. • Çocuğunuzla ilgili her konuda okulu bilgilendirin, Okuldan bilgi alın. Okulla sürekli iletişim içinde olun. • Çocuğunuzun kimlerle arkadaş olduğuna dikkat edin. • Şiddet içerikli herhangi bir davranışı asla onaylamayın ve normalleştirmeyin. • Şiddet kullanarak sorun çözen bir model olmayın. • Çocuğunuzun şiddet içerikli davranışlarda bulunmasına nelerin yol açtığını gözlemleyin. Sizin kontrolünüz altında onları değiştirmek için adım atın, diğerleri için uzmandan yardım alın. • Çocuğunuzun kimlerle birlikte ve nerede olduğundan, neler yaptığından haberdar olun. • Olumsuz davranışlarını onaylamayın ama çocuğunuzu olduğu gibi kabullenmeye çalışın. • Çocuğunuz adına onun sorumluluklarını yüklenmeyin. • Olumsuz davranışlarından herhangi bir kazanç (izin veya para gibi) elde etmemesine dikkat edin. • Çocuklarınızı boş vakitlerini değerlendirebileceği etkinliklere yönlendirin. • Suç kapsamına giren bir davranışta bulunduğunu öğrendiğinizde görmezlikten gelmeyin ve hemen yardım alın. • Gerekirse içinde bulunduğunuz çevreyi değiştirin.Okullarda şiddet olaylarının en sık yaşandığı ülkelerden biri olan Amerika BirleşikDevletlerinde Ulusal Suç Önleme Konseyi (National Crime Prevention Council / NCPC), okuldaşiddet içeren davranışları önlemek için anne babalara bir düzine öneride bulunmaktadır.Gerektiğinde siz de bunları deneyebilirsiniz. 1. Ruhsatlı bile olsa evinizde ateşli silah bulundurmak bir risktir. Anne babalar çocuklarının davranışlarından dolayı yasal olarak sorumludurlar, dolayısıyla eğer
- 10. çocuğunuz evinizdeki ateşli silahla herhangi bir davranışta bulunursa bundan anne baba olarak siz de sorumlu tutulursunuz. Ruhsatlı da olsa eğer varsa silahınızı mutlaka çocukların erişemeyecekleri kilitli bir yerde muhafaza ediniz. Hatta en iyisi silah bulundurmayınız ve çocuğunuza kötü örnek olmayınız.2. Çocuğunuzun eğitimine aktif olarak katılın. Araştırmalara göre ana baba katılımı öğrencilerin akademik başarılarını artırmaktadır. Siz de çocuğunuzun öğretmeniyle konuşarak okulun faaliyetlerinde gönüllü olarak görev alabilir, okulun veya öğretmenin düzenleyeceği ders dışı etkinliklerde öğrenci velisi olarak katkıda bulunabilirsiniz. Anne baba olarak çocuğunuzun eğitimine katıldığınızı görmek, çocuğa “eğitimin önemli ve değerli olduğu” mesajını verecektir.3. Çocuğunuza örnek olun. Kendi sorunlarınızı şiddete başvurmadan ve barışçı yollarla çözün. Öfkenize yenik düşmeyin, öfkenizi kontrol edin ve yönetin.4. Çocuğunuza mutlaka zaman ayırıarak onu dinleyin ve onunla konuşun. Çocuğunuzun aklınıza gelebilecek her konuda ne düşündüğünü öğrenmeye çalışın. Bunun için uygun fırsatlar yaratın ve çocuğunuzla açık iletişim kurun. Çocuğunuzla yapacağınız bu tür görüşmelerde bazı konularda siz onu ikna edebilirsiniz ama bazı konularda da onun sizi ikna edebileceğini aklınızda bulundurun ve bundan çekinmeyin. Çocuğunuzla konuşmanız için ille de bir sorun çıkmasını beklemeyin; çocuğunuzla yapacağınız konuşmaları günlük alışkanlıklarınızdan biri haline getirin.5. Çocuğunuzun davranışlarına belli sınırlar koyun ve bunu da önceden çocuğunuza açıkça belirtin. İzin verebileceğiniz veya kesinlikle izin vermeyeceğiniz davranışların neler olduğunu, nelerin ödüllendirileceğini veya cezalandırılacağını mutlaka konuşun. Uygulayacağınız tutarlı bir disiplin sayesinde, çocuğunuz kendi kendini disiplin etmeyi öğreneceği gibi hayatı boyunca kullanabileceği bir beceriyi de kazanmış olur.6. Şiddet konusunda çocuğunuzla konuşmaktan çekinmeyin, hatta açık açık konuşun. Şiddet içeren davranışları kesinlikle kabul edemeyeceğinizi ve tolerans göstermeyeceğinizi söyleyin. Çocuğunuzla neyin şiddet olduğunu veya neyin şiddet olmadığını tartışın. Akla gelebilecek soruları mantıklı bir biçimde cevaplayın. Başlangıçta çocuklar çözümü nispeten kolay veya fazlaca önemli olmayan sorunları tartışmaya getirebilirler ama zamanla daha ciddi sorunları da tartışmaya açacaklardır.7. Çocukların karşılaşacakları sorunları nasıl incelemeleri gerektiğini ve nasıl çözebileceklerini öğrenmelerine yardım edin. Sorunlara nasıl yaklaşmaları ve onu
- 11. nasıl çözeceklerini bilen çocuklar diğerlerine göre daha az öfke, daha az engellenmişlik veya saldırganlık hissedecektir. Çocuklarınızın öfke kontrolü ve sorun çözme gibi becerilerini geliştirmek için karşınıza çıkan her öğrenme fırsatını değerlendirin.8. Başkalarına lakap takmasına veya alay etmesine kesinlikle izin vermeyin, bu konuda sıkı bir duruş sergileyin. Bu davranışlar genellikle çok daha üzücü olaylara ve şiddet içeren davranışlara neden olur. Alay etme, mağdurun bu davranışa bir son vermek için şiddeti başvurulacak tek yol olarak görmesine neden olabilir.9. Çocuklarınızın kimlerle birlikte olduğunu, nerelere gittiğini ve ne tür etkinliklere katıldığını bilmek sizin hakkınızdır; bu konuda ısrarcı olun. Evde yapacağınız bazı düzenlemelerle evinizi çocuğunuz ve arkadaşları için cazip bir yer haline getirebilirsiniz. Böylece yakınınızda bulunmalarını sağlayabilir, ana baba olarak gözetiminizi sürdürebilir, ileride sorun olabilecek davranışların ipuçlarını önceden fark edebilirsiniz.10. Çocuğunuzun katılabileceği okul etkinlikleri, ders dışı etkinlikler, gidebileceği yerler ve yetişkin gözetiminin ne kadar olması gerektiği gibi konularda diğer anababalarla konuşarak ortak bir anlayış veya ölçüt geliştirebilirsiniz. Bu konularda anne babalar olarak birbirinize destek vermelisiniz.11. Okulun bütün öğrencileriçin güvenli bir yer olmasını sağlamak ve bu niteliğini sürdürebilmesi için geliştirdiği okul politikalarını ve kurallarını destekleyin. Eğer çocuğunuz herhangi bir kuralın yanlış olduğunu iddia ederse, söz konusu kuralın neden yanlış olduğunu düşündüğünü açıklamasını isteyin ve daha iyi olması için ne yapılması gerektiğine ilişkin herhangi bir önerisi olup olmadığını sorun.12. Diğer anne babalarla birlikte, çocuğunuzun öğrenim gördüğü okulda veya okulun bulunduğu yerleşim biriminde (mahallede, semtte, vb.) faaliyet gösteren sivil toplum kuruluşlarına (Vakıflar, Dernekler, vb.) üye olun. Şiddet sorunu konusunda veya toplumda gençlerin sorunlarına ilişkin kaygılarınız hakkında, ebeveynlik becerilerinizi geliştirmenize yardım edebilecek kaynaklar konusunda, vb. diğer anababalarla konuşun.
- 12. YARARLANILAN KAYNAKLARBarrett, P. M., Ollendick, T. H. (Eds.). (2004). Handbook of Interventions that Work with Children and Adolescents Prevention and Treatment. New York: John Wiley & Sons Ltd.Beane, A., Miller, T. W., Spurling, R. (2008). The bully free program: a profile for prevention in the school setting. In T. W. Miller (Ed.), School Violence and Primary Prevention (syf 391- 408). Springer Press, Inc.Berger, C., Karimpour, R., Rodkin, P. C. (2008). Bullies and Victims at School: Perspectives and Strategies for Primary Prevention. In T. W. Miller (Ed.), School Violence and Primary Prevention (syf 295-322). Springer Press, Inc.Cowie, H., Jennifer, D. (2008). New Perspectives on Bullying. Milton Keynes: Open University Press.Espelage, D. L., Swearer, S. M., (2008). Current perspectives on linking school bullying research to effective prevention strategies. In T. W. Miller (Ed.), School Violence and Primary Prevention (syf 335-353). Springer Press, Inc.Espelage, D. L., Swearer, S. M. (Eds.). (2004). Bullying in American schools: A social-ecological perspective on prevention and intervention. Mahweh, NJ: Lawrence Erlbaum Associates.Feindler, E. L. (Eds), Anger-Related Disorders: A Practitioners Guide to Comparative Treatments. New York: Springer.Findley, I. (2006). Shared Responsibility: Beating Bullying in Australian Schools. Camberwell, .: ACER Press.Franklin, C., Harris, M. B., Allen-Meares, P. (Eds) (2006). The School Services Sourcebook A Guide for School-Based Professionals. New York: Oxford University Press.Larson, J., Lochman, J. E. (2005). Helping schoolchildren cope with anger: A cognitive- behavioral intervention. New York: The Guilford Press.McLaughlin, J. R., Miller, T. W. (2008). Prevention of School Violence: Directions, Summary, and Conclusions. In T. W. Miller (Ed.), School Violence and Primary Prevention (syf 431- 444). Springer Press, Inc.Newgass, S., Schonfeld, D. (2005). School crisis intervention, crisis prevention, and crisis response. Roberts A. R.(ed) Crisis Intervention Handbook: Assessment, Treatment, and Research (3nd edition) (syf 499-518). New York: Oxford University Press.O’Moore, M., Minton, S. J. (2004). Dealing with bullying in schools. a training manual for teachers, parents and other professionals. London: Paul Chapman Publishing.Olweus, D. (1993). Bullying at school : What we know and what we can do understanding childrens worlds. Blackwell Publishing Ltd.
- 13. Rigby, K. (2003). Stop the bullying: a handbook for schools (Revised, updated edition) Melbourne, Australian Council for Educational Research.Rigby, K. (2002). New perspectives on bullying. London: Jessica Kingsley Publishers.Rigby, K. (2007). Bullying in schools: and what to do about it. Melbourne: Acer Press.Smith, P. K., Sharp, S. (2003). School bullying insights and perspectives. New York: Taylor & Francis.Stewart C, MacNeil G. (2005). Crisis intervention with chronic school violence and volatile situations. A. R. Roberts (ed) Crisis Intervention Handbook: Assessment, Treatment, and Research (3nd edition) (syf 519- 542). New York, Oxford University Press, 2005.Swearer, S. M., Espelage, D. L., Napolitano, S. A. (2009). Bullying prevention and intervention: Realistic strategies for schools. New York: Guilford Press.Thompson, D., Arora, T., Sharp, S. (2002). Bullying: effective strategies for long-term improvement. London: Routledge.Yoon; J. S., Barton, E. (2008). The Role of Teachers in School Violence and Bullying Prevention. In
