ANADOLU BEYLİKLERİ VE ATABEYLİKLER
KARESİOĞULLARI BEYLİĞİ
XIV. yüzyıl başlarında büyük ve küçük Mizya (Balıkesir havalisi ve Çanakkale tarafları) da kurulmuş olan beyliğin, adı kuran şahsa nisbetle Karesi Oğulları Beyliği adını almıştır.
Karesi ailesinin büyük ceddi onbirinci asrın ikinci yarısı içinde Orta Anadolu’da bir devlet kurmuş olan Melik Danişment Gazi’dir. Danişmendiye devleti Anadolu Selçukileri tarafından ilhak edilince Danişment ailesine mensup Nizamüddin Yağıbasan oğullarından Zahirüddin İli, Muzafferüddin Mahmud ve Sinanüddin Yusuf Selçukilerin hizmetine girip emirlik etmişlerdir.
Anadolu Selçukluları’nın inhilâli esnasında bu aileden olarak uç beyliğinde bulunmuş olan Kalem Bey ile oğlu Karesi Bey diğer Uc beyleri gibi Bizanslıların zararına olarak Batı Anadolu’yu istilâya başlamışlar ve takriben 1302′den sonra Bergama ve Balıkesir’i alarak Balıkesir’i yeni kurulan Beyliğine merkez yapmışlardır; İbn-i Batuta, şehrin Karesi Bey tarafından tesis edildiğini yazmaktadır.
Cami-üd-Düvel’de Karesi Oğulları Beyliği’ne aid olarak Balıkesir, Aydıncık, Bergama, Edremid, Kemer Edremid (Burhaniye) Pınarhi-sar, İvrindi, Ayazmend (Altınova) Bigadiç, Mendehorya, Sındırgı, Gördes, Demirci, Kızılca Tuzla (Ayvacık) Başkelenbe, Fırt (Susurluk) kasabalarını saymaktadır; fakat bunlardan Gördes ile Demirci’nin Saruhanoğulları’nın şehirlerinden olduğu eserleriyle malûm olduğundan Müneeccimbaşı Osmanlılar zamanındaki sancak teşkilâtını göstermiştir. Müneccimbaşı’nın gösterdiği diğer şehirler Karesioğulları Beyliği’ne aid olduğu gibi eski Eolya bölgesindeki Bayramiç, Ezine ve Trova mıntakası da Karesi oğulları’na aitti.
Karesi bey Moğollardan kaçarak kendisine iltica eden halkı ve Ece Halil kumandasiyle Dobruca’dan gelen Sarı Saltuk türkmenleri’ni kendi arazisine yerleştirmek suretiyle işgal ettiği mıntakada Türk nüfusunu arttırdı.
Kalem Şah da denilen Kalem Bey ile oğlu Karesi’nin hangi tarihlerde vefat ettikleri belli değildir. Fakat bazı kayıtlara göre Karesi Bey’in 1328′den evvel öldüğü anlaşılıyor. Karasi Bey’in vefatından sonra Demirhan, Yahşi, Dursun isimlerindeki üç oğlundan Demirhan Balıkesir emîri olmuş ve kardeşi Yahşihan da Bergama beyliğinde bulunmuş ve Dursun Bey ise Osmanlı hükümdarı Orhan Gazi’nin yanına kaçmıştı. Karesi Bey’in türbesi Balıkesir’de ise de kitabesi yoktur. Belki babası Kalemşah’da orada medfundur.
İbn-i Batuta 733 H. 1333 M. de Balıkesir’e geldiği zaman orada Karesioğlu Demirhan’ın hükümdar bulunduğunu ve kardeşi Yahşi han’ın da Bergama sultanı olduğunu beyan ediyor, îbn-i Batuta, Demirhan’ın halk tarafından sevilmediğini ve hayırsız bir adam olduğunu söylüyor. Aynı mütalea isim zikredilmeyerek Osmanlı kaynaklarında da vardır.
Osmanlılara iltica eden Dursun Bey, memleketinin bir kısım yerlerini Orhan’a terk etmek suretiyle Karasi hükümdarı olmak istemiş ve 1345′de Orhan Bey’le beraber Balıkesir üzerine gelmişler ise de Osmanlı kaynaklarına göre Demirhan Bergama’ya kaçmış ve Dursun bey kardeşiyle anlaşmak üzere Bergama kalesi önüne gelmiş ise de kaleden atılan bir okla maktul düşmüştür. Bunun üzerine Karasi Oğulları beyliği’nin Balıkesir ve diğer bazı yerleri ilhak olunarak Bergama’da muhasara altında bulunan Demirhan da kaleden çıkıp teslim olarak suçu affedilip Bergama ilhak edildikten sonra Bursa’ya. getirilmiş ve iki sene daha yaşadıktan sonra taundan vefat etmiştir (takriben 1347).
Mesalik-ül-Ebsar Demirhan’ın hem asker ve hem de şehirlerinin komşusu olan Orhan’dan ziyade olduğunu Rumlarla muvaffakiyetli deniz muharebesi yaptığını beyan etmiştir.
Karasi Beyliği’nin Bergama hükümdarı, Karesioğlu Şuca-üddin Yahşi Bey’in onbeş şehir ve o kadar kaleye ve yirmi bin süvari askere ve donanmaya sahip olduğunu yazar. Yahşi Bey, 1341 ve 1342 senelerinde iki defa donanması ile Gelibolu yarımadasına asker çıkarmış ise de muvaffak olamayarak Kantagüzen ile anlaşmaya mecbur olmuştur.
Bundan sonra Yahşi Bey’e dair şimdilik bir şey bilmiyoruz. Vefatı 1345′den evveldir.
Bizans kaynakları Trova taraflarına sahip olan Karesioğlu Süleyman Bey’den bahsetmektedirler. Bunun Demirhan’ın oğlu olması hatıra geliyor; Orhan Gazi’nin Balıkesir ve havalisini işgalden sonra Süleyman Bey Trova taraflarında tutunmuştur; hattâ düşmanlarına karşı Umur Bey’in bir ara yardımından mahrum kalan Kantagüzen 1343′de Karesioğlu Süleyman Bey’in Gelibolu’ya sevkettiği yaya ve atlı kuvvetler sayesinde durumunu düzeltmişti. Süleyman bey Bizans kumandanlarından Vatas (Vatatzes)in damadı olup Kantagüzen’e muhalif cephe almış olan kayınpederine de yardımda bulunmuştu.
1345′de Aydınoğlu Umur Bey, kara yoluyla Saruhanoğlu Süleyman bey de beraberinde olarak Çanakkale tarafından Kantagüzen’e yardıma gittiği zaman beraberinde Karesioğlu Süleyman Bey de bulunuyordu. Bu kayıtlardan, Bergama’dan itibaren Çanakkale’ye kadar olan Karesi’nin sahil kısmının henüz Osmanlılara geçmeyip Karesi Oğulları Beyliği’ne ait olduğu anlaşılıyor.
Süleyman Bey 1357 senesinde de hayatta idi. Takvim-i Nücu-mî’deki kayda göre Karesi beyliğinin sahil kısmının zabtı Birinci Murad’ın cülusunu müteakip 763 H./1361 M. tarihindedir.
Karasioğulları Beyliği’ne dair şimdiye kadar ne bir eser ve kitabe ve ne de bir sikke ele geçmiştir.
Kaynak: e-tarih.org
Karesi Beyliği’nin Türk Tarihine Katkıları
1.Karesi Beyliği donanmaya sahip ender beyliklerden biriydi. Sahip olduğu bu donanma Osmanlı Devleti donanmasının çekirdeğini oluşturmaktadır.
2.Karesi Beyliği donanması sayesinde Osmanlı Devleti Trakya ve Balkanlara çıkabilmiştir. Dolayısıyla Osmanlı Beyliği’nin devlete geçişinde Karesi Beylerinin rolü büyüktür.
3.Osmanlı’ya katılan ilk beyliktir.
4.Karesi Beyliği’nin yöneticileri Hacı İlbey, Evranos Bey gibi şahsiyetler Osmanlı yönetimine büyük katkılar sağlamışlardır. (www.turkcebilgi.com)
Balıkesir ili Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk yıllarına kadar idari taksimatta Karesi ismini taşımıştır.
