6.4 Uzay Kirlenmesi ve Uzay
Yasası
Uzay Kirlenmesi
Daha 30 - 40 yıl önce denizlerin ve
atmosferin insan eliyle kirletilebileceğine ihtimal verilmiyordu. Yer yüzünden
sonra, büyük yerleşim merkezleri yöresindeki atmosfer ve denizler insan eliyle
kirletildi; sonra bu kirlenme yüzeyde okyanuslara, atmosferde ise ozon
katmanının, kutup bölgelerinde delinmesine kadar yayıldı. Bu bakımdan insanoğlu,
günlük yaşamını kolaylaştıracak yönde teknolojiyi hızla geliştirirken çevreyi
kirleterek geleceğini tehlikeye atmaktadır.
1957'de uzay araştırmalarının
başlamasından bu yana Yer çevresindeki uzayın da hızla kirletilerek kritik bir
noktaya doğru gidildiğini belirtmek gerekir. Uzay kirliliğini oluşturan çöpler,
boş yakıt tankları, yapay uydu parçaları ve görevini tamamlamış işe yaramayan
yapay uydulardır. Yer etrafında eliptik yörüngelerde dolanan bu çöpler çok
yüksek hızlara sahiptir. Kuzey Amerika Hava Komutanlığı (NORA) Yer çevresinde
dolanan bu cisimleri radar ve optik teleskoplarla gözetim altında tutmakta ve
kataloglamaktadır. Bugün için 7000 kadar çöp kataloglanmıştır. Toplanması
oldukça zor ve pahalı olan uzay çöplerinin sayısı hızla artmaktadır. Fazla
yüksekte olmayan büyük parçalar atmosferin sürtünme etkisiyle frenlenip yere
düşmeden yanmakta ve bazı kişiler tarafından UFO olarak saptanmaktadır. Uzay
çöplerinin yoğunluğu son 30 yılda 10000 kat artmıştır. Çöp yoğunluğu bugünkü
değerin 10-100 katına ulaştığında parçalar arası çarpışmalar kritik bir
değere ulaşacak, çarpışmalar sonucu, parçalar ufalanarak Yer etrafında yoğun bir
zarf oluşturacaktır. Uzay araştırmaları için büyük tehlikeler oluşturan uzay
kirlenmesi, bu hızla devam ederse gelecek yüzyılda uzay araştırmaları için en
önemli sorunlardan biri olacak ve ciddi önlemler almayı gerektirecektir. Uzay
araştırmalarını önde götüren gelişmiş ülkelerin sorumlu olduğu uzay
kirlenmesine, şimdiden çözüm bulunması gerekmektedir.
Uzay Yasası
Uzayın barışçı amaçlarla
kullanımını düzenleyen uluslararası bir yasa, Birleşmiş Milletler genel
kurullarında 1961 ve 1963 yıllarında kabul edilmiştir. Düzenlenmesinde
okyanusların ve Antartika'nın barışçı amaçlarla kullanımı için oluşturulan
uluslararası yasanın örnek alındığı uzay yasası, uzayda uluslararası işbirliğini
öngörür. Uzayda nükleer denemeler bu yasayla yasaklanmıştır. Her ulus, uzayda
barışçıl etkinlikleri için eşit haklara sahiptir. Yine uzay istasyonlarına ve
gök cisimlerine nükleer silâh yerleştirilmesi ve oralarda askerî üsler kurulması
bu yasayla yasaklanmıştır. Zor durumda kalan uzay adamlarına hangi ulustan
olursa olsun uzayda yardım edileceği kabul edilmiştir. Yasa ayrıca, ülkelerin
kendi uzay araçları tarafından uzayda ve Yer yüzeyinde verdikleri ve verecekleri
zararlar için sorumlu tutulacaklarını belirtmektedir.
