Güneş Tutulmasının Türleri
Yer’in Güneş etrafındaki yörüngesi
ve Ay’ın Yer etrafındaki yörüngesi çembere yakın olsa da birer elips
şeklindedir. Bu elips yörüngelerin üzerinde enyakın(Enberi noktası) ya da en
uzak (Enöte noktası) konumlarda iken Güneş ve Ay’ın açısal çapları (görünen
büyüklükleri) değişir. Enberi noktasında daha büyük, Enöte noktasında daha küçük
görünürler.
Şekil 1.37 Yukarıdaki resimde
Dolunay evresindeki Ay için : Solda : Ay Enberi noktasında Sağda : Ay Enöte
noktasında iken görünür büyüklüklerindeki değişim görülmektedir. Diğer evrelerde
de durum aynıdır. Bu durum daha az olsa da Güneşte de benzerdir. Buna gore : Ay
en uzak konumda ve Güneş En yakın konumda iken gerçekleşen bir Güneş
tutulmasında Ay, Güneş’I tamamen örtemez.
Şekil 1.38 Güneş Tutulması
Türleri
Yandaki şekilde görüldüğü gibi,
Yörüngesi üzerindeki Ay ve Tutulum üzerindeki Güneş, yörünge hareketleri
sırasında Düğüm noktası yakınlarında buluşurlar. ( 1 )
Eğer Güneş ve Ay
tam düğüm noktasında buluşurlarsa ve Ay Güneşi tamamen örtecek büyüklükte
görünüyorsa, bir “Tam Güneş Tutulması” oluşur. ( 2 )
Eğer Ay ve Güneş
tam düğüm noktasında değil de yakınlarında karşılaşırlarsa, Ay Güneşîn bir
kısmını örtebilir ve “Parçalı Güneş Tutulması “ oluşur. ( 3 )
Eğer Güneş
ve Ay tam düğüm noktasında buluşurlarsa ve Ay’ın görünür büyüklüğü Güneş’in
görünür büyüklüğünden küçükse tutulma sırasında Güneş Ay’ın etrafında bir Halka
gibi gözlenir. Buna “Halkalı Güneş Tutulması” denir.( 4 )
Tam Güneş
Tutulması sırasında, tam tutulmanın gözlendiği dar bölgenin dışında kalan geniş
bölgelerde tutulma parçalı tutulma olarak gözlenir. Sadece Ay’ın gölgesinin
düştüğü bölgeler tam tutulma gözleyebilir.
Sadece Tam Güneş Tutulması
süresince çıplak göz ile bakılmalı, bu sure dışında mutlaka tutulma gözlemleri
için özel yapılmış gözlükler kullanılmalıdır.
Tam tutulma sırasında
Güneş tamamen örtüldüğü için bize ışığını doğrudan gönderemez. Tam bu sırada
Güneş’in atmpsferi özellikle atmosferinin en dış katmanı olan Korona bölgesi
gözlenebilir. Koronanın başka zaman gözlenmesi çok zordur.
Şekil 1.39: 1999 Tam Güneş tutulması
(Fred Espenak tarafından çekilmiştir.)
Şekil 1.40: 29 Mart 2006 tarihinde
ülkemizden çok iyi gözlenen güneş tutulması sırasında TÜBİTAK Ulusal Gözlemevi
elemanlarınca çekilmiş Tam Güneş Tutulması. görüntüsü
Tam Tutulma süresi bir gözlem yeri
için ortalama 4-6 dakikadır. En fazla 9 dakika sürebilir. Çok kısa süren
tutulmalar da gözlenebilir.
Tam Tutulma sırasında Dünyamızdan yansıyan
ışıklar Ay yüzeyini çok hafif aydınlatır. Tam tutulma sırasında gözlem yapılan
yerde Güneş ışıkları olmayacağı için duyarlı çekim yapılırsa Ay yüzeyi
farkedilebilir.
Tam tutulma sırasında gökyüzü kararır, gezegenler ve
parlak yıldızlar görülebilir.
