ERZURUMLU İBRAHİM HAKKI KİMDİR?
18 Mayıs 1703 yılında Erzurum Haskale’de doğan İbrahim Hakkı, mutasavıf, alim ve sosyologtur. Annesi Hanife Hatun’un soyu İslamiyetin kurucusu Hz. Muhammed’e kadar uzandığı söylenmektedir. Babası ise Derviş Osman’dır. Küçük yaşta annesini kaybeden İbrahim Hakkı, amcasının yanında kalarak eğitimine bir süre daha burada devam etmiştir.
Eşinin ölümünün ardından Tillo’ya giderek Kadiri şeyhlerinden İsmail Fakirullah’ın cemiyetine katılmıştır. Eğitimini bir süre amcasının yanında devam eden İbrahim Hakkı, 9 yaşına geldiğinde amcası ile birlikte babasının yanına Tillo’ya gitmişlerdir. Burada tefsir, hadis ve fıkıh eğitimi alan İbrahim Hakkı, daha sonra Molla Muhammed al- Suhrani’den astronomi ve matematik dersleri almıştır.
Birçok önemli esere imza atmış olan İbrahim Hakkı, düz yazı ve manzum olarak toplamda 15 eser yazmıştır. İbrahim Hakkı, astronomi, fizik, psikoloji, sosyoloji ve din gibi birbirinden önemli bu alanlar üzerinde birçok çalışmaya imza atmıştır. Tasavvuftan edebiyata kadar pek çok alanda bilgi sahibi olan İbrahim Hakkı, 18. yüzyıl klasik İslam kültürünün Osmanlı’daki son temsilcilerinden biri olarak sayılmaktadır. Erzurumlu İbrahim Hakkı, 22 Haziran 1780 tarihinde vefat etmiş ve Şiir’tin Tillo ilçesinde defnedilmiştir.
Erzurumlu İbrahim Hakkı’nın en önemli eserleri Divan ve Marifetname olarak belirtilmektedir. Marifetname eserini halkın anlayabileceği şekilde yazmış ve tasavvufi konuların yanı sıra astronomi ve fen bilimlerini kapsayan birçok konuya yer vermiştir. Ansiklopedik özelliğe sahip olan Marifetname, 1757 yılında tamamlanmıştır. Kitabın yazım sürecinde yaklaşık 400 kitaptan yararlanıldığı söylenirken ilk defa bu kitapta Güneş Sistemi (‘hey’et-i cedide’) anlatılmıştır.
MARİFETNAME NEDİR?
Erzurumlu İbrahim Hakkı’nın en önemli eserlerinden biri olan Marifetname, 1757 yılında yazımı tamamlanmış ansiklopedi türünde bir eserdir. Yaklaşık 600 sayfa olan eser, 400 kitaptan yararlanılarak yazılmıştır. Mısır ve İstabul'da farklı tarihlerde basılan bu eser, aynı zamanda Arapça’dan Farsça’ya da çevrilmiştir.
Önsüzü tamamen dini olarak hazırlanan eserde, tasavvuftan, edebiyata, edebiyattan astronomiye kadar pek çok konu yer almıştır. Bir önsöz, bir sonsöz ve üç büyük bölümün yanı sıra her bölüm alt bölümlere ayrılarak hazırlanmıştır. Ana konuların yanı sıra konu aralarında beyitler ve şiirler yer almıştır.
MARİFETNAME - SEĞİRMELER VE ANLAMLARI
Gözün dışının seğirmesi; Sol gözde ziynet, Sağ gözde kötüleme dir.
Göz kuyruğunun seğirmesi; Sol gözde mal, Sağ gözde sevinçtir.
Gözün altının seğirmesi; Sol gözdeki mevkiye, Sağdaki iyiliğe alamettir.
Başın üst kısmının seğirmesi; İyi bir makam ve mevkiye işaret eder.
Başın ön tarafının seğirmesi; İyi bir devlet bulmaya işaret eder.
Başın yan tarafının seğirmesi; Solu ve sağı hayırlı eyler.
Alnın seğirmesi; Solda eğlence , Sağda bir habere işarettir.
Kaşın seğirmesi; Sol ve Sağ, her yer dostlukla dolar.
Kaşın ortasının seğirmesi; Sol kaş kederi, Sağ kaş zevktir.
Dilin seğirmesi; Sol coşkunluk, Sağ hüzündür.
Yanak seğirmesi; Solda olan mala işaret, Sağda olan hayıra işarettir.
Burundaki seğirme; Sol taraftaki mevkiye, Sağ taraftaki kahıra alamettir.
Dudağın üst kısmındaki seğirme; Solda şenlik, Sağda rızık demektir.
Dudağın uç kısmının seğirmesi; Solda esenliktir, Sağda zarardır.
Dudak altının seğirmesi; Sol ve sağda daima güzelliğe alamettir.
Seğiren çene; S olda güzellik, Sağda eğlenceye işaret eder.
Kulağın seğirmesi; Solda ve Sağda güzel habere işaret eder.
Boğazın seğirmesi; Solda üzüntüye, Sağda mala işarettir.
Arka omuzların seğirmesi; Solda keder, Sağda hüzün dür.
Kol pazularının seğirmesi; Solda olursa mala, Sağda olursa rızıka çıkar.
Bilek seğirmesi; Solda ve sağda iyi habere işaret eder.
Kolların seğirmesi; Solda ayıp, Sağda kötülemedir.
Elin bilekleri seğirirse; Solda meşakkate, Sağda mala işaret eder.
Elin sırtı seğirirse; Soldaki şerefe, Sağdaki üzüntüye alamettir.
Avucun seğirmesi; Her ikisinde de rızık ve mala işarettir.
Başparmak seğirmesi; Sağda yük , solda üzüntüdür.
Şahadet parmağı titreyip seğirirse; Solda ve sağda yeni sebeplere çıkar.
Ortak parmak seğirirse; Solda olursa neşe, Sağda olursa üzüntü dür.
Serçe parmak seğirirse; Solda gam, Sağda makam demektir.
Yüzük parmağının seğirmesi; Solda hayır, Sağda mal demektir.
Göğüs seğirmesi; Solda sevinç, Sağda hüzün olur.
Meme seğirmesi; Solda sevinç, Sağda makama işarettir.
Karnın seğirmesi; Solda neşe, Sağda kavuşmadır.
Göbek seğirmesi; Solda esenlik, Sağda üzüntüdür.
Böğür seğirmesi; Solda rızık, Sağda mevki alametidir.
Oyluğun seğirmesi; Solda oğula, Sağda güzelliğe işaret eder.
Kasık seğirmesi; Solda yolculuk, Sağda cimadır.
Husyelerin seğirmesi; Solda kedere, Sağda çocuk doğumuna işarettir.
Makatın seğirmesi; Solda yol, Sağda mal demektir.
Baldır seğirmesi; Solda yolculuk, Sağda eğlencedir.
Diz seğirmesi; Solda sevinç, Sağda üzüntü alametidir.
Diz altı seğirmesi; Solda keder, Sağda yola çıkar.
Bacak seğirmesi; Solda mevki, Sağda mala işarettir.
Sırtın ortasının seğirmesi; Solda erzak, Sağda yoldur.
Karın arkasının seğirmesi; Solda ayrılık, Sağda mal alametidir.
Topuğun seğirmesi; Solda yolculuk, Sağda mal demektir.
Ayak arkasının seğirmesi; Solda esenlik, sağda hüzün dür.
Elin kemiğinin seğirmesi; Solda mal, Sağda yolculuk demektir.
Avuç seğirmesi; Solda şeref, Sağda yoldur.
Başparmak seğirmesi; Solda murada, Sağda mal a delalet eder.
İkinci parmak seğirmesi; Solda ve sağda iyi habere işarettir.
Ortak parmaklar seğirmesi; Solda ve sağda çekişmeye sebep olur.
Yüzük parmağı seğirmesi; Solda sevinç, Sağda çekişme dir.
Küçük parmak seğirmesi; Solda ve Sağda rızık ve mal demektir.
