Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Sermaye Yapısı ve Hisse Senedi Türleri

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası

Sermaye Yapısı ve Hisse Senedi Türleri Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası A.Ş.'nin sermayesi 25.000 TL olup 250.000 adet hisseye ayrılmıştır. 1211 sayılı Merkez Bankası Kanunu uyarınca, Merkez Bankası hisse senetleri (A), (B), (C) ve (D) olmak üzere dört sınıfa ayrılmış olup

• (A) sınıfı hisse senetleri münhasıran Hazineye,
• (B) sınıfı hisse senetleri Türkiye'de faaliyette bulunan milli bankalara,
• (C) sınıfı hisse senetleri 15.000 hisseyi geçmemek üzere milli bankalar dışında kalan diğer bankalarla imtiyazlı şirketlere,
• (D) sınıfı hisse senetleri ise Türk ticaret müesseselerine ve Türk vatandaşlığını haiz tüzel ve gerçek kişilere

tahsis edilmiştir.

2017 yıl sonu itibarıyla, Merkez Bankası sermayesinin yüzde 55,12'si (A) sınıfı, yüzde 25,74'ü (B) sınıfı, yüzde 0,02'si (C) sınıfı, yüzde 19,12'si ise (D) sınıfı hisselerden oluşmaktadır.

Merkez Bankası hisse senetlerine ilişkin genel bilgiler ile belirli bir oranın üzerinde hisseye sahip olan bazı hissedarlara, hisselerinin tutarlarına ve toplam sermaye içindeki oranlarına ilişkin bilgilere, TCMB İnternet sitesinde yer alan "Yıllık Rapor" ile "Bağımsız Denetim Raporları" bölümlerinden  ulaşılabilmektedir.

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Sermaye ve Hissedarlık Yapısının Tarihsel Süreci 

Merkez Bankası, 11.06.1930 tarih ve 1715 sayılı Kanun ile 150.000 hisseden oluşan 15.000.000 TL sermayeli bir anonim şirket olarak kurulmuş olup hisse senetleri (A), (B), (C) ve (D) olmak üzere dört sınıfa ayrılmıştır.

Anılan Kanun'la,

• (A) sınıfı hisse senetleri toplam sermayenin yüzde 15'ini geçmemek üzere Hükûmet kuruluşlarına,
• (B) sınıfı hisse senetleri milli bankalara,
• (C) sınıfı hisse senetleri 15.000 hisseyi geçmemek üzere milli bankalar dışında kalan diğer bankalarla imtiyazlı şirketlere,
• (D) sınıfı hisse senetleri ise Türk ticaret kuruluşlarıyla Türk vatandaşlığını haiz gerçek ve tüzel kişilere

tahsis edilmiştir.

03.07.1932 tarih ve 2062 sayılı Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Kanunu'nun Bazı Maddelerinin Tadiline ve Bu Kanun'a Bazı Hükümler İlavesine Dair Kanun'un 4.üncü maddesi uyarınca, yüzde 15'e kadar sınırlandırılmış olan (A) Sınıfı hisselerinin Banka sermayesinin yüzde 25'ine kadar artırılabileceği hükme bağlanmıştır.

14.01.1970 tarihinde kabul edilen ve halen yürürlükte olan 1211 sayılı Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Kanunu uyarınca, Merkez Bankası sermayesi 25.000.000 TL'ye çıkarılmış, (A) sınıfı hisse senetlerinin, sermayenin yüzde 51'inden aşağı düşmemek üzere münhasıran Hazineye tahsis edileceği hükme bağlanmak suretiyle 10.000.000 TL sermaye artışına karşılık gelen 100.000 hissenin tümü Hazineye tahsis edilmiştir. Diğer hisse sınıflarının yapısında değişiklik yapılmamıştır.

Merkez Bankası Kanunu ve Banka Esas Mukavelesi uyarınca Banka sermayesi, Genel Kurulda sağlanacak 2/3 çoğunluk ve Bakanlar Kurulunun onayıyla artırılabildiğinden, 28.04.1988 tarihli Olağan Genel Kurul Kararı ve 24.06.1988 tarih, 88/13075 sayılı Banka Esas Mukavelesi'nin Bazı Maddelerinde Değişiklik Yapılması Hakkındaki Bakanlar Kurulu Kararı ile sermaye 25.000.000.000 TL'ye çıkarılmıştır.

Banka sermayesi, 5083 sayılı Türkiye Cumhuriyeti Devletinin Para Birimi Hakkında Kanun uyarınca 01.01.2005 tarihinde yürürlüğe giren Yeni Türk Lirası uygulaması ile birlikte 25.000 YTL, 01.01.2009 tarihinden itibaren ise Yeni Türk Lirası ve Yeni Kuruşta Yer Alan Yeni İbarelerinin Kaldırılmasına ve Uygulama Esaslarına İlişkin 04.04.2007 tarih ve 2007/11963 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı uyarınca 25.000 TL olmuştur.

Bugün itibarıyla Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankasının bir hissesinin nominal değeri 10 Kr (On kuruş)'tur.

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Hisselerinin Devirleri

a)Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Hisse Senetlerinin Satış Yoluyla Devri

Merkez Bankası hisse senedinin satışı, Banka Esas Mukavelesinin 12'inci maddesi uyarınca, hisseleri satan ile satın alan arasında, örneği Banka tarafından hazırlanan beyanname ile yapılacak talep üzerine, Bankaca muvafakat edilmesine bağlı bulunmaktadır.

Bu nedenle, Banka hisse senetlerini almak ve satmak isteyen kişilerin satış beyannamesini imzalamak üzere Merkez Bankası veya T.C. Ziraat Bankası şubelerinden birine müracaat etmeleri gerekmektedir.

Satış işlemleri ile ilgili detaylı bilgi almak için buraya tıklayınız.

b)Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Hisse Senetlerinin Veraset Yoluyla Devri

Banka hisse senetlerine ilişkin tüm haklar yalnızca hissedarlarımızca veya yetkili vekillerince kullanılabilmekte, hissedarın vefatı halinde, Türk Medeni Kanunu.nun 640.ıncı maddesi gereğince mirasçıların, terekeye dahil mallar üzerinde mülkiyet hakkına ve zilyetliğe kanunen elbirliği ile (iştirak halinde) malik olmaları nedeniyle, tasarrufi işlemlerini, elbirliği ile hak ortaklığı devam ettiği müddetçe birlikte yapmaları gerekmektedir.

Veraset yoluyla intikal işlemleri ile ilgili detaylı bilgi almak için buraya tıklayınız.

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Hisse Senetlerinin Yenilenmesi

Banka hisse senetlerinin tamamı nama yazılı olup kâr payı ödemeleri, hisse senetlerine ekli kuponların ibrazı ile gerçekleştirilmektedir. Hisse senetleri üzerinde bulunan kuponların her biri bir yıla ait olduğundan ekli kuponların tükenmesi durumunda mevcut hisse senetlerinin yeni senetler ile değiştirilmesi gerekmektedir.

Bu kapsamda, 1931 yılında 30 kuponlu basılarak hissedarlarımıza verilen hisse senetleri 1962 yılında 39 kuponlu, 2001 yılında 15 kuponlu hisse senetleriyle değiştirilmiş, 09.03.2016 tarihinden itibaren ise 16 kuponlu hisse senetleri ile değiştirilmeye başlanmıştır.

Hisse senetlerinin yenileriyle değiştirilmesi işlemleri hakkında ayrıntılı bilgi almak için buraya tıklayınız.

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Hisseleri Kâr Payı Dağıtımı, Tahsili ve Zaman Aşımı

Banka kârının dağıtımına ilişkin esaslar Merkez Bankası Kanunu'nun 60'ıncı maddesi ile düzenlenmiştir. Buna göre Banka Hissedarlarına, sahip oldukları hisse senetlerinin nominal değerleri üzerinden % 6 oranında ilk kâr payı, Genel Kurulca onaylanması halinde yine hisse senetlerinin nominal değerleri üzerinden en çok % 6 oranında ikinci kâr payı olmak üzere en fazla % 12 kâr payı dağıtılmaktadır.

Bu itibarla, nominal değeri 10 Kr (On kuruş) olan bir adet  hisse senedine ödenecek kâr payı (brüt) 1,2 Kr olmaktadır. Zaman aşımına uğramamış kâr payı kuponları Merkez Bankası veya T.C. Ziraat Bankası şubelerinden tahsil edilebilmektedir.Kâr paylarının tahsilinde, 6098 sayılı Borçlar Kanunu'nun 147'nci maddesi ile 2308 sayılı Şirketlerin Müruru Zamana Uğrayan Kupon, Tahvilat ve Hisse Senedi Bedellerinin Hazineye İntikali Hakkında Kanun'un 1'inci maddesi uyarınca 5 yıllık zaman aşımı süresi bulunmaktadır. Ödemelerin başladığı tarihten itibaren 5 yıllık zaman aşımı süresi içinde tahsil edilmemiş kâr payları, Merkez Bankasında Devlete intikal ettirilmek zorundadır.

Hissedarımızın Bilgi Talepleri

Merkez Bankası hisse senetleri nama yazılı olduğundan hissedarlık ile ilgili bilgiler yalnızca hissedarlarımıza veya yetkili vekillerine, hissedarın vefatı halinde ise veraset ilamında kayıtlı varislerine verilebilmektedir.