Özgüvenin önemi ve geliştirilmesi için ipuçları
Özgüven, kendiniz hakkında nasıl düşündüğünüz ve kendinizi ne kadar değerli gördüğünüzdür. Kendi hakkınızda olumsuz konuşmalar yapıyorsanız, kendinizi sürekli eleştiriyor ya da yargılıyor, başarılarınızı küçümseyip, yapamadıklarınızı önemsiyorsanız, özgüven problemi yaşıyor olabilirsiniz.
Bir psikolog olarak, çocukluktan itibaren en çok geliştirilmesi gereken unsurlardan birisi olarak görürüm özgüveni. Özellikle ergenlik döneminde, sadece arkadaşlarına uyum göstermek için, “hayır” diyemediği için zararlı alışkanlıklara yönelen, aslında içinden gelmediği gibi davranan pek çok çocuk görmekteyiz. Uyumlu olabilmek çoğu zaman iyidir, sağlıklı bir davranıştır, fakat kendi doğrularına aykırı bir durum olduğunda da “hayır” diyebilmek için sağlam bir özgüven gerekir. Ailelerin bu konuyu önemsemeleri, çocuklarının özgüvenlerini hem sözel, hem de davranışsal olarak beslemeleri, onlara sorumluluk verip, başarılarını takdir etmeleri, “Sen yapamazsın, küçüksün” yerine “Sana inanıyorum, sen bunu yapabilirsin” cümlesini daha sık kurmaları çocukları, ergenleri daha güçlü kılacak, bir karar almaları gerektiğinde kendi fikirlerine ve tutumlarına daha çok değer vermelerini sağlayacaktır.
Özgüvensiz kişilerin özellikleri nelerdir?
Özgüveni yeterince gelişmemiş kişilerin kendileri hakkında kronikleşmiş bolca olumsuz düşünceleri vardır ve bu düşüncelerini kendi kişiliklerinin değişmez gerçekleri olarak algılar. Bu kişiler kendilerine inanmaz ve bir şeyler ters gittiğinde hep kendilerini suçlar. Sanki olumlu özellikleri hiç yoktur, Yaşamlarında başarılar kazandıklarında, birileri onları övdüklerinde, teşekkür edip, başarılarına sahip çıkmak yerine “Şans yardım etti”, “Çok da önemli bir şey değildi zaten” gibi cümleler kurarlar. Ek olarak, kendilerini ve ihtiyaçlarını savunma konusunda çok zorlanır ya da iletişimlerinde saldırgan bir tutuma bürünebilir.
Özgüveni eksik kişiler geleceğe de çok umutla bakamazlar ve bu nedenle de sıklıkla kaygılı, depresif, suçlu, öfkeli hissedebilir. Bir başka deyişle, özgüven düşüklüğünün kendisi başlı başına bir sorun olmakla beraber, çoğu kez de depresyon, soysal kaygı, yeme bozuklukları gibi psikolojik sorunların ortaya çıkışı açısından bir risk faktörüdür.
Özgüvenli kişilerin özellikleri nelerdir?
Özgüvenli kişiler yaşamlarında yapmak istediklerini daha kolaylıkla yapabilir, gerçek potansiyelini daha iyi ortaya koyar, kendisini daha özgür ve huzurlu hisseder.
Geçmişe dair pişmanlıklar yaşamak, ya da “Ah keşke şunu yapabilseydim, şu kişiye şunu söyleyebilseydim” demek yerine, kendi gerçeklerine sahip çıkan, kendi yaşam haritasını kendince yazan kişilerdir özgüven sahibi kişiler.
Özgüvenimi nasıl geliştirebilirim?
- Eğer çok belirgin bir özgüven sorununuz yoksa, ancak özgüveninizi geliştirmek istiyorsanız, işe olumlu özelliklerinizi liste haline getirmekle başlayabilirsiniz. Bunun için özel bir zaman ayırarak, kaybolmayacak bir deftere yazmanızda yarar var. Aklınıza gelen tüm olumlu yönlerinizi kaydedin, zihninizi sınırlamayın. Aklınıza gelen en ufak olumlu özelliklerinizi yazmayı ihmal etmeyin. Yakınlarınızdan sizi tanımlamalarını isteyin ve olumlu her şeyi listenize ekleyin. Bu listeyi oluşturduktan sonra bir süre, her gün, daha sonraları ise belli aralıklarla okuyun ve pozitif yönlerinize sahip çıkmaya, onlardan güç almaya çalışın.
- Çevrenizde kendine güveni yüksek olan bir kimseyi örnek alın ve onu özgüvenli yapan unsurlar neler, bulmaya çalışın.
- Kendinize iyi bakın, ruhunuza ve bedeninize özen gösterin. Spor yapın, düzgün beslenin, ruhunuzu ve beyninizi dinlendirin, sadece keyif almak için yaptığınız aktiviteler olsun.
- İşlerinizi, yapılması gerekenleri sürekli erteliyorsanız, “başaramadıklarınızı” git gide bir yığın haline getiriyorsunuz demektir. Bunun yerine yapılacaklar listenize en basit olandan başlamanız, “başarılı olma” düşüncesini size tekrar getirecektir.
- Yaşantınızla ilgili kendinize yeni hedefler koyun ve bunu hayata geçirmek için plan yapın. Bir hedefi gerçekleştirdiğinizde, özlemini duyduğunuz bir çok duyguyu da yaşamış olursunuz (umut, cesaret, güç, dayanıklılık gibi). Her başarınız için kendinizi tebrik etmeyi de unutmayın!
- İşiniz dışında herhangi bir konuya ilginiz ve hevesiniz varsa, o konuya eğilin, zamanınızı ayırın. Bunun için, kurslara ya da sanatsal kulüplere üye olabilirsiniz, bu yöndeki gelişiminizi sevdiklerinizle paylaşabilirsiniz.
- Kendi hakkınızda olumsuz cümleler kurmaya başladığınızda, bunu fark edin ve olumsuz cümleler yerine kendinize olumlu özelliklerinizi hatırlatın, olumlu cümleler kurun.
- Kendinizi pek çok şey için suçlamak yerine, kendinizi olduğunuz gibi kabul etmeye çalışın, her insan gibi sizin de hatalarınız olabilir, kendinizi affetmeye çalışın.
Özgüven sorununuz yüzünden yaşamınızı istediğiniz gibi yönlendiremediğinizi düşünüyorsanız, kendinizi engellenmiş, çökkün hissediyorsanız, bir psikologdan yardım alarak daha etkin çözüm yollarına başvurabilirsiniz.
Uzm. Psk. İlknur Yılmaz Aytaç
