Hazreti İbrahim a.s
Vikipedi, özgür ansiklopedi
Başlığın diğer anlamları için İbrahim (anlam ayrımı) sayfasına bakınız.
İbrahim veya Abraham[1] (İbranice: אברהם), yaklaşık olarak MÖ 2. binyılda[2] yaşadığına inanılan İbranî[2][3] dinî şahsiyet. İslam'a göre bir peygamber,[4] Musevilik ve Hristiyanlığagöre ise din büyüğüdür. İshak ve İsmail'in babası olduğuna; Yahudilerin İshak'ın soyundan geldiğine, İsmail'in ise Arapların atalarından olduğuna inanılır.[5]
Bazı kaynaklar İbranilerin Hindistan bağlantısına ve İbrahim'in Hint kökenli bir rahip olarak batıya göç etmiş olabileceğini iddia ederler.[6][7][kaynak güvenilir mi?] İbrahim ile Brahma'nın bazı benzeşik figüratif özellikler taşıması araştırmacıların dikkatlerini çekmiştir; Örneğin kendilerinin ve eşlerinin isimleri, her ikisinin de "halkın babası" olması, Brahma'nın binek kuşu ve dört kollu olmasına karşılık İbrahim'in bir kuşu dörde bölüp dört bir yanda farklı tepelere bırakması ve çağırdığında kuşun parçalarının bir araya gelerek dirilmesi gibi.
İçindekiler
[gizle]Etimoloji[değiştir | kaynağı değiştir]
Rahman ve Rahim kelimelerinin kaynağını aldığı RHM kökü Akadca gibi antik diller başta olmak üzere birçok Ortadoğu, İran ve Hint dillerinde ortak kullanımlara sahiptir. Kelimenin hangi dilden kaynaklandığı ve diğer dillere geçtiği konusunda dillerin gelişim evreleri, tarih ve kronoloji bilimlerinden faydalanılabilir.
Adın Sami dillerinde baba anlamına gelen "Ab" ve yüce anlamına gelen "Raam/Raham" kelimelerinin birleşiminden kaynaklanmasıyla ortaya çıkan anlamı; “yüce baba” veya yüceltilmişlerin babası’dır. Ab = "Baba;" Hir veya H'r = "Baş; Üst; Yüceltilmiş;" Am = "Halk." Dolayısıyla, Abhiram veya Abh'ram "Yüceltilmişlerin Babası" veya “halkın babası” anlamlarına gelmektedir. İbranice'de Rakham = "İlahi merhamet", Ab raham; merhametin veya "merhametlilerin babası" anlamlarına gelir.
Yahudi ırkının Hindistan ile bağlantılı olduğunu savunan bazı araştırmalara göre; Brahma ve Abraham aynı kişidir, "Abraham" Brahma kelimesinin yanlış telaffuzundan başka bir şey değildir. Keşmir dilinde "Ab" veya "Ap" baba, Ram’dan türeyen "Raham" ilahi merhamet anlamına gelmektedir. Dolayısıyla, Ab-Raham = İlahi merhametin babası anlamına gelir. Diğer bir teori; Çok tanrıcı "Brahm-Aryan" kültüne sırt çeviren bir rahibin "A-Brahm" (Gayri-Brahman) olarak nitelendirilmesiyle ismin türetilmesidir.[11]
Rahman, Rahim ve İbrahim gibi kelimelerin kökenleri konusunda ilahiyatçı yazar İhsan Eliaçık’ın açıklamaları: “Bu kökten gelen kelimelerin eski dünya dillerinde meşhur ve yaygın olduğunu görüyoruz; Akadcada dölyatağı, rahîm (remu), merhamet eden tanrı (remânu), Aramice rahîm, merhamet (rhm), İbranîce rahîm, merhamet (raham), Hindçe iyilik tanrısı (Brahma) hep aynı kökten gelir. Sevginin ve merhametin babası anlamına gelen Eb-Raham’ın bütün Sami dillerinde ve hatta Hindçede bile kullanıldığını görülür. Buralardan evrilerek Arapçaya İbrahim olarak geldiği anlaşılıyor.”[7] Bu yaklaşım diğer kaynaklarca da desteklenmektedir.[11][12]
Musevilikte İbrahim[değiştir | kaynağı değiştir]
Musevilikte İbrahim inancı Tevrat anlatılarına dayanmaktadır; ilk adı Avram'dır ve Tanrı onun adını "ulusların babası" anlamına gelen Abraham’a değiştirmiştir. Nuh'un soyundan olan Terah'ın oğludur.
Avram Harran'da yaşamıştır. 75 yaşındayken Tanrı'nın emriyle Kenan Ülkesine göçerek yıllarca burada yaşadı. Kenan'da kıtlık çıkması sonucu Mısır'a göçtü. Mısır'da zenginleşti ve Kenan'a döndü. Yeğeni Lut'un ve kendisinin hayvanlarının fazlalığı nedeniyle ayrılmak zorunda kaldılar. Lut, Sodom ve Gomora yönüne İbrahim ise aksi yöne gitti.
İbrahim 86 yaşındayken Hacer'den oğlu İsmail doğdu. Daha sonra İbrahim 100, Sara 90 yaşına ulaşmışken Sara'dan da İshak doğdu.(Yaratılış 17:17-27)[13] Hacer ve İsmail'i Paran'a yolladı. Tevrat kaynakları "Paran" olarak anılan yerin Sina Dağı olduğunu ifade ederler.[14] İsmail ve soyu orada büyüdü; Ürdün, Arabistan ve güney Edom'u ele geçirdi. İsmailîler Arapların atalarıydı.
- İbrahim ve endogami
- İbrahim Kenan'da günden güne güçlendi ve zenginleşti, Negev'e göçtü. Negevde Sara'nın güzelliği dillere destandı ve Negev hükümdarı İbrahim'in karısı Sara'yı yanına istetti. Bu dönemde Kral'ın beğendiği kadınlar eğer evli ise öldürülüyordu. Bundan dolayı da İbrahim karısı Sara'yı kız kardeşi olarak tanıttı ve Filist kralı Avimelek'e hediye etti. Tanrı rüyasında Avimelek'e görünerek ona kızdı ve Sara'yı geri vermezse soyunu yok edeceğini, Filist'i başına yıkacağını söyledi. Avimelek korkarak karısı Sara'yı İbrahim'e geri verdi. Ayrıca İbrahim'e davar, sığır, eşya, köle ve 1000 talant gümüş verdi. Avimelek İbrahim’e karısını niçin kız kardeşi olarak tanıttığını sordu, İbrahim; “Karım yüzünden beni öldürebilirler diye düşündüm. Üstelik Sara gerçekten kız kardeşimdir. Babamız bir, annemiz ayrıdır. Onunla evlendim. Tanrı beni babamın evinden gurbete gönderdiği zaman karıma, ‘Bana sevgini şöyle göstereceksin: Gideceğimiz her yerde kardeşin olduğumu söyle’ dedim.” diye cevap verdi. Avimelek İbrahim’e karısı Sara’yı geri verdi. Bunun yanı sıra ona davar, sığır, köleler, cariyeler de verdi.(Yaratılış 20:11-14)
Daha sonra Avimelek ve İbrahim Beet Şeba'da bir antlaşma yaptı. İbrahim 175 yaşında öldü. İsmail ve İshak onu Hitit'li Efron'un tarlasındaki Makpela mağarasına gömdü. İbrahim tarlayı Efron'dan 400 şekel gümüşe almıştı. İbrahim ölünce Kenan'daki ailesinin ve mirasının başına İshak geçti. İsmail ise krallığına döndü.
İslam'da İbrahim[değiştir | kaynağı değiştir]
İbrahim müslümanlık açısından haniflik, kurban, Kabenin inşa edilmesi, Nemrut'la mücadele ve nemrut tarafından atıldığı ateşte yanmama gibi hikayelerin sembol kişisidir. Kur'anda birçok ayette ismi geçer. Peygamber olarak kabul edilir ve Allah kendisine samimiyetinden dolayı "Halil" yani dost sıfatını vermiştir. Ayrıca, İbrahim Peygamber'in "Hanif" yani Allah'ın birliğine inanan, Allah'a ortak koşmayan biri olduğu özellikle belirtilmiş ve Onu sevenlerin de Allah'ı bir olarak bilmeleri ve Allah'a ortak koşmamaları istenmiştir.
İslam'da İbrahim'in gördüğü rüyayı oğlu İsmail'i kurban etmesinin istenmesi şeklinde yorumlayarak O'nu kurban etmek üzere götürdüğüne ve bu teslimiyetin Tanrı tarafından ödüllendirilerek kendisine bir melek eşliğinde gökten bir koç indirildiğine inanılır. Kur'anda çocuğun isimi verilmeden anlatılan bu hikâye Kurban Bayramlarında tekrar anlatılır.
Bu konu Saffat Suresinde şöyle anlatılmaktadır:
- "Ey Rabbim! Bana salihlerden olacak bir çocuk bağışla. Biz de ona uysal bir oğul müjdeledik.''
- Çocuk kendisiyle birlikte koşup yürüyecek yaşa gelince İbrahim ona, “Yavrum, ben rüyamda seni boğazladığımı gördüm. Düşün bakalım, ne dersin?” dedi. O da, "Babacığım, emrolunduğun şeyi yap. İnşaallah beni sabredenlerden bulacaksın" dedi.
- Nihayet her ikisi de boyun eğip, İbrahim de onu yüz üstü yere yatırınca ona, şöyle seslendik: "Ey İbrahim! Gördüğün rüyayı yerine getirdin. Şüphesiz biz iyilik yapanları böyle mükafatlandırırız." "Şüphesiz bu apaçık bir imtihandır."
- Biz, (İbrahim'e) büyük bir kurbanlık vererek O'nu kurtardık. Sonradan gelenler arasında ona güzel bir ad bıraktık. İbrahim'e selam olsun.(Saffat:100-109)
- İbrahim ne Yahudi idi ne de Hıristiyan. Fakat o, hanif (Allah’ı bir tanıyan, hakka yönelen) bir müslümandı. Allah’a ortak koşanlardan da değildi. (3, 67)
Kuran'da İbrahim'in, putperestlerle ve kendini ilah sayan Nemrutla yaptığı çetin mücadele anlatılmaktadır. Bu tartışmalarda ona cevap veremeyenler, onu ateşe atarak cezalandırmak istemişler fakat bunda başarılı olamamışlardır. Ateşin İbrahim için bir gül bahçesine dönüştüğü rivayet edilir.
İbrahim'in ateşe atılma kıssası[değiştir | kaynağı değiştir]
;_Abraham_cast_into_fire_by_Nimrod_(bottom).jpg)
Kur’an ve bazı Yahudi efsanelerinde İbrahim’in ateşe atılma hikâyesine rastlanır. İbrahim Nemrut'u ve putları ilah edinmeyi asla kabul etmemiş, putları kimse görmeden kırarak baltayı büyük putun boynuna saplamış veNemrut'u tek tanrı inancına çağırmıştır. İbrahim'in çağrısına kulak asmayan Nemrut, büyük bir ateş yaktırıp, İbrahim'i mancınık ile ateşe attırmış, ama ateş Allah'ın emri ile onu yakmamıştır. Rivayete göre İbrahim ateşlerin içindeyken onun Tanrısı ateşi ona bir gül bahçesi haline getirmiştir. Efsanenin Türkiye versiyonunda olay Urfa’da gerçekleşir, ateş göle (balıklıgöl), odunlar ise gölde yüzen balıklara dönüşür.
“Yakın onu! Bir şey yapacaksanız onu yakın da, Tanrılarınıza yardım etmiş olun!' dediler. Bizse şöyle dedik: 'Ey ateş! Soğu! Ve esenlik ol İbrahim'e!” (Enbiya suresi; 68-69) Midraşik efsanelerde hikâye daha ayrıntılıdır. Ayrıca bu anlatımların yine tevrat’ın Daniel bölümünde Kral Nebukadnezar’ın fırına attırdığı 3 Yahudi genci ile ilgili (Danyal kitabı 3: 12-28) bir başka efsanenin uyarlaması olduğu iddiaları mevcuttur.
Eleştiriler[değiştir | kaynağı değiştir]
İbrahim anlatıları ile ilgili birçok eleştiriler yapılır. Bu eleştiriler O'nun gerçek bir tarihi kişilik olup olmadığı, nerede yaşadığı, anlatıların kaynakları ve inandırıcılıkları gibi konularla ilgilidir. Örneğin Karısı Sara hikâyelerde 90 yaşında bir kralı tahrik edebilecek kadar güzel ve doğum yapabilecek yetenektedir. İbrahim Sara'nın 127 yaşında ölümünden sonra evlenir ve 6 oğul sahibi olur.[15]
Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]
Dış okumalar[değiştir | kaynağı değiştir]
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ Günümüz Musevilerinin Kökeni Türk Musevî Cemaati. Erişim: 9 Ocak 2012.
- ^ a b "(Hebrew patriarch) İbrahim." Encyclopædia Britannica. Encyclopædia Britannica Online. Encyclopædia Britannica Inc.
- ^ "Abraham." Oxford Dictionary of English 2e, Oxford University Press, 2003.
- ^ a b "Kur'an-ı Kerim ve Türkçe Meali", Diyanet İşleri Başkanlığı
- ^ "İbrahim." Encyclopædia Britannica. Encyclopædia Britannica Online. Encyclopædia Britannica Inc.
- ^ Cemvakfi.org
- ^ a b http://www.ihsaneliacik.com/2012/07/ramazan-kelimelerinin-dunyasi.html
- ^ http://www.sunypress.edu/pdf/61866.pdf
- ^ http://www.diyanet.gov.tr/kuran/meal.asp?page_id=448
- ^ http://www.diyanet.gov.tr/kuran/meal.asp?page_id=449
- ^ a b http://www.hermetics.org/Abraham.html
- ^ http://webcache.googleusercontent.com/search?hl=tr&q=cache:2iMXGTS-fVQJ:http://www.cemvakfi.org.tr/murat-sahin/kurandaki-bazi-kavramlarin-tarihsel-kokenleri-2/%2Bbrahman+brahma+rahman+yemen&gbv=2&gs_l=heirloom-hp.3...5937.20890.0.22046.27.27.0.0.0.0.672.5628.0j9j13j1j0j1.24.0...0.0...1c.1.57mBPwfwP4U&ct=clnk
- ^ Yaratılış 17 christiananswers.net. Erişim: 8 Haziran 2012.
- ^ http://www.google.com.tr/imgres?imgurl=http://www.biblearchaeology.org/image.axd%3Fpicture%3DSinai-map.jpg&imgrefurl=http://www.biblearchaeology.org/post/2008/11/What-Do-Mt-Horeb2c-The-Mountain-of-God2c-Mt-Paran-and-Mt-Seir-Have-to-Do-with-Mt-Sinai.aspx&usg=__Ov3o4Gx8zR04eIg7LyA002Cgs1k=&h=734&w=500&sz=101&hl=tr&start=1&zoom=1&tbnid=-r43W9jg5LjwvM:&tbnh=141&tbnw=96&ei=f3orUOfHFqad0QWTo4HwDQ&prev=/search%3Fq%3Dmount%2Bparan%2Bsina%2Bseir%26hl%3Dtr%26sa%3DX%26gbv%3D2%26tbm%3Disch%26prmd%3Divns&itbs=1
- ^ http://dergiler.ankara.edu.tr/dergiler/37/744/9520.pdf
- Soyağaçları
- Nuh'un oğlu Sam'dan İbrahim'e
- İbrahim'in, eşi Sara'dan doğan nesli
- İbrahim'in, eşleri Hacer ve Ketura'dan doğan nesli
Wikimedia Commons'ta İbrahim ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur.
| |||||
