YAHUDİLİKTE AHLAK PDF

• YAHUDİLİKTE AHLAK
• • Yahudiliğin en temel özelliği kendilerini seçilmiş bir toplum olarak görmeleridir. Dolayısıyla din sadece onlara indirilmiştir.
• • Yahudi ahlakının temelini Hz.Musa’ya verilen on emir oluşturmaktadır:1.Seni Mısır diyarından, esaret evinden çıkaran benim. Benden başka Tanrı olmayacak.2.Kendin için yontma put yapmayacaksın.3.Tanrı’nın adını boş yere ağzına
• • 4.Cumartesi gününü daima hatırlayıp onu kutsal bileceksin.• 5.Babana ve annene hürmet edeceksin.• 6.Öldürmeyeceksin.• 7.Zina yapmayacaksın.
• • 8.Çalmayacaksın.• 9.Komşuna karşı yalancı şahitlik yapmayacaksın.• 10.Komşunun evine tamah etmeyeceksin, hiçbir şeyine göz dikmeyeceksin.
• • Eğer İsrailoğulları bu on emri yerine getirirlerse mutlu yaşayacak, bu emirlere itaat etmezlerse acı ve ısdırap çekeceklerdir.
• Aile Hayatı• Yahudiliğe göre insan Tanrının kendi suretinde yarattığı bir varlıktır.
• • Erkek ve kadına verilen cinsel duygu ve davranışın amacı insan neslinin ve ilahi yaratışın devamının sağlanmasıdır.
• • Bu yüzden Yahudilik hem bekarlığa hem de ruhbanlığa karşıdır.
• • Evlilik dini bir görevdir.• «Evlenmeyen insan tam bir insan değildir.»
• • Evlilik kutsal olunca evlilik işleri de haham nezaretinde yapılır ve ketuba denilen bir evlilik sözleşmesi imzalanır.
• Ketuba kadınınhaklarını garanti altınaalan dini bir belgedir.Damat ketubayı imzalarve geline «Musaşeriatına ve israilkanunlarına göre senbana bu yüzüklebağlısın» der ve gelineyüzük takar. Bu işlerdenbiri eksik olursa evlilikgeçersiz olur.
• • Bekarlık hoş karşılanmamıştır. Hahamlar da evlenirler. Yüksek rütbedeki din adamlarının evlenmesi zorunludur.
• • Yahudi din adamlarına göre kutsal ruh ancak evli bir erkeğe iner.
• Erkeklerin 18yaşında evlenmesitavsiye edilir.Geleneksel olarakerkeklerin bir evinşa etmesi, birüzüm bağı dikmesive sonra bir hanımalması istenmiştir.
• • 20 yaşına kadar Kutsal Varlık onun evlenmesini bekler, eğer bu konuda başarısız olursa ona lanet eder.
• • Kızların ise 12 yaşında evlenmesi tavsiye edilir ve kızın ben şu özelliklere sahip biriyle evlenmek istiyorum deme hakkı vardır.
• • Evlenen erkek savaştan muaf tutulur ve ona bir iş yükletilmez. Bir yıl evinde serbestçe oturmasına izin verilir.
• • Kıza eş bulmak babanın görevidir. Kızının dengi bir erkeğe vermesi tavsiye edilir.
• • Erdemli kadın, ev halkından önce şafakta kalkar, yün ile gergef işi yapar ve elleriyle keten kumaşı yapar.
• • Bir bahçe edinir ve yetiştirdiği yiyeceklerden fakir ve muhtaç olanlara verir.
• • Çok evlilik İsrail peygamberleri zamanında uygulanmış ve daha sonraları uzun süre devam etmiştir.
• • Süleyman (AS) ın 700 hanımı ve 300 cariyesinin olduğu söylenmektedir. Ancak Tekvinin ikinci yaratılış hikayesinde sıkı bir şekilde tek evlilik tavsiye edilmiştir.
• • Yahudilikte çok evlilik 11. asırdan sonra uygulamadan kalkmıştır. Günümüzde ise çok evli insanlar toplumdan dışlanmaktadır.
• • Evliliğin en önemli yanlarından biri neslin devamının sağlanmasıdır. Tevrattaki «semereli olun ve çoğalın, yeryüzünü doldurun» ifadesi çok çocuğa teşvik olarak algılanmıştır.
• • Yahudiler, dünyanın yeniden doldurulması için en azından iki çocuk yapılmasını tavsiye etmektedirler.
• • Ortodoks yahudileri yahudi olmayanlarla evliliği hoş karşılamazlar. Bunun nedeni, yahudi geleneğinin ve mirasının korunmasıdır.
• • Reformist yahudiler evlenilecek kişinin dinini değiştirip yahudi olması halinde evlenilebileceğini kabul ederken Ortodoks yahudiler böyle bir durumda bile evliliği hoş karşılamazlar.
• • Yahudi olmayan kişiyle evlenilirse başta anne-baba olmak üzere tüm akrabaları, yahudi olmayan kişiyi dışlamaktadırlar.
• • Çocukların ebeveynlerine karşı en büyük görevleri onlara itaat etmektir.
• • Ebeveynin en büyük görevi de çocuklarına ticareti ve yüzmeyi öğretmeleri; Yahudilik dini ve uygulamaları hakkında bilgi vermeleridir.
• • Tüm yahudiler birbirlerini akraba olarak görürler. Bu yüzden yahudi geleneğinde geniş aile şekli yaygındır.
• • Saygı konusunda baba anneden önce gelir.
• • Gayrı meşru ilişkiler şiddetle cezalandırılır.
• Erkeğin kadın elbisesi, kadının da erkek elbisesigiymesi Tanrıya karşı iğrenç bir eylem olarak kabuledilir.
• BoşanmaErkek içinboşanmaoldukça kolaybir işti.Talmuddaboşamakonusundaerkeğe öncelikverilmiştir.
• • 11. asırda Haham Gershom çok evliliği ve boşanma konusunda erkek egemenliğini kaldırarak, hanımın rızasını şart koşmuştur.
• • Daha sonraları boşanmak için yüklü miktarda para ödeme şartı getirilmiştir. Ancak kadın kötü bir fiil işlerse o zaman koca parayı ödemek zorunda değildi.
• • Kötü fiiller şunlardı: toplumda duyulacak seviyede yüksek sesle ağlamak• Kocasının yanında çocuklarını lanetlemek
• • Dışarıya başını örtmeden çıkmak• Aklı noksanlığı• Cüzzam gibi ciddi hastalık vs .boşanmak için bir nedendir.
• • Teorik olarak erkeğin birden çok kadınla evlenmeye hakkı olmasına rağmen kadının böyle bir hakkı yoktur.
• • Eğer erkek boşanma akdini kadına vermezse o kadın yahudi toplumunda bir başka erkekle evlenemez.
• KürtajBu konuda kilit noktafetüsün ne zamancanlandığıdır. Dinadamlarının çoğufetüsün doğumanında tam bir insanolacağıdüşüncesindedirler.
• • Eğer meseleye böyle bakılırsa kürtaj bir cinayet olarak algılanmaz. Ancak fetüse saygı gösterilmeli ve kürtaj rastgele yapılmamalıdır.
• • Eğer bir kadın doğum yaparken zorlanırsa kürtaj yapılabilir. Annenin hayatı daha önemlidir.
• Eşitlik• Yahudi din alimlerine göre insanların farklı yaratılması, sadece fıtri bir özellik olmayıp aynı zamanda sosyal bir realitedir.
• • Önemli olan doğuştan gelen farklılıkların ortadan kaldırılması değil insanların sonradan oluşturduğu farklılıkların ortadan kaldırılmasıdır.
• • Midrash din adamlarına göre Allah Adem’i dünyanın dört bir tarafından aldığı toprakla yarattı. Böyle olunca hiç kimse diğerine karşı daha mükemmel olduğunu iddia edemez.
• • Dolayısıyla hiçbir nesil diğer nesilden ve hiçbir ırk da diğer ırktan iyi olduğunu iddia edemez. Zira herkesin ve her ırkın babası tek ve aynı kişidir.
• Kadın erkek eşitliğiYahudilikte cinslerarasındaki ayırımbebeğin doğumuylabaşlar. Levililer:Kadın erkek çocukdoğurursa yedi günmurdar olacaktır.Kız doğurursa ikihafta murdarkalacaktır.
• • İlk erkek çocuk kuvvetin başlangıcı kabul edildiğinden mirastan daha çok pay alır. Kızlar ise erkek çocuk olmadığı zaman mirastan pay alırlar.
• • Kadının temel görevi, çocuk doğurmak, çocuğunu yetiştirmek ve onların ekonomik ve manevi gelişimini sağlamaktır.
• • Kadın ve erkek ayrılığının temel nedeni, kadınların cinsel cazibelerinin ibadet anında erkeklerin zihinlerini meşgul edeceği düşüncesidir.
• • Erkelerle kadınların tek başlarına birlikte kalması yasaklanmakta, kadınların başlarını örtmesi ve vücutlarını tamamen kapatacak elbise giyinmesi ve konuşma anında seslerini yükseltmemeleri gerekmektedir.
• Sosyo-ekonomik adalet• Yahudilikte hep varlıklı ve güçlü olmak en büyük hedeflerden sayılmıştır. Tzedeka prensibi sadece adaleti değil, yardımlaşmayı da içerir. Bu yüzden toplumda sosyal adaleti gerçekleştirmek dini bir görevdir.
• • Dünyadaki yoksulluk yahudilere göre kaynakların yetersizliğinden ziyade sosyo ekonomik adaletsizliğin bir sonucudur.
• • Yahudi hukukuna göre bir kişi eğer yapabiliyorsa ihtiyaç içindeki tüm fakirleri giderlerini karşılamaya çalışmalıdır. Bunu yapamıyorsa kazancının beşte birini vermelidir.
• Malının onda birini vermek ortalama bir durumdur vebir kimse bundan daha azını verirse o cömert değildir.
• Savaş ve Barış• Yahudilik geleneği başlangıçtan itibaren savaş olayları ile dolu olup savaşın Tanrı tarafından kutsandığına inanılmıştır.
• • Zira Tanrının kendisinin de bu savaş ortamlarında ilk sıralarda yer aldığı görülmektedir.
• • Çıkış 15:3 te Hz. Musa ve kavminin «Rab, cenk eridir» diyerek şarkı söylediği belirtilmektedir.
• • Yahudiliğin savaşa bu kadar önem vermesinin sebebi, İsrailoğullarının asker millet olması ve Tanrının her şeye gücünün yeteceğine olan inançlarıdır.
• • Savaş taraftarı olmalarının diğer nedeni ise, tüm Yahudilerin kötülere karşı mücadele etmelerinin gerekmesidir. Zira dünyada iyi ile kötü sürekli mücadele halindedir.
• • Savaşın amacı yıkıcılık olmayıp, olumlu sonuçlar almaya yönelik olmalıdır. Buna göre şehir dışında meyve veren ağaçların kesilmesi, su kanallarının kullanılamaz hale getirilmesi yasaklanmıştır.
• • Meyve ağacını kesenin cezası kırbaçlanmaktır.
• • Aynı zamanda ev eşyalarına zarar vermek, elbiseleri yırtmak, bir binayı yıkmak, kaynak suyun akışını engellemek veya yiyecek maddelerini imha etmek de yasaklanmıştır.
• • Barış konusundaki temel görüşlerini shalom(selam) kelimesi oluşturmaktadır. Shalom iyi olma, barış, huzur ve refah anlamlarına gelmektedir.
• • Bazı Yahudi alimleri, Tanrının Ademi yalnız yaratmasını, barışa verdiği önemin göstergesi olarak kabul etmektedirler.
• • Talmud’a göre bir insanın hayatına son vermek tüm dünyayı yok etmek gibi kabul edilirken bir insanın hayatını kurtarmak da tüm insanları kurtarmak olarak kabul edilir.
• Kudüs
• Ağlama Duvarı
• Sabrınız için Teşekkür Ederim.Hazırlayan: Celal BÜYÜKcelalbuyuk@hotmail.com