Tahrir Defterlerine Göre
Anadolu’da Kalenderîler ve
Haydarîler
Moğol istilasının önünden kaçarak Anadolu’ya gelen dervişler arasında Şeyh
Cemaleddin Sâvî ve Şeyh Kudbeddin Haydar tarafından kurulan Kalenderî ve
Haydarî tarikatlarına mensup pek çok dervişin de bulunduğu bilinmektedir. Bu
dervişlerden popüler olanları hakkında bazı araştırmalar yapılmış olmasına rağmen,
onların Anadolu’da dağıldıkları sahaları gösteren herhangi bir çalışma mevcut
değildir. XV. ve XVI. yüzyıllarda düzenlenen tahrir defterlerinde, Selçuklular
döneminden itibaren Kalenderî ve Haydarî dervişleri tarafından kurulan
kalenderhâne ve haydarîhânelerin tespiti bir nevi bu tarikat üyelerinin de tespiti
anlamına gelmektedir. Bu bağlamda, çalışmada Ankara, Aksaray, Ayasuluk,
Bayburt, Beyşehir, Birgi, Bursa, Erzincan, Erzurum, Hısn-ı Keyf, Kastamonu,
Kayseri, Kırşehir, Konya, Larende, Niksar, Milas, Tokat ve Zile kazalarında tespit
edilen kalenderhâne ve haydarîhâne zaviyelerinin kuruluş süreçleri, muafiyetleri,
vakıfları, giderleri ve ayrıca Bektaşî ve Mevlevîler gibi diğer bazı tarikatlar ile
ilişkileri üzerinde durulmuştur.
