Bibliyografya
Afifî,A.E., “The Influence of Hermetik Literature on Moslem Thought”, Bull.SOAS, No.13, London, 1951.
Aristo, Sırru’l-Esrar, Thk.: A.Teriki, Beyrut, 1983.
Arıkdal, Ergün, Gizli Öğreticilik, Istanbul, 1997.
Aydemir, Abdullah, Tefsirde İsrailiyat, D.İ.B.Yay., Ankara 1979.
a.mlf. İslami Kaynaklara Göre Peygamberler, Ankara, 1992.
Aynî, Mehmet Ali, Tasavvuf Tarihi, İstanbul, 1341.
Babaoğlu, Ali, Hermetizm, Istanbul, 1997.
Balinus, Sırru’l-halika, (elyazma), Istanbul, Köprülü Ktp., nr.872.
Bardon, Franz, Initiation into Hermetics, I-II, Graz, Avusturia, 1962.
Bedevî, A., el-Eflâtuniyyeti’l-muhdese ‘ınde’l-arab, Kuveyt, 1977.
Bedevî, A., el-İnsâniyye ve l-vücûdiyye fî fikri’l-arabî, Kuveyt, 1977.
Bedevî, A., “el-Gazzalî ve’l-masâdıruhu’l-yunâniyye”, Mihricanu’l-Gazzalî fî Dimaşk, Kahire, 1962.
Bergier,Jacques, Lanetli Kitaplar, Çev.V.G.Üretürk, Istanbul, 1981.
el Bunî, Ahmed b. Ali, Şemsu’l-Maârif, I-IV, Çev.S.Alpay, Istanbul, 1988.
Brockelman, G.A.L., I-III, Suppl., Brill, Leiden, 1937.
Burckhardt, Titus, Alchemy, London, 1987.
Cabir, Resâil, Naşir; J.Ruska, Kahire, 1935.
Can, Şefik, Klasik Yunan Mitolojisi, Istanbul, 1970.
Corbin,Henry, İslam Felsefesi Tarihi, Çev.H.Hatemi, İstanbul, 1986.
a.mlf., Avicenna and The Visionary Recital, Texas, 1980.
a.mlf., Cyclical Time and Ismaili Gnosis, London, 1983.
İbn Cülcül, Tabakâtu’l-etibba ve’l-hukema, Beyrut, 1985.
Eco, Umberto, Avrupa Kültüründe Ku sursuz Dil Arayışı, çev. K. Atakay, Istanbul, 1995.
Eflatun, Phaidros, Çev.Hamdi Akverdi, İstanbul, 1943.
Eflatun, Philebos, Çev.S.E.Siyavuşgul, İstanbul, 1943.
Eliade, Mircea, A History of Religious Ideas, I-III, USA, 1982.
a.mlf., “Simya, Doğa Bilimleri ve Zamansallık”, Çev.A.İnsel, Birikim-6, Ekim 1989.Encyclopedia Judaica, I-XVI, Jerusalem, 1982.
Evola, Julius, The Hermetic Tradition, USA, 1994.The Encylopedia of Islam, New Edition, Leiden, 1979.
Enoch, The Book of Enoch, Trans. R.Laurence, San Diego, 1983.
Erzurumlu,İbrahim Hakkı, Marifetname, Sad. Turgut Ulusoy, Istanbul, 1979.
Fahri, Macid, İslam Felfesesi Tarihi, Çev.K.Turhan, Istanbul, 1987.
Festugiere, A.J., “Hermétisme et Gnose Paienne”, Histoire Generale Des Religions, III, Quillet, 1948.
Fowden, Garth, The Egyptian Hermes, USA, 1993.
Gilbert, R.A., Hermetic Papers of A.E.Waite, London, 1987.
Gilis,Charles,Andre, Le Coran et la fonction d’Hermes, Paris, 1984.
Guenon, Rene, Formes Traditionelles et Cycles Cosmiques, Paris, 1970.
Gündüz, Şinasi, Mitoloji ile İnanç Arasında, Samsun 1998.
Hastings,J., Encyclopedia of Religion and Ethics, T.T.Clark, Edinburgh, 1934.
Ihvan-ı Safa, Resâil, I-IV, Beyrut, 1957.
Ishak b.Huneyn, “Târihu’l-Etibba”, Neşreden ve İngilizceye çeviren, F.Rosenthal, Oriens, VII, 1954.
Jabir İbn Hayvan, Dix Traités d’alchimie, Trad. Pierre Lory, Paris, 1983.
Jadaane,Fehmi, L’Influence du Stoisme sur la Pensée Musulmane, Beyrut, 1986.
Kandehlevî, Keşşaf Istılâhâtı’l-fünûn, I-II- Kahraman Yayınları, Istanbul, 1985.
Kılıç, Mahmut Erol, İslam Kaynakları Işığında Hermes ve Hermetik Düşünce, (Basılmamış Y. Lisans Tezi) Mar. Üniv. Sos. Bil. Enst., İstanbul,1989.
Kraus,P. Jabir İbn Hayyan, I-II, Kahire, 1943.
Kutluer, İlhan, İslam’ın Klasik Çağında Felsefe Tasavvuru, Istanbul, 1996.
Manzalaoui, Mahmoud, “The Pseudo-Aristotelian Kitab Sırr all-Asrar”, Oriens, XXIII, Leiden, 1974.
Massignon, Louis, “Inventaire de la littérature hermetique arabe”,Opera Minora, I, Beyrut, 1963.
Miskeveyh, el-Hikmetu’l-Hâlide, Naşir. A.Bedevî, Kahire, 1952.
Nasr, Seyyed Hossein, Science and Civilization in Islam, USA, 1970.
a.mlf., Islamic Life and Thought, Albany, 1981.
a.mlf., İslam ve İlim, Çev. İ. Kutluer, İstanbul, 1989.
İbn Nedîm, el-Fihrist, Daru’l-Ma’rife, Beyrut, 1978.
Nişancızade, Mir’ât-ı kâinat, I-II, Sad A.F.Meyan, Berekat Yay. Istanbul, 1987.
Ocak, A. Yaşar, İslam-Türk İnançlarında Hızır Yahut Hızır İlyas Kültü, Ankara, 1985.
Plessner, M., “Hermes Trismegistus and Arab Science”,Studia Islamica, II. London, 1954.
Raleigh, A.. S., Hermetic Science of Motion and Number, London, 1987.
Rosenthal, Franz, The Classical Heritage in Islam, London, 1975.
Ruska, J., Tabula Smaragdina, Heidelberg, 1926.
Ruska, J., Turba Philosophorum, Berlin, 1931.
Sabunî, A.Gassan, Hürmüsü’l-Hekîm, Şam, 1982.
Saidu’l-Endulüsî, Tabakâtu’l-Ümem, Beyrut, 1985.
Sezgin, Fuat, G.A.S. Brill, Leiden, 1967.
Scott, Walter, Hermetica, I-IV, Boston, 1985.
Sheikho, Lois, “Anciens traités arabs”, Orient, XIX, 1950.
Şehristanî, el-Milel-ve’n-Nihal, Kahire, 1980.
Taşköprülüzade, Mevzuâtu’l-Ulûm, I-II, Sad. M.Çevik, Istanbul, 1975.
Ullmann, Manfred, İslam Kültür Tarihinde Maji, Çev.Yusuf Özbek, İstanbul, 1986.
Vincent J. Cornell, “The Way of the Axial Intellect: The Islamic Hermetism of the Ibn Sab’în”, Journal of The Muhyiddin Ibn ‘Arabi Society, c.XXII, s.41-79, Oxford, 1997.
Waite, Arthur Edward, The Hermetic Museum, Newyork, 1973.
Wynn Westcott, Collectanea Hermetica, Londra, 1714.
Yates, Frances,A., Giordano Bruno and The Hermetic Tradition, London, 1977.
1 Tarih, I/94.
2 Tefsîr, XXI.cüz, s.233-234.
3 el-Âsâru’l-Bâkiye, 188.
4 Encyclopedia Judeica, VI/793.
5 Fîruzabadî, Basâiru zevi’t-temyiz, VI/51.
6 A. Gassan Sâbunî, Hürmüsü’l-Hekîm, 8.
7 Mürûcü’z-zeheb, I/39.
8 Ana Britannica, X/601.
9 Encyclopedia Americana, XIV/131.
10 Mevzuâtu’l-Ulûm, II/866.
11 Tasavvuf Tarihi, 30-31.
12 Phadr, 274c; Phileb, 18b.
13 Nişancızâde, Mir’ât-ı Kâinat, I/124-128.
14 Ebû Ma’şer el-Belhî’nin Kitâbu’l-Ulûf isimli kitabından aktaran İbn Cülcül, Tabakâtü’l-etibba vel-hükemâ, 5-10.
15 “Hermetic Writings”, Encylopedia Judaica, IX/372.
16 Şefik Can, Klasik Yunan Mitolojisi, 78.
17 Abû’l-Farac Tarihi, Çev. Ö.R.Doğrul, I/72.
18 İlk ayette geçen “Biz onu yüce bir mekana yükselttik”in manası üzerinde İslam düşünürleri değişik tefsirlerde bulunmuşlardır. Bazıları bununla dördüncü kat semanın, bazıları cennetin kasdedildiğini ve diğerleri de bununla ona peygamberlik verilmesinin murad edildiğini söylemişlerdir. (Bkz. Abdullah Aydemir, İslami Kaynaklara Göre Peygamberler, 43-45; a.g.m. Tefsirde İsrailiyyat, 278). Sûfî müellif Muhyiddin İbnu’l-Arabî’nin (ö.1240) İdris’in yükseltildiği yer hakkındaki şu ezoterik îzâhları tarihsel İdris’in ötesinde semâvî ve felekî İdris hakkında da bazı ipuçları vermektedir ki onun bu yorumu hem diğer geleneklerle bâzı benzerlikler taşıdığı ve hem de kendinden sonra gelen bazı düşünürlere kaynaklık etmiş olmasından dolayı önemlidir. “Mekân yüksekliği “Onu yüksek bir mekâna ref'ettik” ayetinin medlûlu gibidir. Mekânların en yücesi felekler âleminin üzerinde döndüğü çarktır. O da güneş feleğidir ki İdris’in (a.s) rûhanî makâmı oradadır. Altında yedi ve keza üstünde yedi felek vardır. Güneş feleği on beşinci felektir. Bunun üstünde Merih, Müşteri, Zühal, Menâzil, Atlas, Burûç, Kürsî ve Arş felekleri bulunur. Altında ise Zühre, Utarid, Kamer, Esîr, Hava, Su ve Toprak vardır. Şu halde güneş feleği feleklerin kutbu olması bakımından en yüksek mekândır” (Fusûsu’l-Hikem, 75). Bu yoruma Osmanlı sûfîsi İsmail Hakkı Bursevî ise şu ilâveleri yapar: “İdris (a.s) dünyada on altı sene yemedi içmedi, uyumadı, tezevvüc etmedi. Böylece şehvet ondan tamâmiyle zâil oldu. Riyâzetinin çokluğundan akl-ı mücerred hâline geldi. Sonra ömrü 365 yaşına geldiğinde “mekânen ulyâ” mûcibince feleklerin kutbu olan dördüncü feleğe ref’ olundu. İdris (a.s) kutbiyyetinde hâtimu’l-enbiyâ’nın nâibidir. Hâtimü’l-enbiyâ’dan sonra gelen aktâb ise İdris’in (a.s) nevvâbıdır”“ (Kitâbu’n-Necât, 11-14).
19 Buharî, Sahih-î Buharî, Çev. Mehmed Sofuoğlu, VIII, 3124; Taberî, Tefsir, VII/261; F.Razi, Tefsîr, VIII, 162; Kurtubî, Tefsir, XV, 115.
20 Leo Schaya, “Eliatic Fonction”, Studies in Comparative Religion, XII/ 31-40; Ahmet Yaşar Ocak, İslam-Türk İnançlarında Hızır Yahut Hızır-İlyas Kültü, 74; Abdullah Aydemir, İslami Kaynaklara Göre Peygamberler, 231.
21 c.IX, s.520.
22 c.III, s.205.
23 A.E.Afifi, “The Influence of Hermetic Literature on Moslem Thought”, Bull. of SOAS, XIII/841.
25 c.XIX, s. 317.
26 c.III, s.599.
27 İbn Ebi Useybia, a.g.e., 16-17; Şehrazurî, Nüzhetü’l-Ervâh, 61, İbn Nedim, Fihrist, 267-313; Ya’kubî, Târihu’l-Yâkubî, I, 11; Mes’udî, Mürûcü’z-Zeheb, 48; İbnü’l-Esîr, Târihu’l-Kâmil, I, 22-23; Sa’alebî, Kısâsu’l-Enbiya, 81; Şehristânî, el-Milel ve’n-Nihâl, II, 202-206; Diyarbekrî, Târihu’l-Hamîs, 66; İbnu’l Kıftî, Târihu’l-Hukema, 3-6; el-Belhî, Kitâbu’l-Bed’ ve’t-Târih, III, 115; Meclisî, Bihâru’l-Envâr, XIX, 317-32; İbn Cülcül, Tabakâtu’l-Etibbâ ve’l-Hukemâ, 5-10.
28 Nakleden A.G.Sabunî, a.g.e., 12.
29 Kıftî, Târihu’l-Hukema, 2/3-6; Ebî Yakub, Tâwrihu’l-Ya’kubî, I/11; İbn Ebî Useybia, Uyûnü’l-Enbâ, 16-17.
30 Francis E. Peters, “Hermes and Harran: The Roots of Arabic-Islamic Occultism”, 185-210; Seyyed Hossein Nasr, İ slam ve İlim, Çev. İlhan Kutluer, 11; L. Massignon “Inventaire de la literature hermetique arabe”, Opera Minora, I, 650-656.
31 “Hermes Trismegistus”, Encyclopedia of Religion and Ethics , VI/626.
32 Christian Pitois’in Histoire de la Maqie ve Anotine Court de Gébelin’in Le Monde Primitif isimli kitaplarından aktaran Jacques Bergier, Lanetli Kitaplar, çev. Vedat Gülgen Üretürk, 10.
33 “Hermes Trismegistus”, mad. Encyclopedia of Religion and Ethics, VI/626.
34 “Hermetica”, The Interpreter’s Dictionary of the Bible, [Supplemantary Volume], 408.
35 Frances A.Yates, Giordano Bruno and the Hermetic Tradition, 3-5.
36 Mircea Eliade, A History of Religious Ideas, II, 295.
37 “Hermes Trismegistus”, Encyclopadia of Religion and Ethics, VI, 626.
38 S.H.Nasr, Traditional Islam in the Modern World, 209.
39 S.H.Nasr, İslam ve İlim, Çev. İ. Kutluer, 1989.
40 G.A.S., IV.
41 el-Fihrist, Th. Rıza Mâzenderânî, s. 418-419, Beyrut, 1988.
42 Maribel Fierro, “Bâtinism in Al-Andalus: Maslama b. Qâsim al-Qurtubî (d.353/964), Author of the Rutbat al-hakîm and Ghâyat al-Hakîm (Picatrix)”, Studia Islamica, nr:84, s.87-112, Paris, 1996.
43 Mukaddime, Çev.Zakir Kadiri Ugan, III, 3.
44 a.g.y., 84.
45 S.H.Nasr, Islamic Life and Thought, 96.
46 Netâyicu’l-Fünûn, 25b.
47 S.H.Nasr, Islamic Life and Thought, 112.
48 GAS,IV/196-395.
49 İbn Nedim, a.g.e., 320.
51 2. levha.
52 Resâil, 162-163.
53 61. levha.
54 Vincent J. Cornell, “The Way of the Axial Intellect: The Islamic Hermetism of the Ibn Sab’în”, Journal of The Muhyiddin Ibn ‘Arabi Society, c.XXII, s.41-79, Oxford, 1997.
55 A.Bedevî, “el-Gazzalî ve’l-masâdıruhu’l-yunâniyye”,Mihricânu’l-Gazzalî fî Dimaşk, 219-237.
56 T. Burckhardt, Alchemy, tr.W. Stodart, s. 19.
Copyright © 1998
Bu mükemmel eseri yayınlama izni verdiği için Erol Mahmut Kılıç'a teşekkür ederiz. İlk kez Divan dergisinde yayınlanan bu yazı aslında Mahmut Erol Kılıç'ın çok daha kapsamlı ve henüz yayınlanmamış bir kitabın özetidir
50 Hikmetu’l-İşrâk, 12.
24 Nişancızâde, a.g.e., I, 124-128.
İbnü’l-Esîr, İslam Tarihi, I-XVI, Çev.A.Ağırakça ve dğr. Istanbul, 1985.
