Mevlâna Dostu Seyyid Mahmud Hayranı
Devrinde Mevlâna'yı seven ve ondan aldığı feyzle adlarını ebedilestirenler arasında bugün Akşehir'de türbesi bulunan Seyyid Mahmud Hayranî de vardır. Mevlâna'dan beş yıl önce, 126S'de vefat eden Seyyid Mahmud, Mes'ud Paşanın oğlu olup, Hayran'dan Anadolu'ya göçmüş. Konya'ya gelerek yerleşmişti. Mevlâna nın âşk kapısına tapulandıktan ve ondan feyz aldıktan sonra, "destur" istemiş; Akşehir'e giderek, orada "inziva"ya çekilmişti. Yüreğinde kaynayan âşk volkanı O'nu rahat bırakmamış, eezbevle dağlara düşmüş, bir süre başıboş dolaştıktan sonra, meczup bir halde yine Akşehir'e dönmüştü.
Mevlâna, çok sevdiği ilâhi sırlarla bezenmiş bu coşkun dervişini sık sık sormuş, O'ndan haberler almış, habercilerle hal ve hatırını sormuştu. Yine bir yün. Akşehirli Şeyh Sinaneddin. Konya'ya gelerek Mevlâna'nın ziyaretinde bulunmuştu. Mevlâna O'na.
— Ne var. ne yok. Seyyid Mahmud'umuz ne halde? diye sormuştu. Şeyh Sinaneddin:
— Onu tilki gibi. sacı sakalına karışmış bir halde, bir köşede pinekler gördüm. Sizin âleminize gözleri kapalıydı.
Mevlâna bu sözlere sadece gülümsemiş, hiçbir şey söylememişti. Şeyh Sinaneddin, birkaç gün sonra Akşehir'e dönmüş. Seyyid Manınud'u çarşının ortasında uyur görmüştü. Yanına yaklaşarak ayağıyla dürttü. Gözlerini açan Seyyid Mahmud. karşısında Şeyh Sinaneddin'i görünce:
-— Ey Sinaneddin. Biz, hür insanların sultanı Mevlâna'nırnızın devrinde tilki olmayı canımıza minnet biliriz., dedi ve tekrar uykusuna daldı.
Şeyh Sinaneddin hayretler içindeydi. Tekrar Konya'ya geldiği zaman Mevlâna ona:
— Âlemde kalbi uyanıklar çoktur, bilinmez., demiş ve ateşli gazellerinden birini okumuştu.
Seyyid Mahmud Hayranı vefat ettiği zaman Mevlâna çok üzülmüştü. Akşehirliler ona güzel bir türbe yaptırdılar. Mezarının üzerine de ahşap işleme bir sanduka yerleştirmişlerdi. Sandukanın üzerine Mevlâna'nın en güzel gazelleri yazılmıştı. Bu gazellerden biri söyle başlıyordu: "Aşk kılıcı ile öl ki. ebedi ömre kavuşasın. Hayatta olanlar, bu âşk kılıcının kokusunu alamazlar. Hayatta iken taat ve ibadetten kendine bir elbise yap. Ölüm. üzerinden dirilik elbiseni aldığı zaman, çıplak kalır, rüsvay olursun. Dostum, eğer ebedi dirilik istiyorsan, ölmeden evvel öl.."
Seyyid Mahmud Hayranî'nin Akşehir'deki türbesi, daha sonra yapılan Mevlâna Türbesine örnek olmuş, belki de her ikisi aynı mimarın elinden çıkmıştır. Mevlâna hayranları, yüzyıllar boyunca
Konya'da Mevlâna Türbesini ziyaret ettikten sonra. Karaman'daki Mevlâna'nın annesine ait Mader-i Mevlâna Türbesini, Akşehir'deki Seyyid Mahmud Hayranı Türbesini de ziyareti gelenek haline getirmişlerdir.
Seyyid Mahmud Hayranî. kaynağını Mevlâna'dan alan bir cezbenin devrinde timsalidir.
Mevlâna, çok sevdiği ilâhi sırlarla bezenmiş bu coşkun dervişini sık sık sormuş, O'ndan haberler almış, habercilerle hal ve hatırını sormuştu. Yine bir yün. Akşehirli Şeyh Sinaneddin. Konya'ya gelerek Mevlâna'nın ziyaretinde bulunmuştu. Mevlâna O'na.
— Ne var. ne yok. Seyyid Mahmud'umuz ne halde? diye sormuştu. Şeyh Sinaneddin:
— Onu tilki gibi. sacı sakalına karışmış bir halde, bir köşede pinekler gördüm. Sizin âleminize gözleri kapalıydı.
Mevlâna bu sözlere sadece gülümsemiş, hiçbir şey söylememişti. Şeyh Sinaneddin, birkaç gün sonra Akşehir'e dönmüş. Seyyid Manınud'u çarşının ortasında uyur görmüştü. Yanına yaklaşarak ayağıyla dürttü. Gözlerini açan Seyyid Mahmud. karşısında Şeyh Sinaneddin'i görünce:
-— Ey Sinaneddin. Biz, hür insanların sultanı Mevlâna'nırnızın devrinde tilki olmayı canımıza minnet biliriz., dedi ve tekrar uykusuna daldı.
Şeyh Sinaneddin hayretler içindeydi. Tekrar Konya'ya geldiği zaman Mevlâna ona:
— Âlemde kalbi uyanıklar çoktur, bilinmez., demiş ve ateşli gazellerinden birini okumuştu.
Seyyid Mahmud Hayranı vefat ettiği zaman Mevlâna çok üzülmüştü. Akşehirliler ona güzel bir türbe yaptırdılar. Mezarının üzerine de ahşap işleme bir sanduka yerleştirmişlerdi. Sandukanın üzerine Mevlâna'nın en güzel gazelleri yazılmıştı. Bu gazellerden biri söyle başlıyordu: "Aşk kılıcı ile öl ki. ebedi ömre kavuşasın. Hayatta olanlar, bu âşk kılıcının kokusunu alamazlar. Hayatta iken taat ve ibadetten kendine bir elbise yap. Ölüm. üzerinden dirilik elbiseni aldığı zaman, çıplak kalır, rüsvay olursun. Dostum, eğer ebedi dirilik istiyorsan, ölmeden evvel öl.."
Seyyid Mahmud Hayranî'nin Akşehir'deki türbesi, daha sonra yapılan Mevlâna Türbesine örnek olmuş, belki de her ikisi aynı mimarın elinden çıkmıştır. Mevlâna hayranları, yüzyıllar boyunca
Konya'da Mevlâna Türbesini ziyaret ettikten sonra. Karaman'daki Mevlâna'nın annesine ait Mader-i Mevlâna Türbesini, Akşehir'deki Seyyid Mahmud Hayranı Türbesini de ziyareti gelenek haline getirmişlerdir.
Seyyid Mahmud Hayranî. kaynağını Mevlâna'dan alan bir cezbenin devrinde timsalidir.
Dr. Mehmet ÖNDER
